Οι περισσότεροι από εμάς κατά τη διάρκεια της ζωής μας έχουμε βιώσει πολλές όμορφές αλλά και πολλές δυσάρεστες στιγμές. Έχει αποδειχτεί ότι οι εμπειρίες είναι ικανές να επιδράσουν τόσο θετικά αλλά και αρνητικά στην ψυχοσύνθεση ενός ατόμου.
Οι επιστήμονες σήμερα κατασκευάζουν φάρμακα τα οποία θα μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση και την εξάλειψη των τραυματικών εμπειριών.
Ο Sgt. Michael Walcott, βετεράνος πολέμου στο Ιράκ, σήμερα υποφέρει από Διαταραχή Μετα-τραυματικού Στρες. Από τότε που επέστρεψε από στις Ηνωμένες πολιτείες πριν από 2 χρόνια, κάνει χρήση αγχολυτικών ουσιών και συμμετέχει σε μια ομαδική θεραπεία καθώς προσπαθεί να επανέλθει και να γιατρέψει τα ψυχολογικά τραύματα του, που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.
«Υπάρχουν στιγμές, όπου θέλεις απλά να μείνεις μόνος και θες να αποφύγεις όλους εκείνους οι οποίοι επιμένουν να σου τονίζουν πόσο πολύ έχεις αλλάξει», σχολιάζει ο Walcott.
Υπάρχουν πολλά άτομα όπως ο Walcott. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, ένας στους οχτώ στρατιώτες που επέστρεψαν στο σπίτι τους μετά από τον πόλεμο του Ιράκ, όπως και της Συρίας, υπέφεραν από Διαταραχή Μετα-τραυματικού Στρες. Τα συμπτώματα αυτής της δυσλειτουργίας, συμπεριλαμβάνουν αναδρομές στο παρελθόν, απόσπαση, προβλήματα στην συγκέντρωση και αϋπνία.
Ο λόγος για τον οποίο οι οδυνηρές αναμνήσεις επιστρέφουν και καταδιώκουν τους στρατιώτες και εκείνους που έχουν ζήσει επώδυνες εμπειρίες, παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστος. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει λόγω του ότι υπάρχει έλλειψη γνώσεων σε θέματα που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος μας αποθηκεύει και ανακαλεί αναμνήσεις.
Όμως στην προσπάθεια τους για την κατανόηση των μηχανισμών της δημιουργίας των αναμνήσεων, οι ερευνητές κατασκεύασαν συγκεκριμένα φάρμακα τα οποία είναι σε θέση να διακόψουν αυτή την διαδικασία. Αυτά τα ίδια φάρμακα, θεωρείται ότι είναι δυνατόν να χορηγηθούν και μετά από πολλά χρόνια από το τραυματικό συμβάν, εφόσον το άτομο υποφέρει ακόμα από τις επώδυνες αναμνήσεις του γεγονότος.
Οι επιστήμονες ελπίζουν οι ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από ψυχολογικές διαταραχές να μπορέσουν να συνεργαστούν με έναν ψυχίατρο και να επικεντρωθούν σε ένα τραυματικό γεγονός, να πάρουν κάποια από αυτά τα φάρμακα και σιγά σιγά να ξεχάσουν το γεγονός.
Παρόλα αυτά παράλληλα με αυτή τη μέθοδο εγείρονται αρκετά σοβαρά ηθικά ζητήματα. Ποιος είναι ο μηχανισμός ο οποίος βοηθάει στην δημιουργία της προσωπικότητας μας, εάν όχι το σύνολο των αναμνήσεων μας;
«Βρισκόμαστε ακόμα σε προκαταρκτικό στάδιο. Μόλις έχουμε ξεκινήσει. Υπάρχουν κάποια αρχικά δεδομένα αλλά δεν είμαστε σε θέση να προβούμε σε γενικεύσεις και συμπεράσματα», αναφέρει ο Δρ. Roger Pitman, από την ιατρική σχολή του Χάρβαρντ.
Ο Pitman διεξάγει την έρευνα του βάσει δεδομένων από το General Hospital της Μασαχουσέτης και εστιάζεται στην αλλαγή των αναμνήσεων των ατόμων αμέσως μετά από την τραυματική εμπειρία. Στα άτομα τα οποία φτάνουν στο τμήμα του νοσοκομείου χορηγείται Προπρανόλη ή κάποια ψευδοθεραπεία (placebo).
Το φάρμακο της Προπρανόλης αρχικά αναπτύχθηκε για την θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης, όμως η επίδραση του στην ορμόνη της αδρεναλίνης το έκανε ιδιαίτερα γνωστό και σήμερα οι επιστήμονες το χρησιμοποιούν στην έρευνα τους για τον μηχανισμό της μνήμης.
