Η χρήση αντηλιακού αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μέτρα που μπορούμε να λάβουμε για την προστασία της υγείας μας.
Περισσότερο από το 80% των περιπτώσεων μελανώματος, του σοβαρότερου τύπου καρκίνου του δέρματος, οφείλεται στο ηλιακό έγκαυμα.
Η συχνότητα εμφάνισης του μελανώματος αυξάνεται χρόνο με το χρόνο, με 1,5 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις να διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο και αναμένεται ότι αυτός αριθμός θα αυξηθεί κατά 50% έως το 2040.
Παρά τις ανησυχητικές στατιστικές και τις επαναλαμβανόμενες προειδοποιήσεις για τους κινδύνους της έκθεσης στον ήλιο, υπάρχει ακόμα σύγχυση σχετικά με το πως και πότε πρέπει να χρησιμοποιούμε αντηλιακό.
Γιατί είναι απαραίτητη η προστασία από τον ήλιο;
Κατά την έκθεση στον ήλιο, η υπεριώδης ακτινοβολία του καταστρέφει το DNA, τις πρωτεΐνες και άλλα μόρια στα κύτταρα του δέρματος, σύμφωνα με τον καθηγητή ιατρικής Richard Gallo του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια.
Σε μέτριες ποσότητες, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία βοηθά στην παραγωγή βιταμίνης D από τα κύτταρα του δέρματος. Όμως, όταν η έκθεση αυξάνεται, το δέρμα προσπαθεί να αμυνθεί μαυρίζοντας, και αυτό γίνεται μέσω της παραγωγής μελανίνης, εξηγεί ο καθηγητής.
“Αν η έκθεση είναι πολύ υψηλή, το δέρμα δεν προλαβαίνει να προστατευτεί και καίγεται”, τονίζει ο Gallo. Το έγκαυμα αυτό μπορεί να βλάψει το DNA των κυττάρων, οδηγώντας σε πρόωρη γήρανση και αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του δέρματος.
Η υπεριώδης ακτινοβολία αποτελεί την κύρια αιτία για τις πιο κοινές μορφές καρκίνου του δέρματος.
“Τα αντηλιακά με χαμηλό SPF μειώνουν την ανθεκτικότητα του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία”, εξηγεί ο καθηγητής, “και στις περισσότερες περιπτώσεις, επιτρέπουν την εμφάνιση των βλαβερών επιπτώσεων. Η ηλιακή ακτινοβολία είναι καρκινογόνος, ακόμα και σε χαμηλές δόσεις έκθεσης.”

Τι είναι το SPF και ποιος είναι ο ιδανικός αριθμός;
Το SPF (Sun Protection Factor) σημαίνει “Αντηλιακός Συντελεστής Προστασίας” και είναι ένας δείκτης που χρησιμοποιείται για να μετρήσει την προστασία που παρέχει το αντηλιακό από τις ακτίνες UVB του ηλίου. Να θυμάστε, ότι ο αριθμός SPF δεν υποδεικνύει πόσο χρόνο μπορεί να παραμείνει κάποιος στον ήλιο χωρίς να εκτεθεί σε ερεθισμούς από τον ήλιο σε σχέση με το χρόνο που θα χρειαζόταν χωρίς προστασία, αλλά δείχνει μόνο πόσο καλά ένα αντηλιακό προστατεύει από τις ακτίνες UVB.
Συνήθως, όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός SPF, τόσο μεγαλύτερη είναι η προστασία.
Ωστόσο, το SPF υποδεικνύει μόνο το επίπεδο προστασίας από τις ακτίνες UVB. Η προστασία από τις ακτίνες UVA καθορίζεται από άλλη αξιολόγηση, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Η ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας στην οποία εκτιθέμεθα αλλάζει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όταν οι ακτίνες του ήλιου είναι πιο ισχυρές, εκτιθέμεθα και σε μεγαλύτερη ποσότητα ηλιακής ενέργειας. Οι ακτίνες του ήλιου είναι πιο ισχυρές μεταξύ 10 π.μ. και 4 μ.μ.
