Ο δίσκος DVD σίγουρα δεν αποτελεί μια επαναστατική εφεύρεση της τεχνολογικής εποχής μας. Είναι η εξέλιξη του γνωστού μας CD στο οποίο τώρα μπορούν να αποθηκευτούν περισσότερα δεδομένα, καθότι αυτά γράφονται πιο πυκνά πάνω στο δισκάκι. Η τεχνολογία ήταν εδώ, απλά οι κατασκευαστές την εξέλιξαν ένα βήμα πιο πέρα…
Μπορεί το DVD να είναι ένα μικρό βήμα της τεχνολογίας, σίγουρα όμως είναι ένα τεράστιο άλμα στο χώρο της οικιακής κινηματογραφικής προβολής. Μέχρι πριν λίγα χρόνια ο μόνος τρόπος για να απολαύσουμε μια κινηματογραφική παραγωγή στο σπίτι μας ήταν η γνωστή μας βιντεοκασέτα VHS.
Η εικόνα ήταν χαμηλής ανάλυσης, ταλαιπωρημένη από τις συνεχής αντιγραφές (πρόβλημα που ένιωσε περισσότερο η επαρχία), με κομμένο κάδρο (βλέπε και παρακάτω), ενώ δεν υπήρχαν αφιερώματα για το πώς γυρίστηκε η ταινία (τουλάχιστον όχι στις βιντεοκασέτες που κυκλοφορούσαν στην ελληνική αγορά). Αλλά και ο ήχος ήταν φτωχός, μονοφωνικός αρχικά, που μόνο τα τελευταία χρόνια έγινε στερεοφωνικός ή και πολυκάναλος (και για την καθιέρωση του τελευταίου στη χώρα μας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την συμβολή ενός γνωστού περιοδικού…).
Και επιτέλους ήρθε το DVD να μας διδάξει από την αρχή πως η προβολή μιας ταινίας στο σαλόνι μας μπορεί να είναι ποιοτική, απολαυστική, σχεδόν επάξια μιας προβολής σε μια καλή κινηματογραφική αίθουσα. Καθαρή, συμπαγής εικόνα, πλούσια σε υφή και για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε μακρόστενο πλαίσιο, κρυστάλλινος ψηφιακός πολυκάναλος ήχος, ελληνικοί υπότιτλοι και πολύ έξτρα υλικό είναι μερικά μόνο από τα καλούδια που έρχεται να μας προσφέρει το ψηφιακό αυτό μέσο.
Δυο λόγια για τις χωρητικότητες του DVD
Καταρχάς να πούμε ότι το DVD δίνει τη δυνατότητα ύπαρξης ενός επιπλέον στρώματος (layer) πάνω από το πρώτο, ενώ επιτρέπει την εγγραφή και στις δυο όψεις του δίσκου. Ο συνδυασμός αυτών των δυνατοτήτων μας δίνει τις 4 παραλλαγές του δίσκου:
- το DVD-5 (μία στρώση, μία όψη) με χωρητικότητα 4,37GB
- το DVD-9 (δύο στρώσεις, μία όψη) με χωρητικότητα 7,95GB
- το DVD-10 (μία στρώση, δύο όψεις) με χωρητικότητα 8,74GB
- το DVD-18 (δύο στρώσεις, δύο όψεις) με χωρητικότητα 15,9GB
Υπάρχει ένας βασικός λόγος που σας αναφέρουμε αυτά τα 4 φορμά. Όπως είναι εύκολα αντιληπτό, μια ταινία που γράφεται σε ένα DVD-9 των 7,95GB (δύο στρώσεις, μία όψη) μπορεί να έχει πολύ καλύτερη ποιότητα εικόνας (και φυσικά ήχου) απ΄ ότι μια ταινία η οποία πρέπει να στριμωχτεί σε ένα DVD-5 των 4,37GB (μία στρώση, μία όψη). Και πρακτικά ένα DVD-9 μπορεί εύκολα να αναγνωριστεί από την πορτοκαλί/χρυσή του επιφάνεια σε αντίθεση με την κλασική ασημένια του DVD-5.
