«Παιδιά, χαλαρώστε, φαγητό είναι μόνο». Όλο και πιο συχνά ακούει κανείς αυτή την ατάκα, ύστερα από μια έντονη συζήτηση για κάποιο πιάτο ή εστιατόριο, λες και πρόκειται για ζήτημα ζωής ή θανάτου….
Ενδεχομένως δεν πρόκειται βέβαια για ζήτημα ζωής ή θανάτου (παρ’ όλο που μπορεί και να είναι, αν πιστέψει κανείς κάποιες κατά καιρούς ανακοινώσεις για τις βλαβερές ιδιότητες κάποιου διατροφικού προϊόντος), ποτέ όμως πια δεν «είναι μόνο φαγητό». Αυτό τελείωσε πριν το τέλος του περασμένου αιώνα, όταν ήδη ο «ανεπτυγμένος» κόσμος είχε παραδοθεί ήδη στην εξάπλωση της νέας «γαστροκουλτούρας», με τους celebrity σεφ και καλοφαγάδες, τις ατέλειωτες σχετικές εκπομπές, την κατοχύρωση της ιδέας ότι η γνώση του καλού και του σωστού φαγητού αποτελεί στοιχείο ταυτότητας και σύμβολο κοινωνικού status.
Το φαγητό είναι πολιτική, είναι σύστημα αξιών και είναι παντού. Και το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας που καταναλώνουμε σχετικά με το φαγητό, δεν έχει να κάνει με το φαγητό καθ’ αυτόν. Έχει να κάνει με μια αγωνία που οφείλεται, όπως και για άλλα πράγματα, με τις αναρίθμητες επιλογές, συνταγές, τους πολλούς τρόπους «έκφρασης» και τους πολλούς τρόπους που μπορούν ναν πάνε όλα στραβά στην προετοιμασία, στο μαγείρεμα, στο σερβίρισμα τελικά, εκεί που το πιάτο θα απαθανατιστεί για να ανέβει πανηγυρικά στο Instagram.
Έλεγε χαρακτηριστικά σε μια πρόσφατη συνέντευξή του ο Άντονι Μπουρντέν: «Όταν μεγάλωνα στα χρόνια του ’60, πηγαίναμε να δούμε μια ταινία και μετά πηγαίναμε σε ένα εστιατόριο. Και εκεί μιλούσαμε για την ταινία που μόλις είχαμε δει. Τώρα, πας για δείπνο και συζητάς για ένα δείπνο που βρέθηκες την προηγούμενη εβδομάδα και το δείπνο που θα έχεις την επόμενη εβδομάδα, καθώς φωτογραφίζεις το πιάτο που βρίσκεται μπροστά σου».
Μπορεί να έχει αποκτήσει υπερτροφικές διαστάσεις το φαινόμενο, αν ωστόσο δεν υπήρχε όλη αυτή η διογκωμένη κουλτούρα φαγητού και γεύσης, ίσως δεν θα είχαμε γνωρίσει τύπους σαν τον Μπουρντέν, ο οποίος με τα βιβλία (τα γραπτά του γενικώς) και τις τηλεοπτικές ταξιδιωτικές εκπομπές του, που συχνά μοιάζουν να συνδυάζουν αφηγηματικά και τεχνικά στοιχεία από σινεμά υψηλής κλάσης, έκανε και συνεχίζει να κάνει την εμπειρία του φαγητού σχεδόν μεταφυσική. Το φαγητό είναι ο σκοπός και το μέσο, το όχημα είναι το ταξίδι και η περιπέτεια.
«Αυτό που αναζητούσα ήταν οι περιπέτειες», γράφει στο Kitchen Confidential, το βιβλίο που συνέβαλε όσο τίποτα άλλο σχεδόν στο χτίσιμο του μύθου των «κακών παιδιών της κουζίνας», των σεφ εκείνων που ζουν στην κόψη και σποραδικά συμπεριφέρονται ως παράφρονες ναρκομανείς. Και συνεχίζει: «Ήθελα να διασχίσω τον ποταμό Νουνγκ με κατεύθυνση την καρδιά του σκότους στην Καμπότζη. Ήθελα να χαθώ στην έρημο πάνω σε μια καμήλα, μόνο αμμόλοφοι σε κάθε κατεύθυνση, και να φάω ψημένο αρνί με τα χέρια μου. Ήθελα να τινάξω το χιόνι από τις μπότες μου σε ένα κλαμπ ιδιοκτησίας της Ρωσικής Μαφίας. Ήθελα να παίξω με αυτόματα όπλα στην Πνομ Πενχ, να ξαναζήσω στο παρελθόν τρώγοντας όστρακα σ’ ένα γαλλικό χωριουδάκι, να μπω σε μια φωτισμένη με νέον «πουλκερία» στα βάθη του Μεξικού. Ήθελα να νοιώσω φόβο, ενθουσιασμό, δέος.
Ήθελα εκείνο το μελοδραματικό συγκινησιακό ρίγος που λαχταρούσα από παιδί ακόμα, το είδος της περιπέτειας που έβρισκα στις σελίδες του Τεν Τεν. Ήθελα να δω τον κόσμο –και ήθελα ο κόσμος να είναι όπως στο σινεμά. Με ρωτούν συχνά ποιο είναι το καλύτερο πράγμα στη μαγειρική ως επάγγελμα. Νομίζω τελικά ότι είναι το εξής: Να είσαι μέρος μιας υποκουλτούρας. Να είσαι μέρος ενός ιστορικού συνεχούς, μιας μυστικής κοινωνίας με τη δική της γλώσσα και δικά της ήθη και συνήθειες. Να απολαμβάνεις την άμεση ικανοποίηση ότι έφτιαξες κάτι καλό με τα χέρια σου.
