Αντικρίζοντας την όμορφη αυτή πολιτεία χτισμένη πάνω σε δύο βράχους στη βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου, συμπεραίνεις ότι πρόκειται για μια πόλη με μεγάλο παρελθόν. Η απόσταση που το χωρίζει από την Αθήνα είναι σχετικά μικρή, μόλις 229 χιλιόμετρα. Οι θαλάσσιοι δρόμοι, που παλιότερα ήταν ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας με τις υπόλοιπες πόλεις, το συνδέουν με την Ιτέα, το Αίγιο, την Πάτρα και τον Πειραιά. Από την πρώτη κιόλας στιγμή αντιλαμβάνεσαι ότι η πόλη κρατάει μέχρι και σήμερα πολλά από τα παλιά χαρακτηριστικά της. Τα γραφικά της ναυτόσπιτα με διάσπαρτα τα παλιά της αρχοντικά απλώνονται μέχρι τη θάλασσα και κλείνουν μέσα τους τη μεγάλη ναυτική ιστορία αλλά και τις παραδόσεις του τόπου.
Oι φυσικές ομορφιές στο Γαλαξίδι
Οι φυσικές ομορφιές που συναντάς στο πέρασμά σου είναι πάρα πολλές. Με δύο φυσικά απάνεμα λιμάνια, τη Αγορά και το Χηρόλακκα, τα οποία χωρίζονται από τον Κάβο αλλά και ακτές που αλλού είναι βραχώδεις και απότομες και αλλού ομαλές, καθώς επίσης και πολλά ακρωτήρια που σχηματίζουν ήρεμους και ασφαλείς ορμίσκους.
Το Γαλαξίδι γνωστό σε όλους, από τους περασμένους ακόμη αιώνες, για την επίδοσή του στη ναυτιλία, όταν τα ξακουστά γαλαξιδιώτικα ιστιοφόρα, με ξεχωριστά ναυπηγικά χαρακτηριστικά, εκτελούσαν μεταφορές και έκαναν εμπόριο στα λιμάνια της Μεσογείου. Όμως, το αρχαίο Χάλειον που οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι το τοποθετούν στο Γαλαξίδι είχε καιρό πριν αρχίσει να γράφει την ιστορία του.
Ιστορικές πληροφορίες για το Γαλαξίδι
Φαίνεται πως η ευρύτερη περιοχή του Γαλαξιδίου κατοικήθηκε τουλάχιστον από την 6η π.Χ. χιλιετηρίδα. Η Γεωμετρική εποχή και πιο συγκεκριμένα από το 800 π.Χ. βρίσκει το Γαλαξίδι να είναι μια ακμάζουσα ναυτική πόλη με έντονη εμπορική δραστηριότητα, η οποία συνεχίζεται μέχρι και κατά τους ελληνιστικούς χρόνους και την κατατάσσει μεταξύ των πρώτων Λοκρικών πόλεων.
Το 4ο π.Χ. με σκοπό τη μεγαλύτερη ασφάλεια της πόλης κτίζονται τείχη τα όποια διατηρούνται σε πολλά σημεία μέχρι και σήμερα και φανερώνουν τα όριά της. Μάλιστα στην συνοικία Κάβος σώζεται το μεγαλύτερο μέρος αυτού του τείχους. Η ακμή συνεχίζεται μέχρι τους ρωμαϊκούς και υστερορωμαϊκούς χρόνους. Από τον 6ο μέχρι το 10ο αιώνα είναι η περίοδος που όπως φαίνεται μετονομάστηκε το αρχαίο Χάλειον σε Γαλαξίδι.
Γαλαξίδι στη Βυζαντινή εποχή
Το «Χρονικό του Γαλαξιδίου» μας δίνει πληροφορίες για το ρόλο που διαδραμάτισε το Γαλαξίδι τη Βυζαντινή εποχή. Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτό το ’Χρονικό’ γύρω στο 981 το Γαλαξίδι υφίσταται μακροχρόνια ερήμωση από τις επιδρομές των Βουλγάρων. Στα τέλη του 14ου αιώνα οι Ιωαννίτες ιππότες της Ρόδου γίνονται με αγορά κύριοι του Γαλαξιδίου. Από το 1394 μέχρι το 1446 υπαγόταν άλλοτε στους Παλαιολόγους της Πελοποννήσου και άλλοτε στους Τούρκους που απλώνονταν ήδη στη Βαλκανική.
Τελικά, το 1446 περιέρχεται οριστικά στους Οθωμανούς. Αξιοσημείωτο είναι ότι λόγω της ναυτικής του δύναμης που την είχαν ανάγκη οι κατακτητές του, του είχαν παραχωρηθεί ελευθερίες καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και ήταν αυτόνομη ’Χριστιανική ναυτική κοινότητα’ χωρίς την παρουσία τουρκικού στοιχείου. Μάλιστα ήταν η μοναδική πόλη της Ρούμελης που είχε βεκίλη (αντιπρόσωπο) στην Κωνσταντινούπολη.
