Το Ιράν είναι κράτος της Δυτικής Ασίας, με πλούσια αρχαία και νεότερη ιστορία. Οι κάτοικοι καλούνται Πέρσες. Βρίσκεται στο ιρανικό οροπέδιο και την περιστοιχίζουν μεγάλες οροσειρές. Επίσης αξίζει να σημειωθεί πως η παραδοσιακή της ονομασία είναι Περσία Έχει έκταση 1.648.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 82.913.906 κατοίκους (εκτίμηση 2019).
Γεωγραφία
Το Ιράν συνορεύει από τα Βόρεια με την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν ενώ βρέχεται από την Κασπία Θάλασσα. Ανατολικά συνορεύει με το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, και Νότια βρέχεται από τη Θάλασσα του Περσικού Κόλπου και τη Θάλασσα του Ομάν, και Δυτικά συνορεύει με το Ιράκ και την Τουρκία.
Κλίμα
Το κλίμα του Ιράν είναι ηπειρωτικό με απότομες μεταπτώσεις από χειμώνα σε καλοκαίρι. Το καλοκαίρι η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει τους 50° C, ενώ τον χειμώνα και με απότομες πτώσεις φτάνει τους 15°-20° C κάτω απ’ το μηδέν.
Μορφολογία εδάφους
Το έδαφος της χώρας γενικά θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε σαν άγονο και φτωχό. Εμφανίζεται μεγάλη έλλειψη νερού. Τα ποτάμια είναι σχεδόν ανύπαρκτα, δυο μεγάλες λίμνες που υπάρχουν, η Ουρμία κι η Χαμούντ, είναι φοβερά αρμυρές, έτσι που το νερό τους δεν κάνει για πουθενά. Έτσι η βλάστηση είναι ελάχιστη. Κάποια αλλαγή και στο κλίμα και στο τοπίο παρουσιάζεται στις βόρειες οροσειρές της χώρας. Εδώ και βροχοπτώσεις συχνές γίνονται και χείμαρροι υπάρχουν και καταρράχτες και βλάστηση. Γι’ αυτό κι ο περισσότερος πληθυσμός της μαζεύεται στα λεκανοπέδια αυτής της περιοχής.
Δημογραφία
Πρωτεύουσα της Περσίας (που την καινούρια της ονομασία, Ιράν, πήρε το 1935) είναι η Τεχεράνη, με πληθυσμό 6.050.000 κατ. Είναι η μεγαλύτερη πόλη της Περσίας και η έδρα όλων των κρατικών αρχών.
Άλλες βασικές πόλεις είναι: το Αμπαντάν (λιμάνι σπουδαίο στην κορυφή του Περσικού κόλπου, όπου καταλήγουν οι πετρελαιαγωγοί της Περσίας 300.000 κ.), η Ταυρίδα (στα βόρεια σύνορα προς την Τουρκία 980.000 κ.), το Ισπαχάν (990.000 κ.), η Σιράζ (850.000 κ.), το Χαμαντάν (στο κέντρο εύφορης γεωργικής περιοχής 280.000 κ.) , Κερμασάν (πρώην Μπαχταράν 570.000 κάτοικους) κ.ά.
Οικονομία
Από οικονομική άποψη η Περσία είναι μια απ’ τις περισσότερο καθυστερημένες χώρες της Ασίας, παρόλο που τα ατέλειωτα κοιτάσματα πετρελαίου που κρύβονται στο υπέδαφός της είναι αρκετά για να συντηρήσουν με αρκετή άνεση το λαό της. Όμως τα οφέλη κι ο πλούτος απ’ τα πετρέλαια πηγαίνουν στα χέρια μιας μερίδας μόνο πληθυσμού, που εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού της Περσίας ασχολείται με την καλλιέργεια της γης, που κι αυτή, από άποψη τεχνικών μεθόδων, είναι αρκετά πίσω και η απόδοσή της είναι πολύ μικρή σε σχέση με τις δυνατότητες που παρουσιάζονται. Το 80% του πληθυσμού καλλιεργεί το 19% της όλης έκτασης της χώρας με πρωτόγονα πολλές φορές μέσα. Τα προϊόντα που παράγονται είναι: δημητριακά, ζαχαροκάλαμο, ρύζι, βαμβάκι, αμπέλια, μουριές (που δίνουν πολύ μετάξι) και καπνός αρκετός. Επίσης σε μεγάλη κλίμακα καλλιεργούνται όπιο και χουρμάδες. Εξαιρετικά αναπτυγμένος είναι ο τομέας της κτηνοτροφίας.
