Την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών όλων των προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά, προβλέπει νόμος που τέθηκε σε εφαρμογή πρόσφατα, οι ρυθμίσεις του οποίου φέρνουν σημαντικές αλλαγές στην αγορά.
Είναι ο νόμος 2939/2001, που ψηφίστηκε πέρυσι τον Αύγουστο και ίσχυε τυπικά από τις αρχές Απριλίου, ωστόσο, οι διαδικασίες για την υλοποίησή του βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη. Ποιες, όμως, είναι οι βασικές νέες ρυθμίσεις; Ολοι όσοι ασχολούνται με τη διακίνηση προϊόντων (ακριβέστερα, οι παραγωγοί και εισαγωγείς προϊόντων, καθώς και οι προμηθευτές πρώτων υλών και κατασκευαστές συσκευασιών) καλούνται να οργανώσουν ατομικό ή να συμμετάσχουν σε συλλογικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης των συσκευασιών.
Αυτό θα πιστοποιείται με ειδικό σήμα που θα υπάρχει στις συσκευασίες όλων των προϊόντων, ενώ οι ποινές για τους παραβάτες ξεκινούν από συστάσεις και φθάνουν σε αστικές και ποινικές κυρώσεις ή ακόμη και στην απόσυρση από τα ράφια των προϊόντων που δεν θα φέρουν το ειδικό σήμα. Τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης αποβλέπουν:
- Στην επιστροφή ή και στη συλλογή χρησιμοποιημένων συσκευασιών ή και αποβλήτων συσκευασίας από τον καταναλωτή ή άλλον τελικό χρήστη ή από τη ροή των αποβλήτων, προκειμένου να διοχετεύονται προς τις πλέον ενδεδειγμένες εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης αποβλήτων.
- Στην επαναχρησιμοποίηση ή στην αξιοποίηση, συμπεριλαμβανομένης και της ανακύκλωσης, των συλλεγόμενων συσκευασιών ή αποβλήτων συσκευασίας με τη χρησιμοποίηση καθαρών τεχνολογιών. Στόχος, εκτός από την ανακύκλωση των υλικών από τα οποία κατασκευάζονται οι συσκευασίες (χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, ξύλο, κ.λπ.), είναι η ανάκτηση ενέργειας (από τα υλικά που έχουν την κατάλληλη θερμογόνο δύναμη), καθώς και η παραγωγή λιπασμάτων.
Πέρα από τα οφέλη (μείωση της ρύπανσης, εξοικονόμηση ενέργειας κ.λπ.), ανακύπτουν δύο ζητήματα: Το πρώτο είναι ότι η διαχείριση των συσκευασιών έχει κόστος, το οποίο θα μετακυλισθεί στις τιμές των προϊόντων. Το δεύτερο είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων και, πάντως, όλες οι μικρομεσαίες, δεν θα οργανώσουν δικό τους σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης, αλλά θα υπογράψουν συμβάσεις με μία από τις δύο, μέχρι στιγμής, εταιρίες συλλογικής διαχείρισης που έχουν εμφανισθεί στην αγορά και έχουν καταθέσει αιτήσεις για πιστοποίηση στο YΠEXΩΔE.
Εταιρίες συλλογικής διαχείρισης
Η πρώτη επιχείρηση, η Ελληνική Εταιρία Ανάκτησης – Ανακύκλωσης, έχει συγκροτηθεί από βιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Η δεύτερη συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του Ενιαίου Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων Αττικής. Η υπογραφή σύμβασης με μία από τις δύο εταιρίες απαλλάσσει τις επιχειρήσεις από την υποχρέωση διαχείρισης των συσκευασιών τους και τους παρέχει ταυτόχρονα τη δυνατότητα να τοποθετούν στις συσκευασίες των προϊόντων το ειδικό σήμα (διαφορετικό για κάθε μία από τις δύο εταιρίες) που πιστοποιεί τη συμμετοχή σε συλλογικό σύστημα διαχείρισης.
Οι εξαγωγείς σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πληρώνουν ήδη το σχετικό κόστος στους αντίστοιχους φορείς συλλογικής διαχείρισης που λειτουργούν στην κοινότητα, ενώ οι ευρωπαϊκές εταιρίες που εξάγουν έως τώρα τα προϊόντα τους στη χώρα μας απαλλάσσονται από αυτήν την υποχρέωση, αφού η εναλλακτική διαχείριση δεν εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα.
Οι χρεώσεις των δύο εταιριών καθορίζονται ανά κιλό συσκευασίας (υπάρχει και σταθερή εισφορά ανά τεμάχιο συσκευασίας) και είναι αντιστρόφως ανάλογες της αξίας των υλικών: για παράδειγμα το χαρτί και το πλαστικό που έχουν χαμηλή εμπορική αξία χρεώνονται ακριβότερα από το αλουμίνιο, το γυαλί και το ξύλο. Αυτό, γιατί οι εταιρίες συλλογικής διαχείρισης πουλώντας π.χ. το αλουμίνιο που θα συλλέξουν, εξασφαλίζουν περισσότερα έσοδα σε σχέση με το χαρτί ή το πλαστικό. Σύμφωνα με στοιχεία του YΠEXΩΔE, το βάρος των συσκευασιών που διακινούνται κάθε χρόνο στη χώρα μας πλησιάζει τους 800.000 τόνους.