Το 1571-1572 γίνεται προσπάθεια για αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού. Το 1580 μια φυσική καταστροφή έρχεται να προστεθεί στα υπόλοιπα δεινά του. Ο μεγάλος σεισμός το καταστρέφει. Το 1655 ύστερα από πειρατική επιδρομή που δέχτηκαν οι κάτοικοί του φεύγουν και ξαναγυρίζουν στην ίδια περιοχή το1668 ύστερα από όραμα ονομάζοντας μάλιστα την καινούρια πόλη Πεντάγιοι. Όμως, το 1701 οι κάτοικοι δίνουν και πάλι το παλιό του όνομα ’Γαλαξίδι’, αρχίζοντας έτσι μια νέα περίοδος ευημερίας για τον τόπο. Το 1813 βρίσκει το Γαλαξίδι να είναι το τέταρτο ναυτικό λιμάνι της Ελλάδας.
Η συνεισφορά των Γαλαξιδιωτών στην ελληνική επανάσταση
Επίσης, συγκινητική είναι η προσφορά των Γαλαξιδιωτών στο Αγώνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδας, η οποία προκάλεσε τον εχθρό που αποφάσισε και την καταστροφή του. Οι Γαλαξιδιώτες όμως με ζήλο δεν το βάζουν κάτω και ξαναφτιάχνουν την κατεστραμμένη πόλη τους. Όμως, μια νέα καταστροφή έρχεται και αφανίζει και πάλι την πόλη τους. Μετά από αυτή τη δεύτερη καταστροφή οι Γαλαξιδιώτες κατέφυγαν στην Αίγινα και στο Αίγιο. Ξαναγυρίζουν στην προγονική τους εστία στις αρχές του 1829. Το 1830 μέσα στα πλαίσια της ελεύθερης Ελλάδας, το Γαλαξίδι αναγεννιέται από τη στάχτη του και καταφέρνει και πάλι να ακμάσει. Αυτή η οικονομική ακμή φέρνει και την ακμή στην πόλη.
Ανάμεσα στα κτίρια, τα σχολεία και τα σπίτια που κτίζονται εκείνη την περίοδο είναι και το ’Παρθεναγωγείο’ το 1880 και η δημοτική αγορά. Δυστυχώς από το 1890 αρχίζει η παρακμή της ιστιοφόρου ναυτιλίας που έφερε και τη ναυτική παρακμή του Γαλαξιδίου. Περιπλανώμενοι μέσα στα σοκάκια της πόλης απολαμβάνουμε τα γραφικά σπίτια του. Μάλιστα σε πολλά από αυτά που είναι κτισμένα από 1860 και ύστερα, διακοσμημένα με διάφορα έγχρωμα σχέδια και σιδεριές με λεπτό κέντημα, διακρίνουμε την επίδραση που έχουν δεχτεί από την Ευρώπη.
Η περιήγησή μας συνεχίζεται στις πλατείες του Γαλαξιδίου. Ξεκινώντας από την πλατεία Ηρώων, στο κέντρο της οποίας υπάρχει μια μαρμάρινη στήλη με τα ονόματα των Γαλαξιδιωτών που έπεσαν τους αγώνες του 1912-1922, συνεχίζουμε στην πλατεία Κάβου, του Χηρόλακα, του Σάθα και τέλος επισκεπτόμαστε την πλατεία του Μάμα. Το Ναυτικό Μουσείο είναι ο επόμενος σταθμός της περιήγησή μας.
Το κτήριο στο οποίο στεγάζεται ήταν άλλοτε το Δημαρχείο ή το Κοινοτικό Κατάστημα. Μάλιστα από το 1932 στεγάσθηκε σ’ αυτό η ναυτική πινακοθήκη του Γαλαξιδίου. Στις δύο μεγάλες αίθουσες του Μουσείου βρίσκονται συγκεντρωμένα αντικείμενα που έχουν σχέση με τα καράβια και τη θάλασσα όπως οι πίνακες των Ιστιοφόρων, τα ακρόπρωρα δηλ. οι ξυλόγλυπτες γυναικείες μορφές που τοποθετούσαν συνήθως οι ναυτικοί στο μπροστινό άκρο του καραβιού για ομορφιά και για εξορκισμό των κυμάτων, ναυτικά όργανα όπως πυξίδες, δρομόμετρα κ.α, τα ημερολόγια των πλοίων και νηολόγια.
Εκεί βρίσκονται και οι πίνακες του λαϊκού ζωγράφου και καπετάνιου Πέτρου Πετραντζά. Στη μικρή αίθουσα υπάρχουν αντικείμενα εθνολογικά και ιστορικά από τη μακρόχρονη πολεμική διαδρομή του τόπου, αλλά και έργα λαϊκών τεχνιτών. Επίσης, σε μια άλλη αίθουσα του Ναυτικού Μουσείου υπάρχει ένα μόνο μέρος από τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχει κατά καιρούς δώσει η Γαλαξιδιώτικη γη μετά από τυχαίες ή συστηματικές ανασκαφές.