Το υπέδαφός της κρύβει χρυσό, χαλκό, σίδηρο, άργυρο, μόλυβδο και, όπως ήδη είπαμε, άφθονο πετρέλαιο. Βιομηχανικά το Ιράν ακολούθησε την τύχη των περισσότερων ασιατικών, εξαρτημένων κρατών, που σημαίνει πως έπαιζε πάντα (και παίζει ακόμα) το ρόλο της πηγής πρώτων υλών, που η κατεργασία τους γίνεται κάπου αλλού κι όχι στην ίδια τη χώρα.
Κινείται λίγο η ελαφρά βιομηχανία της και σε πρώτο πλάνο η υφαντουργία. Μετά έρχονται οι αλευρόμυλοι, τα βυρσοδεψεία, η βιοτεχνία ταπήτων (που είναι ξακουστοί σ’ όλο τον κόσμο) κ.ά.
Πολιτισμός
Και πολιτιστικά η Περσία βρίσκεται αρκετά πίσω. Η παιδεία της έχει πολλές ελλείψεις κι η πνευματική γενικά κίνηση δεν είναι σπουδαία. Οι στοιχειώδεις ανάγκες του λαού, στα θέματα της καθημερινής εξυπηρέτησης (μεταφορές, ψυχαγωγία) κλπ., της υγιεινής, εκπληρώνονται με φοβερή ανεπάρκεια.
Ιστορία
Εθνογραφικά οι Ιρανοί δεν παρουσιάζουν ομοιομορφία. Είναι μείγμα από διάφορες εθνικότητες (γνήσιοι Πέρσες, Άραβες, Μογγόλοι, Τουρκομάνοι, κ.ά.) Η Περσία είναι μία χώρα που εμφανίζεται στην ιστορία στο ά ήμισυ της 1η χιλιετηρίδας π.Χ.. Ήδη τον 6ο π.Χ. αιώνα, έρχεται σε αντιπαράθεση με έναν Ευρωπαϊκό λαό τους Έλληνες.
Το 1979 εκδηλώθηκε επανάσταση με επικεφαλής τον εξόριστο θρησκευτικό ηγέτη Αγιατολλάχ Χομεϊνί, μετά την επιτυχία της οποίας εγκαθίδρυσε στη χώρα καθεστώς “Ισλαμικής Δημοκρατίας”. Διέκοψε τους άμεσους οικονομικούς-πολιτικούς δεσμούς με τη Δύση και προχώρησε σε ορισμένες μεταρρυθμίσεις, με βάση το Κοράνιο. Ταυτόχρονα καταδίωξε με κάθε μέσο τους πολιτικούς του αντιπάλους. Τον Ιούνιο του 1989 πέθανε ο Αγιατολλάχ Χομεϊνί.
Αρχαία Εποχή
Εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο στο α΄ ήμισυ της 1ης χιλιετηρίδας π.Χ.
Η πρώτη αναφορά στους Πέρσες προέρχεται απο Ασσυριακή επιγραφή του 800 π.Χ. η οποία τους αναφέρει ως “Παρσού”, γείτονες ενός άλλου Αρείου έθνους τους Μήδους. Για τους δύο επόμενους αιώνες οι Πέρσες και οι Μήδοι ήταν υποτελείς των Ασσυρίων, Βαβυλωνίων και Σκυθών (επίσης Άριοι).
Η δυναστεία των Αχαιμενιδών (648-330 π.Χ)
Η δυναστεία των Αχαιμενιδών ήταν η πρώτη σειρά Περσών ηγεμόνων. Ιδρύθηκε απο τον Αχαιμένη, έναν Πέρση ηγέτη του 700 π.Χ. Ο γιός του Τεΐσπης οδήγησε τους νομάδες Πέρσες να εγκατασταθούν στην αποκληθείσα Περσίδα, περιοχή στο νοτιοδυτικό Ιράν, γύρω στο 650 π.Χ. και συγκρότησε το πρώτο οργανωμένο κράτος. Σταδιακά, το Περσικό κράτος κατέκτησε την περιοχή των αυτοχθόνων Ελυμαίων (Elam) συμπεριλαμβανομένης της Ασσίνης (Ansan), σημαντικής περιοχής. Οι απόγονοι του Θιέσπη χωρίστηκαν σε δύο κλάδους, ο ένας βασίλευε στο Ανσάν και ο άλλος στην υπόλοιπη Περσία.
Ο Κύρος A’ ο Μέγας ένωσε τα δύο βασίλεια (περί το 559 π.Χ.) Εκείνη την περίοδο η Περσία ήταν υποτελής στην Μηδική Αυτοκρατορία, υπό Αστυάγη. Το 550 π.Χ., ο Κύρος Β’, βασιλέας της, επαναστατεί κατά τών Μήδων και κατορθώνει σε αρκετά μικρό χρονικό διάστημα να καταλύσει την Μηδική Αυτοκρατορία και να ιδρύσει στην θέση της την Περσική αυτοκρατορία.