«Υπάρχει μια χρονική περίοδος πριν από την εμπέδωση ενός γεγονότος», σχολιάζει ο Pitman. Σύμφωνα με κάποιες έρευνες οι ορμόνες που σχετίζονται με το άγχος, όπως η αδρεναλίνη, μπορούν να επισπεύσουν αυτή τη διαδικασία.
Κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι το σύνδρομο του Μετα-τραυματικού Στρες είναι αποτέλεσμα της αυξημένης παραγωγής αδρεναλίνης στον εγκέφαλο την στιγμή όπου λαμβάνει χώρα το συγκεκριμένο τραυματικό γεγονός.
Όμως το σημαντικότερο απ’ όλα δεν είναι η εμπέδωση αλλά η επαναφορά, η διαδικασία με την οποία ανακαλείται μια παλιότερη ανάμνηση.
Θεωρητικά, προκαλώντας άτομα τα οποία πάσχουν από τέτοιου είδους διαταραχές να ανακαλέσουν τραυματικές εμπειρίες, κατά τη διάρκεια μιας θεραπείας, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εντοπισμού και διαγραφής αυτών αναμνήσεων.
Η μέθοδος αυτή είναι υπό αμφισβήτηση σύμφωνα με τον Pitman, όμως ο Joseph LeDoux, ψυχολόγος από το τμήμα Neural Science του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, αναφέρει ότι τα πρόσφατα πειράματα που πραγματοποίησε με τη βοήθεια πειραματόζωων αποδεικνύουν την ισχύ όλων των παραπάνω.
Ο LeDoux δεν έχει σκοπό να δημιουργήσει ένα φάρμακο το οποίο θα χορηγείται σε ανθρώπινο πληθυσμό. Για αυτόν ένα τέτοιο φάρμακο δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Ο κυριότερος παράγοντας είναι η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ανακαλούνται και τροποποιούνται οι αναμνήσεις.
«Οι αναμνήσεις είναι ευπρόσβλητες. Μπορούν να βελτιωθούν ή να εξασθενίσουν. Επικεντρωνόμαστε λοιπόν στην κατανόηση του μηχανισμού και όχι στην κατασκευή ενός φαρμάκου», αναφέρει ο LeDoux.
Ηθικός προβληματισμός
Όμως ο χειρισμός των ανθρώπινων αναμνήσεων είναι ένα θέμα ιδιαίτερα ευαίσθητο και μπορεί να προκαλέσει ηθικά διλλήματα.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Βιοηθικής έχει εκφράσει την αποδοκιμασία του για την παραπάνω έρευνα. Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Αμερικής παρόλα αυτά έχει προωθήσει την χρηματοδότηση κάποιων δοκιμών, στις οποίες χρησιμοποιείται Προπρανόλη για την θεραπεία της Διαταραχής Μετα-τραυματικού Στρες.
«Υπάρχουν αρκετές ανησυχίες για την κατασκευή αυτών των φαρμάκων», αναφέρει η Felicia Cohn, από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.
«Αμφιβάλω για το αν η επέμβαση και η αλλαγή των αναμνήσεων είναι μια αποδεκτή ιατρική πρακτική».
Κάποια άλλα ζητήματα σχετίζονται με τις επιπτώσεις. Ποια μπορεί να είναι τα αποτελέσματα της αλλαγής των προσωπικών αναμνήσεων ενός ατόμου χωρίς να υπάρχει η παραμικρή αλλαγή του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει;
«Μπορεί να καταφέρουμε να διαγράψουμε από τη μνήμη ενός μικρού κοριτσιού το περιστατικό ενός βιασμού, όμως δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον περιβάλλον της και τα άτομα τα οποία γνωρίζουν ότι συνέβη και αναπόφευκτα θα της το θυμίζουν», σχολιάζει ο Cohn.
«Εφόσον λοιπόν ένα φάρμακο διατίθεται μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σωστό ή λανθασμένο τρόπο. Οι άνθρωποι θα μπορούσαν κάλλιστα να αρχίσουν να επισκέπτονται τους ψυχίατρους ώστε να μπορέσουν να ξεχάσουν πόσο πολύ λατρεύουν την σοκολάτα…Τα φάρμακα αυτά απευθύνονται σε άτομα που πάσχουν από ψυχολογικές διαταραχές; Ποιος θα μπορούσε να καθορίσει που ακριβώς θα πρέπει να σταματήσει ο καθένας μας;»