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος εφαρμογής αντηλιακού;
Μια μελέτη του 2018 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κάποια προστασία από τις ακτίνες UV ξεκινά αμέσως μετά την εφαρμογή αντηλιακού, αν και χρειάζονται περίπου 10 λεπτά για να γίνει σταθερή. Οι ειδικοί συνήθως συνιστούν την εφαρμογή του αντηλιακού 20 έως 30 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο, ώστε το δέρμα να έχει χρόνο να το απορροφήσει.
Επιπλέον, είναι καλή ιδέα να εφαρμόζετε το προϊόν δύο φορές, και μάλιστα οι μελέτες δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να εφαρμόζουν λίγη ποσότητα αντηλιακού στο δέρμα τους, ενδεχομένως γιατί θέλουν να κάνουν οικονομία.
Σε μια σχετική μελέτη, οι ερευνητές ζήτησαν από 31 συμμετέχοντες να εφαρμόσουν αντηλιακό στο εργαστήριο κάτω από μαύρο φως. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή του προϊόντος δύο φορές μείωσε την επιφάνεια του δέρματος που δεν καλύφθηκε σωστά την πρώτη φορά.
Οι επιστήμονες συμβουλεύουν επίσης την επανεφαρμογή του αντηλιακού μετά από εφίδρωση, επαφή με νερό ή τρίψιμο του δέρματος με ρούχα ή άμμο.
Είναι επίσης σημαντικό να μην αναμειγνύεται το αντηλιακό με άλλα προϊόντα δέρματος, όπως ενυδατικές κρέμες. Σύμφωνα με τον καθηγητή βιώσιμων υλικών, Richard Blackburn, από τη Σχολή Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου του Leeds στο Ηνωμένο Βασίλειο, πολλά αντηλιακά που περιέχουν μεταλλικά νανοσωματίδια, όπως το οξείδιο του ψευδαργύρου, μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικά λόγω αντιδράσεων με άλλα συστατικά.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε αντηλιακό, τονίζει ο καθηγητής. «Η πιο σημαντική οδηγία είναι να χρησιμοποιείτε αντηλιακό κάθε μέρα μεταξύ Απριλίου και Σεπτεμβρίου [τους μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο· η περίοδος αντιστοιχεί στους μήνες Οκτώβριο έως Μάρτιο στη Βραζιλία]».
Τα σκευάσματα που πωλούνται στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αξιόπιστα όταν εφαρμόζονται μόνα τους, σύμφωνα με τον Blackburn. Ωστόσο, συμβουλεύει να μην αναμιγνύετε διαφορετικές μάρκες αντηλιακού ή αντηλιακό με άλλα προϊόντα δέρματος, καθώς ορισμένα συστατικά τους μπορεί να είναι ασύμβατα μεταξύ τους.

Πωλούνται διαφορετικά αντηλιακά σε κάθε χώρα;
Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των αντηλιακών που πωλούνται στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις διαφορές στην ταξινόμηση μεταξύ των δύο χωρών.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα αντηλιακά αντιμετωπίζονται ως φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή. Επομένως, κάθε συστατικό πρέπει να περάσει από μια μακρά ρυθμιστική διαδικασία, πράγμα που σημαίνει ότι η έγκριση νέων φίλτρων UV για αντηλιακά μπορεί να διαρκέσει πολύ.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα αντηλιακά αντιμετωπίζονται ως καλλυντικά προϊόντα. Ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης διαδικασίας έγκρισης για νέα, δυνητικά πιο αποτελεσματικά φίλτρα UV, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ορισμένα αντηλιακά της Βόρειας Αμερικής δεν πληρούν τα ανώτερα πρότυπα προστασίας UVA της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έχει ημερομηνία λήξης το αντηλιακό;
Το αντηλιακό χάνει την αποτελεσματικότητα του με την πάροδο του χρόνου, αλλά οι ειδικοί λένε ότι γενικά θα πρέπει να λειτουργεί για έως και τρία χρόνια από την ημερομηνία αγοράς.