Ένας κόσμος, έξι περιοχές
Το Hollywood επέβαλε τον διαχωρισμό του κόσμου σε έξι περιοχές (regions). Η Αμερική και ο Καναδάς για παράδειγμα ανήκει στην περιοχή 1, ενώ η Ελλάδα μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη και την Ιαπωνία ανήκουν στην περιοχή 2. Τα DVD players της καθεμίας περιοχής δεν μπορούν να παίξουν ταινίες DVD κάποιας άλλης. Έτσι τα DVD players που κυκλοφορούν στη χώρα μας (περιοχή 2) δεν μπορούν διαβάσουν DVD κάποιας άλλης περιοχής, όπως αυτά που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ (περιοχή 1).
Ο λόγος που έγινε αυτό είναι η διασφάλιση των εσόδων της βιομηχανίας του θεάματος. Οι ταινίες συνήθως προβάλλονται πρώτα στις ΗΠΑ, και αργότερα σε άλλες χώρες με καθυστέρηση έως και έξι μηνών.
Όμως όταν η ταινία αρχίζει να προβάλλεται για παράδειγμα στην χώρα μας στους κινηματογράφους, στις ΗΠΑ αρχίζει ήδη η διάθεσή της σε βιντεοκασέτες και DVD, για πώληση ή ενοικίαση. Αν δεν υπήρχε το σύστημα προστασίας των περιοχών, τότε θα μπορούσε ο καθένας να πάρει ένα DVD από την Αμερική (μέσω Internet) αντί να δει την ταινία στις αίθουσες. Έτσι, ο κόσμος έσπασε στα έξι για να προστατεύσει το Hollywood τα έσοδα από τις κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά και τη διαφορετική χρονική διάθεση των ταινιών.
Όμως ότι κλειδώνει, ξεκλειδώνει! Τα περισσότερα DVD players με μια τροποποίηση στο εσωτερικό τους (την οποία αναλαμβάνουν να κάνουν πολλά καταστήματα) ή με κάποιο συνδυασμό κουμπιών του τηλεχειριστηρίου σπάνε την προστασία και μπορούν να παίξουν DVD και άλλων περιοχών. Στην περίπτωση δε, που διαθέτεται ένα DVD-ROM στο υπολογιστή, το σπάσιμο είναι πολύ πιο εύκολη υπόθεση χάρη στα προγράμματα που κυκλοφορούν ευρέως σε πολλούς δικτυακούς τόπους.
Η εικόνα από τα στούντιο στο σπίτι μας
Οι σύγχρονες κινηματογραφικές παραγωγές γυρίζονται σε μακρόστενο κάδρο 1,85:1 (Academy) ή σε 2,35:1 (Cinemascope / Panavision). Απ’ την άλλη οι τηλεοπτικές συσκευές έχουν είτε σχεδόν τετράγωνο κάδρο 1,33:1 (ή αλλιώς 4:3), είτε μακρόστενο 1,78:1 (ή αλλιώς 16:9, συχνά θα τις ακούσετε σαν “wide”).
Η επιλογή του μακρόστενου πλαισίου (1,85:1 ή 2,35:1) βασίζεται στο οπτικό πεδίο του ανθρώπινου ματιού, το οποίο είναι ορθογώνιο και όχι τετράγωνο. Είναι λοιπόν κατανοητό ότι όταν βλέπουμε μια μακρόστενη εικόνα, αυτή γεμίζει πολύ περισσότερο το οπτικό μας πεδίο απ΄ ότι αν βλέπαμε μια τετράγωνη.
Το πρόβλημα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι παραγωγοί ήταν το πώς θα χωρούσαν μια μακρόστενη ταινία μεγέθους 1,85 ή 2,35 στην κατά πολύ στενότερη τηλεοπτική οθόνη (μεγέθους 1,33:1 ή στην καλύτερη περίπτωση 1,78:1). Και οι προσφερόμενες λύσεις που τελικά βρέθηκαν έχουν δυστυχώς και τα αρνητικά σημεία τους…
Η πιο διαδεδομένη λύση στη χώρα μας, που εφαρμόζεται κατά κόρων στην παραγωγή των βιντεοκασετών, είναι το κόψιμο του μακρόστενου κάδρου (από αριστερά και δεξιά) σε τετράγωνο. Με τη μέθοδο αυτή (που ονομάζεται Pan & Scan) γεμίζει όλη η τηλεοπτική οθόνη προσφέροντάς μας καλή κινηματογραφική αίσθηση. Υπάρχουν όμως πολλές αντιδράσεις, κυρίως από το χώρο των σκηνοθετών, γιατί κόβοντας την εικόνα ουσιαστικά πετάνε μέρος της εικόνας, παρεμβαίνοντας στην ίδια τη δουλειά του σκηνοθέτη.
