Το τέλος μιας εποχής: Η σταδιακή κατάργηση του άνθρακα
Στα τέλη Σεπτεμβρίου, το τελευταίο εναπομείναν εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα του Ηνωμένου Βασιλείου, το Ratcliffe-on-Soar στο Nottinghamshire, θα κλείσει οριστικά. Αυτό το γεγονός σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής και αποτελεί σημαντικό ορόσημο στην προσπάθεια της χώρας για καθαρότερη ενέργεια.
Η πορεία προς αυτό το σημείο ήταν μακρά και δύσκολη. Στη δεκαετία του 1950, ο άνθρακας κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών αναγκών της Βρετανίας. Ακόμη και το 2012, παρήγαγε το 40% της ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, μέχρι το 2022, το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί σε λιγότερο από 2%. Σε ένα μήνα από τώρα, θα φτάσει στο μηδέν.
Οι επιπτώσεις της ενεργειακής μετάβασης
Η σταδιακή κατάργηση του άνθρακα είχε σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις:
- Η οργανωμένη εργασία υπέστη σοβαρό πλήγμα
- Ολόκληρες περιοχές βυθίστηκαν σε οικονομική ύφεση
- Πολλές κοινότητες αντιμετώπισαν μακροχρόνια προβλήματα σε οικονομικό, κοινωνικό και υγειονομικό επίπεδο
Αυτή η εμπειρία αποτελεί μια σοβαρή προειδοποίηση για τη συνεχιζόμενη προσπάθεια της Βρετανίας να καταργήσει σταδιακά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Βόρειας Θάλασσας και να τα αντικαταστήσει με καθαρές μορφές ενέργειας.
Η νέα πρόκληση: Πετρέλαιο και φυσικό αέριο
Η κυβέρνηση των Εργατικών ανακοίνωσε πρόσφατα τα σχέδιά της για τερματισμό των νέων αδειών εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου στα βρετανικά ύδατα. Αυτή η κίνηση είναι απαραίτητη για την τήρηση της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Ωστόσο, έχει προκαλέσει ανησυχία στους εργαζόμενους και τα συνδικάτα, που φοβούνται ότι η ιστορία θα επαναληφθεί με μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας και οικονομική δυσπραγία για ολόκληρες κοινότητες.
Η ανάγκη για “δίκαιη μετάβαση”
Οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα ζητούν μια “δίκαιη μετάβαση” από τις ρυπογόνες βιομηχανίες στις καθαρές βιομηχανίες του μέλλοντος. Για να επιτευχθεί αυτό, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου πρέπει να διδαχθεί από την εμπειρία της κατάργησης του άνθρακα.
Οι περιοχές που εξαρτώνται από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο
Αν και το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν είναι τόσο βαθιά ριζωμένα στη βρετανική κοινωνία όσο ήταν κάποτε ο άνθρακας, υπάρχουν ακόμη πολλές περιοχές που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτές τις βιομηχανίες. Για παράδειγμα:
- Το Grangemouth στην κεντρική Σκωτία, όπου το τοπικό διυλιστήριο πετρελαίου πρόκειται να κλείσει το 2025, με απώλεια 400 θέσεων εργασίας
- Η ευρύτερη περιοχή της Βόρειας Θάλασσας, όπου από το 2014 έχουν χαθεί έως και 200.000 θέσεις εργασίας στην υπεράκτια βιομηχανία και την αλυσίδα εφοδιασμού στη στεριά
Η μετάβαση στην αιολική ενέργεια: Προκλήσεις και ευκαιρίες
Η κυρίαρχη στρατηγική για την προστασία των ειδικευμένων θέσεων εργασίας είναι η μετάβαση των εργαζομένων στις βιομηχανίες που πρόκειται να αντικαταστήσουν την παραγωγή της Βόρειας Θάλασσας, κυρίως στην αιολική ενέργεια και άλλες τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις:
- Η Βρετανία παραμένει σημαντικός εισαγωγέας ανεμογεννητριών
- Η εγχώρια κατασκευή συνεισφέρει ελάχιστα στον τομέα
- Οι προγραμματιστές δεν υποχρεούνται να χρησιμοποιούν τουρμπίνες ή εξαρτήματα βρετανικής κατασκευής
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα:
- Λιγότερες θέσεις εργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
- Χειρότερους όρους και συνθήκες εργασίας σε σύγκριση με τη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου
Η ανάγκη για κρατική παρέμβαση και επενδύσεις
Η έλλειψη κρατικής παρέμβασης της Βρετανίας στον τομέα της αιολικής ενέργειας δεν είναι ο κανόνας διεθνώς. Για παράδειγμα:
- Περισσότερα από τα μισά βρετανικά αιολικά πάρκα είναι κρατικά, αλλά λιγότερο από το 1% ανήκει στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου
- Κρατικές οντότητες από τη Σουηδία, τη Νορβηγία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία και τη Γερμανία είναι σημαντικοί παίκτες στη βρετανική αγορά αιολικής ενέργειας
- Η δανέζικη Ørsted, μια πρώην εταιρεία πετρελαίου που έγινε γίγαντας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυριαρχεί στην αγορά
Προς ένα βιώσιμο μέλλον
Η πρόσφατα ιδρυθείσα Μεγάλη Βρετανική Ενέργεια θα μπορούσε να δώσει στο κράτος μια νέα βάση στη Βόρεια Θάλασσα. Αυτή η δημόσια εταιρεία σχεδιάζει να επικεντρωθεί στην εγχώρια παραγωγή και να επενδύσει σε υποδομές.
Ωστόσο, για να επιτευχθεί μια πραγματικά δίκαιη μετάβαση, τα έργα αυτά πρέπει να προσφέρουν:
- Συνέχεια και ασφάλεια στους εργαζόμενους του πετρελαίου και του φυσικού αερίου
- Ευκαιρίες απασχόλησης στις τοπικές κοινότητες
- Αξιοποίηση των υφιστάμενων υποδομών και δεξιοτήτων
Συμπέρασμα
Η σταδιακή κατάργηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στη Βρετανία είναι επείγουσα και απαραίτητη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, δεν πρέπει να ακολουθήσει την ίδια καταστροφική πορεία με την έξοδο από τον άνθρακα. Οι ευκαιρίες που παρουσιάζει η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια θα αξιοποιηθούν πλήρως μόνο εάν οι εργαζόμενοι και οι κοινότητές τους βρίσκονται στο επίκεντρο της διαδικασίας. Μόνο έτσι μπορούμε να εξασφαλίσουμε ένα βιώσιμο και δίκαιο μέλλον για όλους.