Τα περισσότερα μπουκάλια αντηλιακού που πωλούνται στο Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνουν ένα σύμβολο που υποδεικνύει πόσους μήνες θα διαρκέσει το προϊόν μετά το άνοιγμα.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών (FDA) απαιτεί όλα τα αντηλιακά να έχουν διάρκεια ζωής τουλάχιστον τρία χρόνια μετά την αγορά, εκτός εάν περιλαμβάνουν ημερομηνία λήξης και εφόσον δεν έχουν αποθηκευτεί εκτεθειμένα σε άμεσο ηλιακό φως ή υπερβολική θερμότητα.
Εάν δεν είστε σίγουροι, συνιστάται να ελέγξετε εάν το αντηλιακό έχει εμφανείς αλλαγές στη συνοχή ή στο χρώμα. Η διατήρηση του μπουκαλιού μακριά από το άμεσο ηλιακό φως ή ζεστά περιβάλλοντα, όπως τα αυτοκίνητα, βοηθά στην αποτροπή της επιταχυνόμενης αποσύνθεσης των συστατικών του.

Το αντηλιακό εμποδίζει την παραγωγή βιταμίνης D;
Η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση του ασβεστίου, στη διατήρηση των οστών μας γερά και στη διατήρηση του ανοσοποιητικού μας συστήματος.
Έχουν εκφραστεί ανησυχίες ότι η χρήση αντηλιακού θα μπορούσε να εμποδίσει την απορρόφηση της βιταμίνης D. Αλλά μια ανασκόπηση μελετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, κατά μέσο όρο, ο κίνδυνος μείωσης της απορρόφησης της βιταμίνης D από τη χρήση αντηλιακού είναι χαμηλός.
Το αντηλιακό περιέχει τοξίνες;
Υπήρξαν επίσης ορισμένες ανησυχίες ότι τα αντηλιακά περιέχουν συστατικά που μπορούν να συσσωρευτούν στο σώμα μας και να προκαλέσουν βλαβερές συνέπειες.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα συστατικά που χρησιμοποιούνται σε αντηλιακά εγκεκριμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Και κάθε πιθανή βλάβη αντισταθμίζεται από τα οφέλη της προστασίας των ανθρώπων από την υπεριώδη ακτινοβολία.
Η κύρια ανησυχία σχετικά με τα αντηλιακά είναι για άτομα που είναι ευαίσθητα ή αλλεργικά σε κάποιο από τα συγκεκριμένα συστατικά τους, σύμφωνα με τον Gallo, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό του δέρματος.
«Οι μύθοι για τις τοξίνες στα αντηλιακά είναι μια εντυπωσιακή υπερβολή και δεν συγκρίνονται με τις τοξικές επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας», εξηγεί. «Τα αντηλιακά είναι ασφαλή όταν εφαρμόζονται σύμφωνα με τις οδηγίες και [η εφαρμογή τους] είναι πολύ καλύτερη από την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος».
Ποια είναι η συνιστώμενη ποσότητα για ενήλικες;
Ο FDA συμβουλεύει την εφαρμογή 2 mg/cm² αντηλιακού στο δέρμα κατά τη διάρκεια της δοκιμής του προϊόντος. Με άλλα λόγια, εάν εφαρμόσουμε οποιαδήποτε ποσότητα μικρότερη από αυτή, το προϊόν δεν θα προσφέρει τον ίδιο βαθμό προστασίας που αναγράφεται στην ετικέτα.
Αυτή η ποσότητα συχνά συγκρίνεται με περίπου έξι κουταλάκια του γλυκού για το πρόσωπο και το σώμα ενός ενήλικα μεσαίου μεγέθους. Όμως, μελέτες έχουν ήδη δείξει ότι οι άνθρωποι γενικά κάνουν πολύ λιγότερα από όσα χρειάζεται και, ως εκ τούτου, δεν προστατεύονται όσο νομίζουν.

Ποια είναι η συνιστώμενη ποσότητα για παιδιά και βρέφη;
Τα παιδιά είναι ακόμη πιο ευαίσθητα στην υπεριώδη ακτινοβολία. Ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προστατεύονται από τον ήλιο.
