Το πλοίο ή σκάφος ή Ναύς, [γεν.της νεώς], είναι το μέσο μεταφοράς που έχει την ιδιότητα να πλέει στο νερό και ιδιαίτερα όταν έχει μεγάλες διαστάσεις, σε αντίθεση με την βάρκα. Πρόδρομοι των σημερινών πλοίων υπήρξαν οι σχεδίες και τα μονόξυλα, που χρησιμοποιήθηκαν απ’ τον πρωτόγονο άνθρωπο για το πέρασμα των ποταμών και των λιμνών. Τέτοιου είδους πλωτά μέσα συναντάμε ακόμα και σήμερα σε μερικές απομονωμένες φυλές που ζουν μέχρι τώρα στην πρωτόγονη βαθμίδα ανάπτυξης.
Σιγά – σιγά στις σχεδίες αυτές προστέθηκαν ιστία (πανιά), που διευκόλυναν την κίνησή τους με τη βοήθεια του ανέμου κι αργότερα στις σχεδίες προστέθηκαν και άλλα εξαρτήματα, όπως ένας υποτυπώδης σκελετός πλοίου και κουπιά. Τότε δημιουργήθηκε το πρώτο πραγματικό κωπήλατο πλοίο. Τελειοποιήθηκε η μορφή του, έγινε μεγαλύτερο και ήταν σε θέση να εξυπηρετήσει αρκετές απ’ τις ανάγκες του ανθρώπου που συνδέονταν με την θάλασσα.
Τα πρώτα κωπήλατα πλοία, απ’ ότι φαίνεται στις διάφορες παραστάσεις που διατηρούνται, ήταν αρκετά μεγάλα. Είχαν περίπου 20 κωπηλάτες και το φορτίο τους ήταν υπολογίσιμα βαρύ για την εποχή. Παραστάσεις τέτοιων πλοίων, που χρονολογούνται απ’ το 3000 π.Χ., ήταν αιγυπτιακής προέλευσης.
Υπάρχουν όμως κι άλλες παραστάσεις από φοινικικά και ασσυριακά πλοία. Γνωστό μάλιστα είναι πως οι Φοίνικες, λαός κατεξοχήν θαλασσινός, κατόρθωσαν ν’ αποκτήσουν μεγάλο στόλο, πράγμα που τους βοήθησε στην κατάληψη της Καρχηδόνας και τη δημιουργία αποικιών στη Μασσαλία, Λισσαβόνα, Γάδειρα κι έτσι έφτασαν μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό. Τα φοινικικά πλοία ήταν για πολεμική κι εμπορική χρήση.
Οι Κρήτες επίσης είχαν κατορθώσει να φτιάξουν σπουδαία για την εποχή πλοία, που κινούνταν με κουπιά και πανιά. Άξιοι ναυτικοί καθώς ήταν έφτασαν μέχρι το σημείο να δημιουργήσουν την πρώτη θαλασσοκράτειρα δύναμη του κόσμου. Οι πληροφορίες που υπάρχουν γύρω απ’ τα αρχαία ελληνικά πλοία είναι αρκετά κατατοπιστικές και δείχνουν πως οι Έλληνες δεν έμειναν πίσω στην κατασκευή πλοίων και στη πλατιά χρησιμοποίησή τους.
Το πρώτο πλοίο για το οποίο γίνεται συγκεκριμένα λόγος στην Ιστορία μας, είναι η Αργώ της αργοναυτικής εκστρατείας. Και μετά έρχονται τα ομηρικά έπη, για να μας δώσουν αρκετά και σαφή στοιχεία για τη ναυσιπλοΐα της εποχής. Τα καράβια που χρησιμοποιήθηκαν στις εκστρατείες των Ελλήνων ήταν αρκετά μεγάλα κι επανδρωμένα με 50-100 κωπηλάτες. Τα πλοία αυτά ήταν άφρακτα, δηλ. δεν είχαν κατάστρωμα και χρησίμευαν μάλλον για τη μεταφορά των πολεμιστών. Δύσκολα θ’ άντεχαν αυτά τα πλοία σε ναυμαχία.
Ανάλογα με τον αριθμό των σειρών των κωπηλατών που είχαν τα πλοία, χωρίζονταν σε πεντηκοντήρεις (όταν είχαν μια σειρά από πενήντα κωπηλάτες), διήρεις (δύο σειρές κωπηλατών) και {τριήρης|τριήρεις]] (τρεις σειρές κωπηλατών). Οι τριήρεις κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά, όπως λέει η παράδοση, από τους Κορίνθιους και χρησιμοποιήθηκαν λίγο καιρό πριν απ’ τους περσικούς πολέμους.
