Οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες έχουν ανακηρυχτεί από πολλούς φορείς ως το όπλο της φύσης κατά των χρόνιων νοσημάτων, όπως και ένα αποτελεσματικό αντίδοτο στις εξαντλητικές δίαιτες και τα αποτυχημένα σχέδια άσκησης. Όμως και σε αυτή την περίπτωση αποδεικνύεται ότι η αλήθεια μπορεί να έχει δυο όψεις.
Μια σειρά μελετών έχει αποδείξει ότι οι άνθρωποι οι οποίοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C, E και β-καροτίνης, είναι πιο υγιείς από εκείνους που απορροφούν σχετικά μικρές ποσότητες των παραπάνω συστατικών ουσιών.
Όλως αιφνιδίως λοιπόν, τα τελευταία χρόνια εκατομμύρια καταναλωτών κατέφυγαν σε αντιοξειδωτικά συμπληρώματα διατροφής, όπως χάπια, κάτι το οποίο είχε ως αποτέλεσμα η κατανάλωση της ποσότητας των αντιοξειδωτικών βιταμινών να αυξηθεί κατακόρυφα.
Ωστόσο κάποιες πιο πρόσφατες και αξιόπιστες έρευνες απέδειξαν ότι τελικά τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα.
Μακρόχρονες δοκιμές έδειξαν ότι η χρήση αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων βιταμινών δεν αποτρέπουν φαινόμενα όπως καρδιακές παθήσεις ή καρκίνο, με πιθανή μονάχα εξαίρεση το καρκίνο του προστάτη.
Σε μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο μήνα στο περιοδικό The Journal of the American Medical Association, ερευνητές στην Ευρώπη ανέλυσαν δεδομένα από 68 δοκιμές στις οποίες περισσότεροι από 232.000 ενήλικες κατανάλωναν αντιοξειδωτικά συμπληρώματα.
Από ένα υποσύνολο αυτών των ερευνών, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι οι εθελοντές στους οποίους χορηγούνταν βιταμίνες Α και Ε και β-καροτίνη παρουσίασαν μια μικρή αύξηση του κινδύνου θνησιμότητας σε σύγκριση με εκείνα άτομα τα οποία δεν έπαιρναν συμπληρώματα
Είναι λοιπόν οι δημοφιλείς αυτές βιταμίνες πραγματικά επικίνδυνες;
«Πολλοί ερευνητές, όπως και εγώ, απογοητευτήκαμε όταν οι δοκιμές που έγιναν δεν έδειξαν κάποια οφέλη και ειδικά για την βιταμίνη Ε», είπε ο Δρ. Stampfer, επιδημιολόγος από το Harvard.
«Παρόλα αυτά δεν πιστεύω ότι αυτά τα αποτελέσματα είναι ικανά από μόνα τους να αναιρέσουν τις ευεργετικές ιδιότητες των αντιοξειδωτικών ουσιών», καθησυχάζει ο Stampfer.
Σε αυτήν την έρευνα έχει ασκηθεί έντονη κριτική. Ο Stampfer και οι άλλοι ερευνητές αναφέρουν ότι η ανάλυση των δεδομένων είναι ελαττωματική, καθώς περιλαμβάνει δεδομένα από πολλές ετερογενείς μελέτες, εξαιρεί δεδομένα από άλλες για αδιευκρίνιστους λόγους και δεν γίνεται λεπτομερή αναφορά της αιτίας του αυξανόμενου ποσοστού θνησιμότητας στους χρήστες συμπληρωμάτων.
«Δεν φαίνεται ιδιαίτερα πειστικό το γεγονός ότι οι αντιοξειδωτικές ουσίες μπορεί να σκοτώσουν κάποιον με οποιοδήποτε τρόπο, απλά δεν το πιστεύω», σχολιάζει ο Δρ. Jeffrey Blumberg, καθηγητής από το Tufts.
Ο Δρ. Andrew Shao, αντιπρόεδρος του συμβουλίου Council for Responsible Nutrition, είπε: «Οι περισσότεροι από τους εθελοντές έπασχαν ήδη από μια ασθένεια, κατ’ επέκταση τα συμπεράσματα δεν είναι αντιπροσωπευτικά ενός υγιούς πληθυσμού».
Οι συντάκτες της μελέτης υπερασπίστηκαν τις μεθόδους τους. «Οι παλιότερες μελέτες έχουν συμπεριλάβει μια επιλεγμένη ομάδα δοκιμών», ανέφερε ο υπεύθυνος της μελέτης, Δρ. Goran Bjelakovic από το πανεπιστήμιο Nis στη Σερβία.
«Η συστηματική μας έρευνα βασίζεται σε περισσότερες δοκιμές και συμμετέχοντες και για αυτό το λόγο είναι πιο αξιόπιστη», τονίζει ο Bjelakovic.