Ανάμεσα τους βρίσκονται αγγεία της μυκηναϊκής και γεωμετρικής εποχής, γυάλινα αγγεία, χάλκινα στολίδια, αμφορείς, επιτύμβιες στήλες, νομίσματα διαφόρων εποχών κ.ά. Τα υπόλοιπα βρίσκονται σε Μουσεία της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Αθήνας. Αξιόλογο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ναοί του Γαλαξιδίου και δεν χάνουμε την ευκαιρία να τους επισκεφτούμε.
Στην κορυφή του ενός λόφου υψώνεται μεγαλόπρεπος ο Άγιος Νικόλαος, ο πολιούχος της πόλης, που είναι κτισμένος στο κέντρο περίπου της αρχαίας πόλης και είναι ορατός από όλες τις μεριές, από στεριά και θάλασσα. Θαυμάσιο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του που κυριαρχείται από πλήθος μορφών και παραστάσεων της Χριστιανοσύνης. Ανήκει μάλιστα, στα αριστουργήματα της ξυλογλυπτικής τέχνης του 19ου αιώνα. Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής που φαίνεται ότι είναι και ο παλιότερος ναός του Γαλαξιδίου. Υπάρχει τουλάχιστον από το 1667. Πάνω στις πέτρινες πλάκες του δαπέδου είναι σκαλισμένος ο ζωδιακός κύκλος με τους δώδεκα μήνες του χρόνου και τα σύμβολα των ζωδίων. Πρόκειται για ηλιακό ημερολόγιο. Κάθε μεσημέρι στις 12 η ηλιακή ακτίνα που εισχωρεί στο ναό, από μια μικρή τρύπα που υπάρχει στο ταβάνι, πέφτει στο αντίστοιχο σημείο του ’Ηλιοτροπίου’ και δείχνει την ημερομηνία. Το έργο συνοδεύεται από πίνακα όπου δίνονται εξηγήσεις για το ’Ηλιοτρόπιο’ και η εξίσωση χρόνου για τη διόρθωση ημερομηνίας κατά εποχή. Ακόμα στην εξωτερική νοτιοδυτική γωνία του ναού υπάρχει ηλιακό ρολόι, όπου η σκιά μιας μεταλλικής κεραίας δείχνει την ώρα, όταν βέβαια υπάρχει ηλιοφάνεια.
Τέλος, ο Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου που είναι αφιερωμένος στο γενέθλιο του Ιωάννου του Προδρόμου. Λεγόταν μάλιστα και ’Αγιάννης ο ριζικάρης’. Έχει πολλές παλιές εικόνες από τις οποίες σπουδαιότερη είναι μια μεγάλη εικόνα του Μιχαήλ Δαμασκηνού. Ακόμα δεν παραλείπουμε να επισκεφτούμε τα σημαντικά μοναστήρια και εξωκλήσια του Γαλαξιδιού όπως το βυζαντινό μοναστήρι του Σωτήρα, κτισμένο το 1250 π.Χ από το Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ το Β΄. Εκεί το 1703, ο Ιερομόναχος Ευθύμιος έγραψε το ’Χρονικό του Γαλαξιδίου’, την ιστορία δηλαδή του τόπου από το 990 έως το 1700. Ακόμα, το Ναϋδριο της Αγίας Τριάδας, τον Άγιο Βλάσιο, τον Άγιο Αθανάσιο, τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο.
Υπάρχουν και άλλα υπέροχα μέρη που μπορεί κανείς να απολαύσει. Όπως το ωραιότατο άλσος που υπάρχει στη νότια πλευρά του λιμανιού, τη λεγόμενη Πέρα-Πάντα. Αλλά και οι όμορφες ακρογιαλιές της Πέρα-Πάντα, τις Σκούλες, που καταλήγουν στο Κεντρί. Ακόμα, παίρνοντας από το κέντρο της πόλης το δρόμο προς το Δημοτικό Σχολείο και σε απόσταση δύο περίπου χιλιομέτρων, συναντάμε το όμορφο πευκόφυτο προάστιο Γαλαρία ή Τερψιθέα που είναι και το επίσημο όνομά του. Υπέροχα είναι και στην περιοχή Πούντα με τους περίεργους βράχους της που μοιάζουν με μεσαιωνικούς πύργους. Εντυπωσιακή είναι επίσης και η περιοχή Λόγγος με τα δύο λιμανάκια του, το Ανεμοκάμπι και το Νησάκι.
Το Γαλαξίδι είναι από τις πόλεις που μπορεί και προσφέρει στον επισκέπτη της αυτό που πραγματικά θέλει. Συνδυάζει μοναδικά τις φυσικές ομορφιές που διαθέτει με την ιστορία του. Είναι ήσυχο και έχει ωραίο φυσικό περιβάλλον. Όσοι το έχουν ήδη επισκεφτεί με την πρώτη ευκαιρία κοιτάζουν να βρεθούν και πάλι κοντά του. Αυτό δεν είναι άλλωστε τυχαίο. Είναι μια μοναδική πόλη μέσα στην οποία υπάρχει διάχυτο το άρωμα της αρχοντιάς της Γαλαξιδιώτικης γης.