Οι αθηναϊκές τριήρεις είχαν μήκος 36 μ. και δύναμη κωπηλατών από 200 άντρες. Με μεγάλη καθυστέρηση εμφανίστηκαν στη Μεσόγειο τα ρωμαϊκά πλοία. Τύποι ρωμαϊκών πλοίων ήταν οι πεντήρεις (με πέντε σειρές κωπηλατών), τα λιντούρνια και οι δρόμωνες, που ήταν διήρεις με ψηλό άλμπουρο και πανί. Οι δρόμωνες ήταν κατεξοχήν πολεμικό πλοίο.
Από άποψη τεχνική, τα πλοία του μεσαίωνα δεν είχαν ιδιαίτερες εξελίξεις. Στηρίχτηκαν κυρίως στον τύπο του δρόμωνα, που τελειοποιήθηκε απ’ τους μετέπειτα ναυπηγούς κι έτσι φτιάχτηκε η κορβέτα (κατά το 17ο αι.), που είχε τρεις ιστούς και κανόνια.
Επίσης, της ίδιας εποχής περίπου είναι τα δίκροτα τα τρίκροτα και οι φρεγάτες, όλα πολεμικά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πλοία του τέλους του μεσαίωνα, οι γνωστές καραβέλες, που χρησιμοποιήθηκαν απ’ τους μεγάλους ταξιδευτές του 15ου και 16ου αι. μ.Χ. Καραβέλα ήταν η “Σάντα Μαρία”, το πλοίο με το οποίο ο Χριστόφορος Κολόμβος έφτασε στην Αμερική. Επίσης, με καραβέλες ταξίδευαν οι γνωστοί εξερευνητές Βάσκο ντε Γκάμα, Αμέρικο Βεσπούτσι, Μαγγελάνος κ.ά.
Εξαιρετικοί θαλασσοπόροι απ’ τα πάρα πολύ παλιά χρόνια ήταν οι σκανδιναβικοί λαοί. Είχαν αρκετά αναπτυγμένη τεχνική στην κατασκευή ιστιοφόρων πλοίων και μάλιστα τέτοιων που ήταν σε θέση ν’ αντεπεξέλθουν στις δύσκολες καιρικές συνθήκες του Βορρά, στις μεγάλες θύελλες και τρικυμίες. Ξακουστοί για την αντρεία τους και για τα επιτεύγματά τους ήταν οι Βίκινγκς. Δεν πήγαιναν πίσω οι ναυτικοί της Χανσεατικής ένωσης.
Η ακμή των ιστιοφόρων πλοίων διατηρήθηκε μέχρι τα τέλη του 19ου αι., οπότε έκανε την εμφάνισή του ένας καινούριος τύπος καραβιού, που μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα εκτόπισε τα ιστιοφόρα κι αποτέλεσε πραγματική επανάσταση στην τεχνική κατασκευής και κίνησης πλοίων. Ήταν τα ατμόπλοια, πλοία δηλαδή που έπλεαν με τη βοήθεια του ατμού, που η ενεργειακή δύναμή του είχε ανακαλυφτεί μόλις πριν λίγο (το 1782), απ’ τον Άγγλο μηχανικό Ιάκωβο Βατ. Στα 1786 και 1788, οι Ι. Φιτς και Ουίλ Σάιμινγκτον, κατάφεραν να κινήσουν δυο πλοία με ατμό. Από τότε δεν σταμάτησαν ούτε στιγμή οι προσπάθειες βελτίωσης και τελειοποίησης των ατμοκίνητων πλοίων.
Άρχισαν τα μεγάλα ποντοπόρα ταξίδια (σε μεγάλες αποστάσεις). Το 1825, το “Εντερπράιζ” (σιδερένιο πλοίο), έφτασε στις ανατολικές Ινδίες και το “Σείριος” πρώτο διέσχισε τον Ατλαντικό. Το 1843, απ’ τους Άγγλους, ναυπηγήθηκε το πρώτο σιδερένιο υπερωκεάνιο, το “Μεγάλη Βρετανία”. Τα πρώτα ελληνικά ατμόπλοια φτιάχτηκαν το 1856. Αυτά ήταν τα: “Ύδρα”, “Καρτερία”, “Βασιλεύς Όθων” και “Βασίλισσα της Ελλάδος”. Είχαν χαρακτήρα συγκοινωνιακό και μεταφορικό. Πήγαιναν επιβάτες, γράμματα κι εμπορεύματα από νησί σε νησί.