Τα αποτελέσματα άλλων ερευνών που αφορούν υγιείς ενήλικες στους οποίους χορηγούνται αντιοξειδωτικά συμπληρώματα είναι απογοητευτικά.
Μετά από την παρακολούθηση σχεδόν 400,000 γυναικών για μια δεκαετία, οι ερευνητές στο Harvard ανακάλυψαν ότι τα άτομα τα οποία έπαιρναν βιταμίνες Ε βρίσκονταν σε παρόμοια κατάσταση με το υπόλοιπο πληθυσμό, ο οποίος υπέφερε από καρδιαγγειακά προβλήματα και καρκίνο.
«Δεν υπήρχε καμία ένδειξη για επιζήμια επίδραση αλλά ούτε και κάποιο όφελος. Ήταν πραγματικά απογοητευτικό, η βιταμίνη Ε φαινόταν να είναι πολλά υποσχόμενη», είπε η Δρ. Julie E. Buring, συντάκτης της έρευνας. Για μερικούς όμως καταναλωτές φαίνεται να είναι ακόμα.
Στην μελέτη του Harvard, μια ομάδα εθελοντών μεγαλύτεροι από 65 ετών, στους οποίους χορηγήθηκαν τα συμπληρώματα της βιταμίνης Ε, παρουσίασε μειωμένα ποσοστά καρδιακών προσβολών σε σχέση με εκείνα τα άτομα τα οποία δεν πήραν τα συμπληρώματα, αν και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα θορύβου λόγω του παράγοντα της τύχης.
Η βιταμίνη Ε και το σελήνιο σχετίζονται με την μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη σε μερικές μελέτες.
«Είναι πιθανόν να υπάρχουν ομάδες ατόμων οι οποίοι ανταποκρίνονται στα οφέλη των οι αντιοξειδωτικών ουσιών», ανέφερε ο Blumberg, ο οποίος είναι επιστημονικός σύμβουλος σε κάποιες εταιρίες συμπληρωμάτων διατροφής.
Οι ανοξικές ρίζες, ένα φυσικό παραπροϊόν του μεταβολισμού, καταστρέφουν το κυτταρικό DNA εάν δεν τις εμποδίζουν τα αντιοξειδωτικά στοιχεία. Οι οξειδωτικές βλάβες είναι χαρακτηριστικές μια μεγάλης ομάδας χρόνιων νοσημάτων.
Βασιζόμενοι ακόμα στη χρήση μιας πάγιας επιστήμης και σε ασήμαντα αποτελέσματα κλινικών ερευνών, πολλοί επιστήμονες αναφέρουν ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη η αλλαγή των μεθόδων που εφαρμόζονται έως σήμερα.
Μερικοί θεωρούν ότι οι τυχαίες κλινικές δοκιμές ίσως να μην είναι ο καλύτερος τρόπος για την εκτίμηση των ιδιοτήτων των βιταμινών.
«Απλά δεν γίνεται να γίνει μια τέτοια έρευνα για τον καρκίνο, ο οποίος χρειάζεται τουλάχιστον 20 χρόνια για αναπτυχθεί, σε ένα αρχικώς υγιές άτομο», τόνισε ο Δ. Bruce Ames, βιοχημικός από το University of California, στο Berkeley.
Επιπλέον, η ανάπτυξη του καρκίνου και οι καρδιακές παθήσεις οφείλονται τόσο σε γενετικούς παράγοντες αλλά και σε περιβαλλοντικούς. Εκτός των άλλων είναι πολύ δύσκολο να πιστέψει κάποιος ότι η σχετικώς βραχυπρόθεσμη κατανάλωση αντιοξειδωτικών ουσιών θα μπορούσε να αντισταθμίσει δεκαετίες φτωχής δίαιτας και ελλιπούς εξάσκησης, αλλά και τον παράγοντα του γονιδιώματος.
Οι αντιοξειδωτικές ουσίες παρόλα αυτά παραμένουν ιδιαίτερα σημαντικές για την υγεία μας.
Ίσως για τους περισσότερους από εμάς να έχει έρθει ο καιρός να εγκαταλείψουμε την λογική η οποία υποστηρίζει τις ευεργετικές ιδιότητες της κατανάλωσης υψηλών ποσοτήτων συμπληρωμάτων, που παρουσιάζετε σαν το μαγικό ραβδί που εξαφανίζει όλες τις παθήσεις.
Τα καλά νέα όμως είναι ότι μια διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά περιέχει χιλιάδες αντιοξειδωτικά θρεπτικά στοιχεία. Αυτό που θα πρέπει να θυμόμαστε όλοι είναι ότι η πρόληψη ξεκινά από την κουζίνα.
