Με απορία και ανησυχία η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί τις κινήσεις του τουρκικού σεισμογραφικού Μπαρμπαρός στην κυπριακή ΑΟΖ, καθώς και τις προσπάθειες της Τουρκίας για εγκατάσταση σε αυτόν το χώρο πλατφόρμας άντλησης φυσικού αερίου.
Η ανησυχία εντείνεται και εκ του γεγονότος ότι το Μπαρμπαρός συνοδεύεται από στολίσκο τουρκικών πολεμικών πλοίων.
Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν άμεση. Αφού εξέφρασε την έντονη ανησυχία της για τη νέα ένταση στην ανατολική Μεσόγειο και κάλεσε την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση και να σεβαστεί την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας στη συγκεκριμένη ΑΟΖ.
Ανάλογη στήριξη στην Κύπρο προσέφεραν χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, οι οποίες αναγνώρισαν το δικαίωμα της Κύπρου για έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της στην ΑΟΖ της και τόνισαν ότι αναμένουν από την Τουρκία τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Η Ελλάδα από την πλευρά της, αποφάσισε να στείλει στην ανατολική Μεσόγειο μια φρεγάτα και ένα υποβρύχιο.
Τι ακριβώς, όμως, συμβαίνει στην περιοχή και γιατί αυτή η κινητοποίηση;
Καταρχάς, τι είναι η ΑΟΖ, ποια είναι τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους και πώς μπορούν να επιλυθούν οι όποιες διαφορές με όμορα κράτη;
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ)
Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) αποτελεί έννοια του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Κάθε παράκτιο κράτος, δύναται να ανακηρύξει και να οριοθετήσει μια ζώνη πέρα από τα χωρικά του ύδατα, στην οποία έχει αποκλειστικό δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Αυτή εκτείνεται στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή.
Δικαιώματα και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους
Το παράκτιο κράτος έχει στην ΑΟΖ του κυριαρχικά δικαιώματα για: εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζώντων και μη, των υδάτων των υπερκείμενων του βυθού της θάλασσας, του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους της και για δραστηριότητες γα την οικονομική εκμετάλλευση της ζώνης (πχ παραγωγή ενέργειας).
Το παράκτιο κράτος έχει επίσης το δικαίωμα να δημιουργεί και να χρησιμοποιεί τεχνητά νησιά, πάσης φύσεως εγκαταστάσεις, κατασκευές και να πραγματοποιεί επιστημονικές έρευνες, με την υποχρέωση, όμως, να προστατεύει και να διατηρεί το θαλάσσιο περιβάλλον.
Για την απρόσκοπτη άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο, τα παράκτια κράτη έχουν το δικαίωμα να προσδιορίζουν ζώνες ασφαλείας, περιμετρικά των εγκαταστάσεων, εντός των οποίων ασκούν ουσιαστικά πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα.
Τα υπόλοιπα κράτη διατηρούν το δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας, της υπέρπτησης, της πόντισης καλωδίων και αγωγών καθώς και άλλων χρήσεων της θάλασσας, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Η κυπριακή ΑΟΖ
Αμέσως μετά την εκλογή του Τάσσου Παπαδόπουλου στην Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, ξεκίνησε η διαδικασία οριοθέτησης της ΑΟΖ της Κύπρου με την υπογραφή διακρατικών συμφωνιών με όμορα κράτη (Αίγυπτο, Λίβανο και Ισραήλ). Παράλληλα, η Κύπρος χώρισε την ΑΟΖ της σε «οικόπεδα» προκειμένου να ξεκινήσει η διαδικασία επιλογής των αναδόχων εταιριών που θα πραγματοποιούσαν τις έρευνες και στη συνέχεια την εκμετάλλευση των αποθεμάτων υδρογονανθράκων της περιοχής.
Το 2008, το οικόπεδο 12, το οποίο ονομάζεται «Αφροδίτη» και το οποίο συνορεύει με την ΑΟΖ του Ισραήλ, παραχωρήθηκε στην αμερικανική εταιρία Noble προς εκμετάλλευση, μετά από διεθνή διαγωνισμό.