Ας δούμε μια απλή περίπτωση κακής μεταφοράς της ταινίας για να γίνει εύκολα κατανοητό. Φανταστείτε μια σκηνή στην οποία ο σκηνοθέτης έχει προσθέσει και στα άκρα δράση, για παράδειγμα στο κέντρο έχει τοποθετήσει τους δυο πρωταγωνιστές που μιλάνε και στην άκρη έναν τρίτο που τους κρυφακούει. Αν κοπεί η εικόνα στα άκρα, θα χαθεί και αυτός ο τρίτος ηθοποιός και μαζί του ένα μέρος από την εξέλιξη της υπόθεσης. Πέρα από τη δράση, φυσικά, επηρεάζεται και η ίδια η αισθητική, αλλά και τα μηνύματα που θέλει να μας περάσει ο σκηνοθέτης.
Μια άλλη μέθοδος (την οποία σπάνια συναντούμε στις βιντεοκασέτες στην χώρα μας) είναι το Letterbox στο οποίο προστίθονται μαύρες μπάρες πάνω και κάτω από την μακρόστενη εικόνα μιας ταινίας, έτσι ώστε να διατηρείται το αρχικό κάδρο της. Εδώ όμως χάνουμε σε κινηματογραφική αίσθηση καθότι η τηλεοπτική μας οθόνη δε γεμίζει. Το σημαντικότερο βέβαια μειονέκτημα είναι ότι ελαττώνεται αισθητά και η ανάλυση της εικόνας, η οποία είναι 625 γραμμές για το σύστημα PAL. Οι μαύρες μπάρες πάνω και κάτω από την εικόνα χρησιμοποιούν περίπου 100 γραμμές, περιορίζοντας την ανάλυση της ταινίας σε 525 γραμμές.
Πως η εικόνα αποθηκεύεται στο DVD
Έχει οριστεί ότι τα καρέ στο DVD θα αποθηκεύονται σε αναλογία 1,33:1 (ή 4:3). Για να χωρέσει η μακρόστενη εικόνα μιας ταινίας στο DVD χρησιμοποιείται η μέθοδος της αναμορφικής συμπίεσης, κατά την οποία συμπιέζεται η εικόνα οριζόντια έτσι ώστε να χωρέσει στα 4:3 καρέ του DVD. Κατόπιν κατά την αναπαραγωγή της ταινίας ο DVD player αποσυμπιέζει την εικόνα, ακολουθώντας την αντίστροφη διαδικασία από αυτήν που περιγράψαμε προηγουμένως.
Στη χώρα μας κυκλοφορούν DVD με εικόνα 16:9 αναμορφικά συμπιεσμένη. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αν διαθέτεται στο σπίτι σας μια τηλεόραση 16:9 (ή κοινώς “wide”) τότε κατά την παρακολούθηση θα παίρνετε τα μέγιστα σε ανάλυση αλλά και σε κινηματογραφική αίσθηση.
Τα προβλήματα αρχίζουν στην περίπτωση που διαθέτετε μια τηλεόραση 4:3. Η πρώτη μέθοδος που υπάρχει για τη λύση του προβλήματος είναι η Pan & Scan, αλλά αυτή εφαρμόζεται σε ελάχιστα DVD. Τα DVD αυτά έχουν αποθηκευμένες πληροφορίες τις οποίες διαβάζει ο DVD player και τις χρησιμοποιεί για να κόψει την εικόνα στα άκρα σε 4:3 κάδρο κατά την προβολή της ταινίας. Όμως, με τη μέθοδο αυτή, όπως αναφέραμε πιο πάνω, χάνουμε σημαντικό μέρος της ίδιας της δουλειάς του σκηνοθέτη.
