Μια ιστορική ανακάλυψη από τη NASA
Η διαστημική αποστολή Juno της NASA κατέγραψε το ισχυρότερο ηφαιστειακό φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί ποτέ στην Ιώ, έναν από τους μεγαλύτερους δορυφόρους του Δία, και γενικότερα σε ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν μια νέα περιοχή έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας, σημειώνοντας μια από τις πιο εντυπωσιακές γεωλογικές διεργασίες που έχουν καταγραφεί.
Η αποστολή Juno και η ανακάλυψη της νέας ηφαιστειακής δραστηριότητας
Η αποστολή Juno έχει πραγματοποιήσει πολλαπλές διελεύσεις πάνω από την Ιώ, καταγράφοντας λεπτομερή δεδομένα. Μέσα από αυτές τις παρατηρήσεις, οι επιστήμονες εντόπισαν μια άγνωστη μέχρι σήμερα θερμή περιοχή και μια εξαιρετικά ισχυρή ηφαιστειακή έκρηξη.
“Πρόκειται για το πιο ισχυρό ηφαιστειακό φαινόμενο που έχει καταγραφεί ποτέ στον πιο ηφαιστειακά ενεργό κόσμο του ηλιακού μας συστήματος”, δήλωσε ο Σκοτ Μπόλτον, επικεφαλής της αποστολής.
Ταξίδι στην Ιώ: Οι σημαντικότερες πτήσεις της Juno
Τα δεδομένα συλλέχθηκαν από τις προσεγγίσεις στην Ιώ μεταξύ Δεκεμβρίου 2023 και Φεβρουαρίου 2024. Η Juno πέταξε σε απόσταση περίπου 1.500 χιλιομέτρων από τον δορυφόρο, επιτρέποντας τη συλλογή κρίσιμων πληροφοριών για τη γεωλογική του δραστηριότητα.
Η τελευταία και πιο κοντινή διέλευση πραγματοποιήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2024, φέρνοντας το σκάφος σε απόσταση 74.400 χιλιομέτρων από την Ιώ. Το υπέρυθρο όργανο της Juno εστιάστηκε στη νότια ημισφαίρια του δορυφόρου, αποκαλύπτοντας μια νέα ηφαιστειακή υπερδραστήρια περιοχή.
Μια νέα θερμή περιοχή στην Ιώ
Η νέα ηφαιστειακή περιοχή που εντοπίστηκε είναι μεγαλύτερη από τη λίμνη Σουπίριορ στις ΗΠΑ, με εκτιμώμενη έκταση 82.100 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η συνολική ηφαιστειακή δραστηριότητα εκτείνεται σε μια επιφάνεια 100.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο γνωστό ηφαιστειακό σχηματισμό.
Ο προηγούμενος κάτοχος του ρεκόρ ήταν ο Λόκι Πάτερα, ένας τεράστιος ηφαιστειακός κρατήρας γεμάτος λάβα, με έκταση 20.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Η συνολική ενέργεια που απελευθερώθηκε από το νέο θερμό σημείο υπολογίζεται σε πάνω από 80 τρισεκατομμύρια βατ, ποσότητα έξι φορές μεγαλύτερη από την ενέργεια που παράγουν όλα τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γη μαζί.
Ηφαιστειακή δραστηριότητα και ο ρόλος της βαρυτικής πίεσης του Δία
Ο Ιώ θεωρείται ο πιο ηφαιστειακά ενεργός δορυφόρος του ηλιακού μας συστήματος, με περισσότερα από 400 ενεργά ηφαίστεια στην επιφάνειά του. Η ακραία αυτή δραστηριότητα προκαλείται από την ισχυρή βαρυτική έλξη του Δία, η οποία δημιουργεί ισχυρές παλιρροϊκές δυνάμεις στην Ιώ.
Καθώς ο δορυφόρος περιστρέφεται γύρω από τον Δία κάθε 42,5 ώρες, η βαρυτική πίεση συμπιέζει και παραμορφώνει τη γεωλογική του δομή, δημιουργώντας θερμότητα στο εσωτερικό του μέσω τριβής. Αυτή η διαδικασία οδηγεί στη συνεχή εξώθηση λιωμένου πετρώματος από το εσωτερικό του Ιώ προς την επιφάνειά του, προκαλώντας θεαματικές ηφαιστειακές εκρήξεις.
Οι εκρήξεις αυτές συνοδεύονται από τεράστιες εκπομπές αερίων και τέφρας, που σχηματίζουν ένα λεπτό στρώμα ατμόσφαιρας γύρω από τον δορυφόρο.
Η συμβολή των υπέρυθρων και οπτικών οργάνων της Juno
Το διαστημικό σκάφος Juno παρατήρησε τις πρόσφατες ηφαιστειακές εκρήξεις μέσω των οργάνων του, τα οποία καταγράφουν τόσο στο υπέρυθρο όσο και στο ορατό φάσμα.
Το JIRAM (Jovian Infrared Auroral Mapper) της Juno εντόπισε τις έντονες θερμοκρασίες των εκρήξεων, οι οποίες παρατηρήθηκαν σε βάθος 50 έως 70 χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια των νεφών του Ιώ.
Παράλληλα, η Junocam κατέγραψε εικόνες στο ορατό φως, επιτρέποντας στους επιστήμονες να συγκρίνουν την τρέχουσα εμφάνιση του δορυφόρου με προηγούμενες λήψεις. Οι αλλαγές στον χρωματισμό της επιφάνειας αποτελούν ένδειξη της πρόσφατης ηφαιστειακής δραστηριότητας.
Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της ηφαιστειακής δραστηριότητας
Οι εκρήξεις αυτού του μεγέθους αφήνουν πίσω τους χαρακτηριστικά που διατηρούνται για χρόνια. Προηγούμενες μεγάλες εκρήξεις στην Ιώ έχουν οδηγήσει στη δημιουργία τεράστιων ροών λάβας, ηφαιστειακών αποθέσεων πλούσιων σε θείο και διοξείδιο του θείου, καθώς και στην αναδιαμόρφωση του τοπίου του δορυφόρου.
Τι έπεται: Νέα πτήση της Juno τον Μάρτιο του 2025
Η αποστολή Juno δεν σταματά εδώ. Στις 3 Μαρτίου 2025, το διαστημικό σκάφος θα πραγματοποιήσει μια ακόμη πτήση πάνω από την Ιώ. Οι επιστήμονες θα έχουν τότε την ευκαιρία να αξιολογήσουν τις αλλαγές στην επιφάνεια του δορυφόρου και να καταγράψουν νέες γεωλογικές διεργασίες.
