Άρθρο του Κώστα Ιωαννίδη.
Η ενασχόληση με τη θάλασσα κρύβει πάντοτε κάποιους κινδύνους. Όσο καλύτερα προετοιμασμένοι είμαστε τόσο πιο εύκολα μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε. Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζουμε κάποιες περιπτώσεις και πως πρέπει να αντιδράσουμε. Αυτό που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι τα παρακάτω δεν αποτελούν απαραβίαστους κανόνες, αλλά αποτελούν πολύ χρήσιμες συμβουλές.
Σύγκρουση με σκάφος ή πλοίο στη θάλασσα
Σύμφωνα με τη Διεθνή Νομοθεσία, ο πλοίαρχος πλοίου που ενεπλάκη σε σύγκρουση πρέπει να προσφέρει κάθε δυνατή βοήθεια στο άλλο πλοίο, εάν δεν κινδυνεύει, το σκάφος του ή τα μέλη του πληρώματός του.
Επίσης θα πρέπει:
- Να γίνει ανταλλαγή ονομάτων πλοίων.
- Να δηλώσει στο άλλο πλοίο τα λιμάνια νηολόγησης, απόπλου και προορισμού.
- Να γράψει στο ημερολόγιο πλήρη αναφορά.
- Να ειδοποιήσει την κυβερνητική αρχή, και τον ιδιοκτήτη του σκάφους.
- Πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια, ώστε να αποτραπεί η σύγκρουση, όπως:
- Η θέση σε κίνηση της έλικας ανάποδα.
- Η χρησιμοποίηση της μεγαλύτερης στροφής πηδαλίου.
- Η προσάραξη σε αποκλεισμένα ύδατα, φουντάροντας συγχρόνως τις άγκυρες.
- Όταν η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη, το πλοίο πρέπει να λάβει τέτοια θέση ώστε να προκαλέσει τη δυνατότερη μικρή ζημιά στο άλλο πλοίο και τη δόνηση από τη σύγκρουση να τη δεχθούν οι μάσκες .
Μετά από τη σύγκρουση
- Πρέπει να κλείσουν οι στεγανές πόρτες, εφόσον υπάρχουν.
- Σε καλές καιρικές συνθήκες το πλοίο δεν είναι απαραίτητο να το αποκολλήσουμε από το αντικείμενο με το οποίο έχει συγκρουσθεί.
- Σε κακοκαιρία ή φουσκοθαλασσιά το πλοίο είναι απαραίτητο να αποσυρθεί, για να περιορισθεί η επιπλέον ζημιά ή ο κίνδυνος πυρκαγιάς.
- Όταν εξακριβωθεί ότι το πλοίο δεν βρίσκεται σε κίνδυνο, πρέπει να παραμείνει σε ετοιμότητα προσφέροντας βοήθεια στο άλλο πλοίο, για όσο διάστημα είναι απαραίτητο.
- Πρέπει να γίνει διαπίστωση των ζημιών του πλοίου.
- Να ειδοποιηθεί ο ιδιοκτήτης.
- Να προειδοποιηθούν άλλα γειτονικά πλοία σχετικά με τους κινδύνους ναυσιπλοΐας.
- Να ζητηθεί βοήθεια εάν το πλοίο έχει σοβαρές ζημιές ή εάν μέλη του πληρώματος είναι σοβαρά τραυματισμένα.
Προσάραξη
Αν το πλοίο προσαράξει πρέπει:
- Να κλείσουν οι στεγανές πόρτες, εφόσον υπάρχουν.
- Να σταματήσει η κίνηση του σκάφους με την μηχανή, χωρίς όμως να την σβήσουμε (κράτει) .
- Να σημανθεί το γενικό σήμα κινδύνου.
- Να ενημερωθεί η σχετική κρατική αρχή για άμεση επέμβαση.
- Να επιβεβαιωθεί η έκταση των ζημιών.
- Να επινοηθεί σύστημα αγκυροβολίας και πρόσδεσης του πλοίου, για την αποτροπή μεγαλύτερης ζημιάς. Για το σκοπό αυτόν το πλοίο οδηγείται πλησιέστερα στην ακτή.
- Σε περίπτωση που συμβεί προσάραξη σε απότομη βραχώδη ακτή, το σκάφος είναι δυνατόν να κοπεί. Γι’ αυτό θα πρέπει να αρχίσουν αμέσως όλες οι απαραίτητες ενέργειες για την αποβίβαση των επιβατών και του πληρώματος.
Εγκατάλειψη πλοίου
Ένα σκάφος πρέπει να εγκαταλείπεται σαν τελευταία λύση όταν:
- Το πλοίο πρόκειται να βυθιστεί ή να συντριβεί στην ακτή.
- Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος έκρηξης ή πυρκαγιάς.
Όταν όλα είναι περίπου έτοιμα για την εγκατάλειψη του πλοίου, πρέπει να σταλεί με το ραδιοτηλέφωνο VHF και τον ασύρματο το μήνυμα κινδύνου και να δοθούν οι εξής λεπτομέρειες:
- Το όνομα του πλοίου και τα διεθνή του χαρακτηριστικά.
- Η θέση του.
- Η απαιτούμενη βοήθεια.
- Ο αριθμός των προσώπων και ο αριθμός των σοβαρά τραυματισμένων.
- Οι καιρικές συνθήκες, η διεύθυνση και η δύναμη του ανέμου, η κατάσταση της θάλασσας, ο κυματισμός και η ορατότητα.
- Ο χρόνος εγκατάλειψης.
- Ο αριθμός των λέμβων και σωσίβιων σχεδίων, ο τύπος και το χρώμα τους.