Μια άλλη μέθοδος είναι το Letterbox, κατά το οποίο η ταινία προβάλλεται ολόκληρη, προσθέτοντας μαύρες μπάρες στο πάνω και κάτω τμήμα της εικόνας, χάνοντας όμως έτσι σε ανάλυση. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι στην περίπτωση του Pan & Scan, αν δεν υπάρχουν πληροφορίες αποθηκευμένες στο DVD και εμείς επιλέξουμε στο μενού του DVD player μας χρήση του Pan & Scan, τότε η ταινία μας προβάλλεται με τη μέθοδο Letterbox.
Υπάρχει όμως μια λύση, με την οποία θα πάρετε ολόκληρη την εικόνα, αλλά και δε θα χάσετε και την ανάλυση της. Απλά δηλώσετε στο μενού του DVD player σας ότι η τηλεόραση σας είναι 16:9. Στο σημείο αυτό θα δείτε την εικόνα παραμορφωμένη, πατώντας όμως το κουμπί “wide” της τηλεόρασής σας, η εικόνα θα συμπιεστεί (προσθέτοντας μαύρες μπάρες που όμως εδώ δεν θα καταναλώσουν γραμμές από την ανάλυση) και θα παρουσιάζεται με την κανονική της αναλογία.
Πληροφορίες για τον ήχο στα DVD
Ο ψηφιακός πολυκάναλος ήχος έγινε επιτέλους πραγματικότητα χάρη στο DVD. Τα πιο διαδεδομένα φορμά που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι το Dolby Digital και το DTS. Και στα δύο με τη χρήση ενός εξωτερικού αποκωδικοποιητή / ενισχυτή παίρνουμε 5.1 κανάλια ήχου: αριστερό, δεξί, κεντρικό, αριστερό περιφερειακό, δεξί περιφερειακό και ένα κανάλι για τις χαμηλές συχνότητες (LFE -Low Frequency Effects, αναφέρεται ως .1) το οποίο οδηγείται σε ένα υπογούφερ. Το καλό είναι ότι στους περισσότερους νέους ενισχυτές που κυκλοφορούν υπάρχει αποκωδικοποιητής και για τα δύο συστήματα.
Αν τώρα διαθέτετε ένα παλιό ενισχυτή Dolby ProLogic και πάλι δε θα έχετε κάποιο πρόβλημα, αρκεί η ταινία σας να έχει ήχο Dolby Digital και όχι DTS (η συντριπτική πλειοψηφία δηλαδή).
Ο ήχος Dolby Digital μετατρέπεται σε Dolby Surround αυτόματα (η διαδικασία ονομάζεται downmixing), προσφέροντας έτσι εύκολα την απόλαυση του πολυκάναλου ήχου. Να θυμίσουμε ότι το Dolby Surround έχει 4 κανάλια: αριστερό, δεξί, κεντρικό και ένα περιφερειακό.
Κατά το παρελθόν, παρουσιάστηκαν δύο νέα φορμάτ το Dolby Digital Surround EX και το DTS ES. Και τα δύο προσθέτουν ένα ακόμη κανάλι, το κεντρικό περιφερειακό. Για να ακούσετε το επιπλέον κανάλι θα πρέπει να αγοράσετε έναν από τους καινούριους ενισχυτές που διαθέτουν και τον ανάλογο αποκωδικοποιητή.
Τι θα πρέπει να προσέξετε κατά την αγορά μιας ταινίας DVD
Η εικόνα καλό είναι να είναι αποθηκευμένη με αναμορφική συμπίεση και όχι σε Letterbox γιατί τότε θα είναι χαμηλότερης ανάλυσης (από τις μαύρες μπάρες που προσθέτονται).
Η ταινία που θα αγοράσετε να μην έχει μεταφερθεί από βιντεοκασέτα, γιατί δε θα έχει εικόνα και ήχο καλής ποιότητας. Μη σας φαίνεται παράξενο αυτό! Στα πρώτα βήματα του DVD στη χώρα μας αρκετές ταινίες δεν ήταν τίποτα άλλο από μια … ψηφιακή βιντεοκασέτα, προσφέροντας εικόνα επιπέδου VHS και ήχο απλά στερεοφωνικό. Τα DVD αυτά προέρχονταν στην συντριπτική τους πλειοψηφία από ελληνικές εταιρείες, οι οποίες δεν είχαν πάρει και πολύ σοβαρά το νέο αυτό ψηφιακό μέσο. Πάντως, το φαινόμενο αυτό περιορίστηκε κάπως πρόσφατα, όμως καλό είναι να προσέχετε.