Οι κινήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας προκάλεσαν την αντίδραση της Τουρκίας. Για να αποτρέψει ή, τουλάχιστον, να λάβει μερίδιο από τον υποθαλάσσιο πλούτο, προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να διασπάσει το μέτωπο που είχαν σχηματίσει η Κύπρος, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και ο Λίβανος.
Μπροστά στο αδιέξοδο και την αδυναμία εξυπηρέτησης των γεωπολιτικών συμφερόντων της, η Τουρκία, εβρισκόμενη τελευταίως σε διεθνή απομόνωση, κυρίως λόγω της στάσης της έναντι των τζιχαντιστών, αλλά και αντιμέτωπη με σωρεία εσωτερικών προβλημάτων, επέλεξε τη δοκιμασμένη τακτική της «εξαγωγής» των προβλημάτων της δημιουργώντας πρόβλημα σε μια πολύ ευαίσθητη περιοχή.
Οι έρευνες του Μπαρμπαρός και οι τουρκικές προκλήσεις
Πριν από λίγες μέρες η Τουρκία έστειλε στα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ που βρίσκονται νοτίως της νήσου, το σεισμογραφικό Μπαρμπαρός, συνοδευόμενο από τρία πολεμικά πλοία. Αυτός ο στολίσκος, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο, άρχισε να κινείται στα οικόπεδα νοτίως της Λάρνακας.
Όπως αναφέραμε πιο πάνω, η αντίδραση της Κυπριακής Δημοκρατίας και της διεθνούς κοινότητας ήταν άμεση. Τα νομικά όπλα που διαθέτει η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πολλά, αλλά δυστυχώς χρονοβόρα. Παράλληλα, ξεκίνησαν κινήσεις στο πολιτικό επίπεδο. Επειδή τα διακυβευόμενα συμφέροντα είναι τεράστια, η Κυπριακή Δημοκρατία αναμένει στήριξη όχι μόνο από διεθνείς οργανισμούς και κυβερνήσεις, αλλά και από τις πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται ή επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην περιοχή.
Η Ελληνική Δημοκρατία, αν και βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση, έστειλε ήδη στην ανατολική Μεσόγειο μια φρεγάτα και ένα υποβρύχιο.
Τα επιχειρήματα των Τούρκων είναι σαθρά. Ο κ. Νταβούτογλου επικαλέστηκε συμφωνίες μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης των κατεχόμενων και υποστήριξε ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ της Κύπρου, όπως και οι Ελληνοκύπριοι.
Υποστήριξε, μάλιστα, ότι οι Ελληνοκύπριοι προσπαθούν να μονοπωλήσουν αυτά τα δικαιώματα, αποσιωπώντας ότι η Κυπριακή Κυβέρνηση έχει ήδη δεσμευτεί ότι θα διαθέτει (ή θα έχει προς διάθεση) μέρος των εσόδων της Κυπριακής Δημοκρατίας υπέρ των περιοχών που βρίσκονται σήμερα υπό τουρκική κατοχή.
Η μεγάλη αντίφαση της τουρκικής διπλωματίας συνίσταται στο εξής: εφόσον οι Τούρκοι υποστηρίζουν ότι η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου είναι ανεξάρτητο κράτος, πώς ισχυρίζονται ότι το «κυρίαρχο» αυτό κράτος, έχει δικαιώματα σε περιοχή που ανήκει σε άλλο (κατ’ αυτούς) κράτος;
Επειδή δεν υφίσταται αναγνωρισμένη από τη διεθνή κοινότητα Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, είναι προφανές ότι το επιχείρημα του κ. Νταβούτογλου είναι σαθρό, αβάσιμο και αποσκοπεί στο να καλύψει «νομικά» μια απροκάλυπτη παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Στην προκειμένη περίπτωση, η Τουρκία, λειτουργώντας αυθαίρετα και παράνομα, συνεχίζει τις προκλήσεις και παραβιάζει τα θαλάσσια σύνορα του ελεύθερου Τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κάποιοι μίλησαν, ήδη, για «τρίτο Αττίλα». Ας μην βιαζόμαστε. Η διεθνής συγκυρία δεν είναι ανάλογη του 1974.
Είναι πολύ πιο ευνοϊκή για την Κυπριακή Δημοκρατία”.
