Τα ευρήματα της έρευνας
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ χρησιμοποίησαν μαθηματικά εργαλεία από τη θεωρία παιγνίων για να δείξουν ότι, υπό ορισμένες συνθήκες, η διατήρηση του ελέγχου από τις πλατφόρμες σχετικά με τη συλλογή και εμπορευματοποίηση δεδομένων χρηστών μπορεί να ενισχύσει τη συνολική κοινωνική ευημερία.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον καθηγητή Γιάρον Γεχεζκέλ της Σχολής Διοίκησης Coller του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, σε συνεργασία με την καθηγήτρια Σαρίτ Μακόβιτς από το Πανεπιστήμιο Northwestern στο Ιλινόις. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Economics & Management Strategy.
Η φύση των δεδομένων και η σημασία τους
«Η έρευνά μας εξέτασε πλατφόρμες που συλλέγουν και εμπορεύονται δεδομένα χρηστών», εξηγεί ο καθηγητής Γεχεζκέλ. «Για παράδειγμα, όταν αναζητούμε πληροφορίες στη Google, η πλατφόρμα μπορεί να συλλέγει δεδομένα για εμάς. Ομοίως, όταν ακούμε μουσική στο Spotify, η πλατφόρμα συγκεντρώνει πληροφορίες για τις συνήθειές μας.»
Οι πλατφόρμες μπορούν να εμπορεύονται αυτά τα δεδομένα, π.χ., πουλώντας τα σε διαφημιστές που στη συνέχεια εμφανίζουν στοχευμένες διαφημίσεις βάσει της δραστηριότητάς μας. Στην παρούσα μελέτη τέθηκε το ερώτημα: Ποιος πρέπει να έχει το δικαίωμα να επιβάλλει τη συλλογή και πώληση αυτών των δεδομένων στους χρήστες; Ποιοι ωφελούνται, ποιοι ζημιώνονται, και υπό ποιες συνθήκες;
Αμερικανικό και Ευρωπαϊκό μοντέλο
Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις στο ζήτημα αυτό:
- Το αμερικανικό μοντέλο: Παρέχει στις πλατφόρμες πλήρη διακριτική ευχέρεια στη συλλογή και χρήση δεδομένων. Οι χρήστες που εγγράφονται σε μια πλατφόρμα συμφωνούν στους όρους της, παραχωρώντας τον έλεγχο των δεδομένων τους. Όσοι διαφωνούν, μπορούν απλώς να σταματήσουν να χρησιμοποιούν την πλατφόρμα.
- Το ευρωπαϊκό μοντέλο: Εκπροσωπείται από τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Σύμφωνα με αυτόν, οι χρήστες διατηρούν τον έλεγχο των δεδομένων τους. Έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν πώς χρησιμοποιούνται τα δεδομένα τους, ενώ συνεχίζουν να έχουν πρόσβαση στην πλατφόρμα. Αυτός είναι ο λόγος που οι Ευρωπαίοι χρήστες αντιμετωπίζουν αναδυόμενα παράθυρα συγκατάθεσης κατά την περιήγησή τους σε πλατφόρμες όπως η Google.
Στο Ισραήλ, επικρατεί το αμερικανικό μοντέλο.
Θεωρητικά μοντέλα και κοινωνική αξία των δεδομένων
Η μελέτη ήταν θεωρητική και βασίστηκε στη χρήση μαθηματικών μοντέλων από τη θεωρία παιγνίων. Οι ερευνητές ανέλυσαν τη συμπεριφορά χρηστών και πλατφορμών μέσω μαθηματικών συναρτήσεων ωφελιμότητας, λαμβάνοντας υπόψη τόσο το κοινωνικό όφελος όσο και το κέρδος των εταιρειών, με στόχο την αναγνώριση του σημείου ισορροπίας της αγοράς.
Η έρευνα κατέδειξε ότι τα δεδομένα δεν έχουν μόνο οικονομική αξία, αλλά και κοινωνική. «Μια πλατφόρμα που χρησιμοποιεί δεδομένα που συλλέγει από εμένα μπορεί να παρέχει καλύτερες υπηρεσίες σε άλλους χρήστες», εξηγεί ο καθηγητής Γεχεζκέλ.
Για παράδειγμα, η Waze μπορεί να πουλά δεδομένα χρηστών σε διαφημιστές, αλλά ταυτόχρονα χρησιμοποιεί αυτά τα δεδομένα για να καθοδηγεί τους οδηγούς σε λιγότερο επιβαρυμένες διαδρομές. Ομοίως, το Spotify μπορεί να προτείνει μουσική βάσει των ακουστικών συνηθειών, της ηλικίας και άλλων προτιμήσεων. Τα δεδομένα, λοιπόν, μπορούν να έχουν κοινωνική αξία, ωφελώντας την κοινωνία στο σύνολό της.
Εξισορρόπηση κινδύνων και οφελών
Το βασικό ερώτημα είναι ο εντοπισμός των περιπτώσεων όπου τα δεδομένα προσφέρουν κοινωνική αξία σε αντίθεση με εκείνες όπου η αξία τους είναι καθαρά οικονομική.
«Τα δεδομένα έχουν αρνητική πλευρά όταν πωλούνται σε τρίτους που παραβιάζουν την ιδιωτικότητά μας, αλλά και θετική πλευρά όταν χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των πλατφορμών προς όφελος όλων των χρηστών», σημειώνει ο καθηγητής Γεχεζκέλ.
Συμπεράσματα και προοπτικές
Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι:
- Σε περιπτώσεις χαμηλής κοινωνικής αξίας, το ευρωπαϊκό μοντέλο έχει σαφές πλεονέκτημα.
- Σε περιπτώσεις υψηλής κοινωνικής αξίας, ιδιαίτερα με λιγότερο ευαίσθητα δεδομένα, το αμερικανικό μοντέλο προσφέρει σημαντικά οφέλη.
Η ισορροπία μεταξύ ιδιωτικότητας και συλλογικού οφέλους παραμένει κρίσιμη. Η έρευνα υπογραμμίζει την ανάγκη για πολιτικές που θα λαμβάνουν υπόψη τόσο την προστασία της ιδιωτικότητας όσο και τη μεγιστοποίηση του κοινωνικού οφέλους.