Τα μωρά κάτω των έξι μηνών δεν πρέπει να χρησιμοποιούν αντηλιακό. Δεν πρέπει να εκτίθενται στον ήλιο, αλλά να προστατεύονται με φαρδιά ρούχα και να διατηρούνται στη σκιά.
Συνιστάται η εφαρμογή μιας ποσότητας περίπου δύο κουταλιών του γλυκού αντηλιακού σε παιδιά δύο ετών, τρία κουταλάκια του γλυκού σε παιδιά πέντε ετών, τεσσάρων σε παιδιά εννέα ετών και πέντε κουταλάκια του γλυκού σε παιδιά ηλικίας 13 ετών.
Και για τα παιδιά, οι επιστήμονες συνιστούν να εφαρμόζουν ξανά το αντηλιακό κάθε δύο ώρες.
Τι είδους αντηλιακό να χρησιμοποιήσω;
Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε ένα αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας που περιλαμβάνει “ευρύ φάσμα” στην ετικέτα. Αυτή η ένδειξη σημαίνει ότι το προϊόν προστατεύει από τις ακτίνες UVA και UVB.
Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για να υποδείξετε το επίπεδο προστασίας UVA ενός αντηλιακού, ανάλογα τη χώρα που βρίσκεστε.
Ένα από αυτά είναι το σύστημα Βαθμών Προστασίας (PA), που μερικές φορές επισημαίνεται ως FP-UVA ή PPD, ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του βαθμού.
Σε αυτό το σύστημα, το υψηλότερο επίπεδο προστασίας είναι το PA****. Δείχνει ότι είστε 16 φορές πιο προστατευμένοι από ότι χωρίς αντηλιακό. Ένας μικρότερος αριθμός αστεριών υποδηλώνει χαμηλότερο επίπεδο προστασίας.
Αυτό το σύστημα αξιολόγησης παρατηρείται συνήθως σε αντηλιακά που πωλούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία.
Μια άλλη κοινή μέθοδος για τον προσδιορισμό του επιπέδου προστασίας από τις ακτίνες UVA που παρέχουν τα αντηλιακά είναι η κατάταξη με αστέρια UVA. Υποδεικνύεται από ένα κυκλικό σύμβολο που περιέχει τη λέξη “UVA”, ακολουθούμενη από έως και πέντε αστέρια, τα οποία υποδεικνύουν το υψηλότερο επίπεδο προστασίας.
Η βαθμολογία με αστέρια UVA υποδεικνύει το επίπεδο προστασίας από την UVA, σε αναλογία με την προστασία από την UVB. Με άλλα λόγια, ένα αντηλιακό SPF 50 με βαθμολογία UVA 5 προσφέρει μεγαλύτερη προστασία από ένα αντηλιακό SPF 30 με την ίδια βαθμολογία UVA.
Αυτή η μέθοδος είναι κοινή στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Η Blackburn συνιστά να χρησιμοποιείτε αντηλιακό με βαθμολογία πέντε αστέρων και τουλάχιστον SPF 30, καθώς και να φοράτε ρούχα για να καλύπτετε το δέρμα σας.
Φορείς που ειδικεύονται στον καρκίνο του δέρματος συνιστούν τη χρήση αντηλιακού σε όλο το εκτεθειμένο δέρμα όταν φεύγετε από το σπίτι, κάθε μέρα του χρόνου. Υπογραμμίζουν επίσης τη σημασία του περιορισμού του χρόνου έκθεσης στον ήλιο, ακόμη και όταν χρησιμοποιείτε αντηλιακό.
Σημαντική σημείωση: Αυτό το άρθρο παρέχεται μόνο για γενική πληροφόρηση και δεν αντικαθιστά τις επαγγελματικές συμβουλές του γιατρού σας ή άλλου επαγγελματία υγείας. Αν έχετε οποιαδήποτε απορία πάνω σε αυτό το θέμα, τότε καλό θα είναι ένα απευθυνθείτε στο δερματολόγο σας.