Επίσης σε μερικές κυκλοφορίες έγινε η προσπάθεια να στριμωχτεί η ταινία σε ένα απλό DVD-5 (μίας στρώσης, μίας όψης) χωρητικότητας 4,37GB. Κάτι τέτοιο όμως σημαίνει ότι η εταιρεία παραγωγής συμπίεσε την ταινία σε υψηλό βαθμό, αλλοιώνοντας με τον τρόπο αυτό την ποιότητα της. Πέρα από την αναφορά στο εξώφυλλο, μπορείτε να ξεχωρίζετε αυτούς τους τίτλους από το χρώμα τους, καθότι η επιφάνεια έχει χρώμα ασημί, σε αντίθεση με το πορτοκαλί/χρυσό των DVD με δύο στρώματα. Θυμηθείτε ακόμη ότι αν αγοράσετε κάποιο DVD στο οποίο η ταινία έχει χωριστεί σε δύο όψεις θα πρέπει να το γυρίζετε κατά το τέλος της μίας όψης.
Το DVD να έχει ήχο σε κατάλληλο φορμά ανάλογα με τον ενισχυτή που διαθέτουμε. Να μην αγοράσουμε για παράδειγμα ένα DVD με ήχο DTS ενώ έχουμε έναν ενισχυτή Dolby Digital. Μην ξεχνάτε όμως ότι αν έχουμε έναν Dolby ProLogic, τότε θα πάρουμε ήχο από ένα DVD σε Dolby Digital. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που έχουμε έναν ενισχυτή Dolby Digital και η ταινία είναι σε Dolby Digital Surround EX.
Πολλές ελληνικές εταιρίες κάνουν εισαγωγές τίτλων από την Ευρώπη, παράλληλα από τους βασικούς αντιπροσώπους. Όμως, το ότι ένας τίτλος είναι περιοχής 2 δε σημαίνει ότι έχει απαραίτητα και ελληνικούς υπότιτλους.
Τα έξτρα που διαθέτει ένα DVD έχουν πολύ ενδιαφέρον και δίνουν προστιθέμενη αξία, ειδικά για σας που σκοπεύετε να κάνετε τη δική σας συλλογή. Ένα καλό DVD συνήθως παρέχει τα τρέιλερ, φιλμ για το πώς γυρίστηκε η ταινία (το making of), σχόλια από τους συντελεστές, φωτογραφίες, αφίσες, σκηνές που κόπηκαν, εναλλακτικά φινάλε και άλλα πολλά. Υπάρχουν όμως πολλοί τίτλοι που πέρα από την ταινία και ίσως και το τρέηλερ της δεν διαθέτουν τίποτα παραπάνω.
Αν είστε από τους μερακλήδες σινεφίλ προσέξτε και τη συσκευασία ορισμένων τίτλων. Πολλές φορές κυκλοφορούν στη χώρα μας τίτλοι σε μια απλή πλαστική θήκη, ενώ στο εξωτερικό υπάρχουν οι αντίστοιχοι (και με ελληνικούς υπότιτλους) σε πολύ πιο πολυτελής συσκευασίες (παράδειγμα οι X-MEN, το Braveheart, οι τίτλοι του James Bond). Μια βόλτα σε ξένα δικτυακά καταστήματα θα σας πείσει για του λόγου το αληθές.
Και το σημαντικότερο: προσοχή στα εξώφυλλά τους! Στην ελληνική αγορά υπάρχουν τίτλοι που άλλα γράφουν στο εξώφυλλά τους αναφορικά με την εικόνα, το φορμά ήχου, τους υπότιτλους, ακόμα και τα έξτρα, και άλλα τελικά προσφέρουν.
Ας ελπίσουμε πως όλα αυτά δεν είναι τίποτα άλλο από παιδικές ασθένειες, και ότι οι υπεύθυνοι θα λάβουν στα σοβαρά την αγορά του DVD στη χώρα μας, άσχετα με το πόσο μικρή είναι αυτή (θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει το 0,6% της Ευρώπης), έτσι ώστε να απολαμβάνουμε ποιοτικά πλέον τις ταινίες και στα σπίτια μας…