Ο Κύρος συνέχισε τις κατακτήσεις. Αρχικά κατακτήθηκε η Λυδία και μετά η Βαβυλώνα(539 π.Χ.). Ο Κύρος σκοτώθηκε σε μάχη με τους Μασσαγέτες που αρνήθηκαν να υποταχθούν.
Ο γιός του Κύρου,Καμβύσης Β’, προσέθεσε στην Περσική Αυτοκρατορία, την Αίγυπτο .
Επί του Δαρείου Α’, η Περσική αυτοκρατορία επεκτείνεται στην Ευρώπη. Η Θράκη και η Μακεδονία, που μετατρέπονται σε περσικές σατραπείες. Η Αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της την κατάκτηση της Ινδίας (ακριβέστερα, της κοιλάδας του Ινδού ποταμού). Όμως η εισβολή στην Ελλάδα ανακόπηκε από τους Αθηναίους στο Μαραθώνα.
Ο γιός του Ξέρξης Α’ επανέλαβε την προσπάθεια, αλλά ηττήθηκε από την Σπάρτη, στη Σαλαμίνα το 480 π.Χ. και τις Πλαταιές.
Η Περσική Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών ήταν η μεγαλύτερη και ισχυρότερη ως εκείνη την εποχή. Καλά διοικούμενη και οργανωμένη. Ο Δαρείος διαίρεσε το βασίλειό του σε περίπου είκοσι Σατραπείες, με πολλούς απο τους Σατράπες να έχουν προσωπικές σχέσεις με το Μεγάλο Βασιλέα. Εγκαθίδρυσε σύστημα υποχρεωτικής εισφοράς από τις Σατραπείες, υιοθέτησε το ανεπτυγμένο ταχυδρομικό σύστημα των Ασσυρίων και το επέκτεινε. Μετέφερε την πρωτεύουσα στα Σούσα στο κέντρο της αυτοκρατορίας. Οι Πέρσες επέτρεψαν τους διάφορους υποτελείς πολιτισμούς να διατηρηθούν, ακολουθώντας το παράδειγμα του Κύρου, με αποτέλεσμα να μειωθεί δραματικά ο κίνδυνος εξεγέρσεων.
Ελληνιστική Περσία (330-150 π.Χ.)
Η αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών καταλύθηκε απο τους Μακεδόνες υπό τονΑλέξανδρο. Το ελληνικό στοιχείο που έφερε μαζί του ο νέος αυτοκράτορας και οι διάδοχοί του, αναμείχθηκε με τα τοπικά στοιχεία, δημιουργώντας τον Ελληνιστικό πολιτισμό. Ο πυρήνας της παλαιάς περσικής αυτοκρατορίας πέρασε στην αυτοκρατορία των Σελευκιδών.
Ρωμαϊκή εποχή
Αργότερα η Περσία έγινε ανεξάρτητη αλλά σύντομα κατακτήθηκε από τους Πάρθους και έγινε τμήμα της Παρθικής αυτοκρατορίας.
Στην συνέχεια επαναστάτησε κατά των Πάρθων και συνέστισε και πάλι αυτοκρατορία. Οι νεο-Πέρσες διεξήγαγαν πολλούς πολέμους κατά των Ρωμαίους και των Βυζαντινών, χωρίς όμως ιδιαίτερες επιτυχίες.
Μεσαιωνική Εποχή
Στον Μεσαίωνα καταλύθηκε το κράτος της Περσίας από τους Άραβες. Τότε έγιναν πολλές αλλαγές στα ήθη και τα έθιμα της χώρας κι η επίδραση των Αράβων ήταν τόσο σημαντική που μέχρι τώρα υπάρχει σε αυτήν ένας έντονα αραβικός χαρακτήρας. Στη συνέχεια ήρθαν καινούριοι κατακτητές: οι Τούρκοι (1055 μ.Χ.), οι Μογγόλοι (1223) μ’ επικεφαλής τον Τζένγκις Χαν, ο Ταμερλάνος (1395). Στη συνέχεια, η Περσία διαταράσσεται από συνεχείς πολέμους, κυρίως με τους Τούρκους.
Νεότερη εποχή
Το 18ο αιώνα ξαφνικά εμφανίζεται μεγάλο ενδιαφέρον από τις ισχυρές δυνάμεις του πλανήτη (Αγγλία, Ρωσία, Γερμανία) για την Περσία και τυπικά από εκείνη την περίοδο και έπειτα αρχίζει ο ανταγωνισμός τους για επικράτηση σε αυτή την περιοχή. Μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο σημαντική επιρροή αποκτά εδώ η Αγγλία, που ανοιχτά επεμβαίνει στις υποθέσεις του περσικού κράτους. Στον β’ παγκόσμιο πόλεμο η Περσία τοποθετείται εναντίον των χωρών του Άξονα. Μετά τον πόλεμο αυτό η χώρα μετονομάζεται σε Ιράν.