Η Οδηγία 94/62 της E.E., που μεταφέρθηκε στο εθνικό δίκαιο με τον νόμο 2939/2001, προβλέπει ότι μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2005 πρέπει να αξιοποιείται τουλάχιστον το 50 % κατά βάρος των αποβλήτων, με ανώτατο όριο το 65 %. Ο λόγος που τίθεται ανώτατο όριο και δεν επιδιώκεται προς το παρόν τουλάχιστον η ανακύκλωση/ αξιοποίηση κατά 100%, είναι ότι η επαναχρησιμοποίηση μεγάλων όγκων από ένα συγκεκριμένο υλικό μπορεί να αποσταθεροποιήσει την αγορά. Όπως είχε συμβεί πριν από λίγα χρόνια, όταν ο γερμανικός οργανισμός συλλογικής διαχείρισης διέθεσε δωρεάν στην αγορά μεγάλες ποσότητες χαρτιού. Ο προηγούμενος στόχος, που είχε τεθεί από την E.E., ήταν η αξιοποίηση, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2001, του 25 % κατά βάρος των αποβλήτων, στόχος που σύμφωνα με το YΠEXΩΔE υπερκαλύφθηκε από τη χώρα μας.
Είδη συσκευασιών και τιμές
Σύμφωνα με τον νόμο, συσκευασία νοείται κάθε προϊόν, κατασκευασμένο από οποιοδήποτε είδος υλικού, από πρώτες ύλες μέχρι επεξεργασμένα υλικά, και προοριζόμενο να χρησιμοποιείται για να περιέχει αγαθά με σκοπό την προστασία, διακίνηση, διάθεση και παρουσίασή τους από τον παραγωγό μέχρι τον χρήστη ή τον καταναλωτή. Οι συσκευασίες διακρίνονται σε μιας ή πολλαπλής χρήσης, καθώς και σε πρωτογενείς, δευτερογενείς (ομαδοποιημένες) και τριτογενείς (συσκευασίες μεταφοράς). Πρωτογενής συσκευασία είναι, για παράδειγμα, ένα πλαστικό μπουκάλι αναψυκτικού μαζί με το πλαστικό καπάκι και την ετικέτα, ένα κουτί αλουμινίου (αναψυκτικού, μπίρας κ.λπ.), ένα πλαστικό σακουλάκι που περιέχει κρουασάν, ένα πακέτο τσιγάρα, η πλαστική φιάλη των σαμπουάν, η γυάλινη φιάλη του ουίσκι κ.λπ.
Ομαδοποιημένη ή δευτερογενής συσκευασία, είναι π.χ. η χάρτινη ή πλαστική συσκευασία των 6 για αναψυκτικά, οι χαρτόδισκοι που περιέχουν 6 σωληνάρια για τυρί κ.λπ. Συσκευασία μεταφοράς, τέλος, είναι π.χ. χαρτόκουτα για τη μεταφορά αναψυκτικών που βρίσκονται ή όχι σε συσκευασία των 6. Στις συσκευασίες μεταφοράς δεν περιλαμβάνονται τα εμπορευματοκιβώτια των οδικών, σιδηροδρομικών, θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών.
Τα τιμολόγια (χρηματικές εισφορές) που ανακοίνωσε ο φορέας συλλογικής διαχείρισης του Ενιαίου Συνδέσμου Δήμων – Κοινοτήτων Aττικής έχουν ως εξής:
Εισφορά ανά μονάδα βάρους (ευρώ ανά κιλό) μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ:
- Χαρτόνι και Χαρτί Συσκευασίας 4,50
- Χάρτινες Συσκευασίες Υγρών 5,00
- Πλαστικά 5,50
- Αλουμίνιο 0,10
- Σίδηρος 3,50
- Ξύλινες παλέτες 0,80
- Γυαλί 2,00
- Λοιπά 4,70
Σταθερή εισφορά ανά τεμάχιο συσκευασίας: 0,05 λεπτά ανά τεμάχιο.
Το τιμολόγιο της Eλληνικής Eταιρίας Aξιοποίησης – Aνακύκλωσης A.E. έχει ως εξής:
- Εισφορά ανά μονάδα βάρους (ευρώ ανά κιλό).
- Χαρτόνι και Χαρτί Συσκευασίας 5,00
- Χάρτινες Συσκευασίες Υγρών 5,37
- Πλαστικά 6,17
- Αλουμίνιο 0,84
- Σίδηρος 4,59
- Γυαλί 1,99
- Ξύλο 0,90
- Λοιπά 6,17
Σταθερή εισφορά ανά τεμάχιο συσκευασίας: 0,05 λεπτά ανά τεμάχιο. Oι τιμές δεν συμπεριλαμβάνουν ΦΠA.