Με την ανακάλυψη του ατμού και την κατασκευή των ατμόπλοιων, άρχισε να εμφανίζεται η ανάγκη δημιουργίας πλοίων, που θα είχαν μια συγκεκριμένη, ειδική αποστολή. Με γρήγορο ρυθμό αρχίζουν απ’ τις αρχές του αιώνα μας να κατασκευάζονται πλοία, εμπορικά, επιβατηγά, πολεμικά, αλιευτικά κ.ά. Περνάμε έτσι στη σύγχρονη εποχή της ιστορίας του πλοίου, που η τελειοποίησή του, η τεχνική του, έχει κάνει μεγάλη πρόοδο.
Σήμερα όλες οι θάλασσες, ακόμα και οι πιο μακρινές, διασχίζονται από μεγάλα πλοία και η επικοινωνία των ηπείρων, διαμέσου της θάλασσας είναι το πιο συνηθισμένο φαινόμενο. Ναυπηγήθηκαν τεράστια, άνετα, πολυτελή πλοία, με σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινού, τα ονομαζόμενα υπερωκεάνια.
Τα πιο γνωστά, αυτά δηλ. που για την εποχή τους άφησαν όνομα ήταν: το αμερικάνικο “Ηνωμένες Πολιτείες”, που μπήκε σε κίνηση το 1952, είχε εκτόπισμα 53.329 τόνους, μήκος 275 μ., πλάτος 30 μ. και βάθος 12 μ. Το αγγλικό “Βασίλισσα Ελισάβετ”, με εκτόπισμα 70.700 τ., μήκος 310 μ., πλάτος 36 μ. και βάθος 12 μ. Τα γερμανικά “Βρέμη” και “Ευρώπη”, 1929 και 1930, που φημίζονταν σαν τα ταχύτερα πλοία.
Μετά έρχονται το γαλλικό “Νορμανδία” (1936), το πολυτελέστερο εσωτερικά πλοίο για τα χρόνια εκείνα και τα ιταλικά “Κόμητας της Σαβοΐας” και “Ρεξ” (1932).
Η πρόοδος στην ανάπτυξη των πλοίων παρατηρείται όχι μόνο σε ό,τι έχει σχέση με την κίνηση και τη χωρητικότητά τους αλλά και σχετικά με την εξέλιξη στην όλη τους κατασκευή.
Με την καλυτέρευση των εξαρτημάτων και μηχανημάτων, όπως ηλεκτρικά τιμόνια, ηλεκτρικές πυξίδες, ραντάρ, αυξήθηκε η ταχύτητα και η θέρμανση γίνεται με πετρέλαιο. Στις μέρες μας εξετάζεται η δυνατότητα κίνησης πλοίων εμπορικών, με τη βοήθεια της ατομικής ενέργειας. Σήμερα διακρίνουμε πολλών ειδών πλοία, σε σχέση με το λόγο για τον οποίο έχουν κατασκευαστεί:
Εμπορικά, φορτηγά πλοία. Είναι εκείνα που μ’ αυτά μεταφέρονται τεράστιες ποσότητες οποιουδήποτε εμπορεύματος απ’ τη μια χώρα στην άλλη κι απ’ τη μια ήπειρο στην άλλη. Στα εμπορικά συγκαταλέγονται και τα πετρελαιοφόρα και τα δεξαμενόπλοια, που η κατασκευή τους είναι τέτοια που διευκολύνει τη μεταφορά διάφορων υγρών υλών, όπως πετρέλαιο, φυτικά λάδια κ.ά.
Το πρώτο πετρελαιοφόρο ήταν ο “Ζωροάστρης” (1878). Σημαντική σημασία έχει σ’ αυτά τα πλοία η γρήγορη φόρτωση κι εκφόρτωση του πλοίου, που γι’ αυτή υπάρχει ειδικός τεχνικός εξοπλισμός με σωλήνες και μηχανές. Υπάρχουν φορτηγά πλοία θαλασσών και φορτηγά λιμνών. Στα εμπορικά ανήκουν και τα πλοία – ψυγεία, για την μεταφορά από πολύ μακρινά μέρη προϊόντων που χρειάζονται ιδιαίτερη διατήρηση, όπως το κρέας, τα ψάρια, τα φρούτα.
- Τα επιβατηγά πλοία, που χρησιμοποιούνται στη μεταφορά επιβατών από τη μια περιοχή στην άλλη.
- Τα πολεμικά πλοία, έτσι κατασκευασμένα για να ανταποκρίνονται για να ανταποκρίνονται στις συνθήκες και τις ανάγκες του πολέμου. Τα πολεμικά διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: Πλοία μάχης, βοηθητικά, πλοία συνοδείας και αμφίβια (που χρειάζονται για τις αποβάσεις στρατού στη στεριά).
- Διάφοροι άλλοι τύποι πλοίων, όπως αλιευτικά, παγοθραυστικά, ρυμουλκά, φέρυ-μποτ κ.ά.