- Αν οι λέμβοι και οι σωσίβιες σχεδίες είναι εφοδιασμένες με φάρους κινδύνου.
Το μήνυμα πρέπει να επαναληφθεί σε όσο το δυνατόν περισσότερες συχνότητες μέχρι η λήψη του να βεβαιωθεί. Το σήμα κινδύνου πρέπει να εκπέμπεται και από τις φορητές συσκευές ασυρμάτου και των σωσίβιων λέμβων.
Όταν γίνεται η εγκατάλειψη του πλοίου πρέπει:
- Να τηρείται πειθαρχία και τάξη. Τυχόν δείγματα πανικού μεταξύ των επιβατών ή μελών του πληρώματος πρέπει να καθησυχάζονται αμέσως.
- Οι σωσίβιες λέμβοι, για τα μεγαλύτερα σκάφη, πρέπει να καθαιρούνται πλήρεις και με όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα και να απομακρύνονται από το πλοίο αμέσως.
- Να δίνονται οδηγίες ώστε οι σωσίβιες λέμβοι και οι σχεδίες να παραμένουν μαζί με άλλες και να μπορούν να δένονται μεταξύ τους με σχοινί.
- Οι επιβαίνοντες στο πλοίο να πέσουν στη θάλασσα προτού ανέβουν στις σχεδίες, ώστε να αποφευχθεί ο τραυματισμός τους όταν πέφτουν με τις σχεδίες στη θάλασσα.
- Όλες οι μηχανές να σταματήσουν.
Διαδικασία εγκατάλειψης πλοίου
- Μετάδοση σήματος κινδύνου με τις ακόλουθες λεπτομέρειες:
- Όνομα του πλοίου και διεθνή χαρακτηριστικά
- Θέση
- Απαιτούμενη βοήθεια
- Αριθμός ατόμων και αριθμός τραυματιών
- Καιρικές συνθήκες, άνεμος, θάλασσα, ορατότητα
- Αριθμός, τύπος και χρώμα σωσίβιων λέμβων και σχεδίων
- Κατά πόσο φάροι κινδύνου είναι τοποθετημένοι στις σωσίβιες λέμβους και στις σχεδίες
ΕΠΑΝΑΛΑΒΕΤΕ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΒΕΒΑΙΩΘΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗ ΛΗΨΗ
Βλάβη της κύριας μηχανής
Σε περίπτωση σοβαρής βλάβης της μηχανής θα πρέπει:
- Να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη θέση του πλοίου, στις καιρικές συνθήκες, στη φορά ρευμάτων, στην ύπαρξη ξηράς ή άλλων κινδύνων για τη ναυσιπλοΐα.
- Οι πλοιοκτήτες να ειδοποιούνται και να δίνονται όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες.
- Ενδέχεται να χρειάζονται άμεσες ενέργειες, για να εξασφαλισθεί η βοήθεια ρυμουλκών, ώστε να αποφευχθεί η προσάραξη.
- Ο πλοίαρχος να βεβαιωθεί ότι οι άγκυρες είναι ελεύθερες και έτοιμες για χρήση. Οπουδήποτε το επιτρέπουν οι καιρικές και θαλάσσιες συνθήκες, μια άγκυρα πρέπει να χαλαρώνεται με αρκετό έκταμα, για να ξεσέρνει στο βυθό και να επιβραδύνει την κίνηση του πλοίου μέχρι η άγκυρα να το συγκρατήσει τελικά.
Όταν κρίνεται απαραίτητη η βοήθεια της ρυμούλκησης, ο πλοίαρχος πρέπει να βεβαιωθεί ότι το πλοίο είναι έτοιμο να δεχθεί τη ρυμούλκηση μόλις το ρυμουλκό καταφθάσει. Εάν υπάρχει αρκετός χρόνος, μια άγκυρα πρέπει να αποσυνδεθεί και η καδένα να ετοιμασθεί για να συνδεθεί με τα ρυμούλκια.
Βλάβη στο μηχανισμό του πηδαλίου
Είναι απαραίτητο να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια, ώστε να αποφευχθεί η βλάβη στο μηχανισμό του πηδαλίου και το όλο σύστημα να συντηρείται καλά και να δοκιμάζεται με προσοχή πριν τον απόπλου, τον κατάπλου και σε συχνά διαστήματα εν πλω σύμφωνα με τις οδηγίες.
Το πλήρωμα του σκάφους πρέπει να εκπαιδευθεί στη χρήση πηδαλίου έκτακτης ανάγκης.
Ρυμούλκηση
Είναι πιθανόν άλλα πλοία να χρειάζονται βοήθεια για ρυμούλκηση. Τότε ο πλοίαρχος πρέπει:
Να επιθεωρήσει το δικό του πλοίο και τον εξοπλισμό για να βεβαιωθεί ότι υπάρχει τρόπος για τη ρυμούλκηση.
Εκπαίδευση για την επιβίωση στη θάλασσα
Εγκατάλειψη πλοίου
Σύμφωνα με τις στατιστικές, πολλά πλοία βυθίζονται σε λιγότερο από 15 λεπτά. Αυτό το διάστημα είναι πολύ λίγο για να σχεδιάσουμε τις ενέργειές μας. Έτσι, για την αντιμετώπιση μιας περίπτωσης έκτακτης ανάγκης, είναι σημαντικό να έχει ετοιμαστεί προσεκτικά το σχέδιο από πριν. Τα παρακάτω είναι μερικές πρακτικές οδηγίες που πρέπει να θυμόμαστε όταν εγκαταλείπουμε το πλοίο:
- Φοράμε όσο πιο πολλά ζεστά ρούχα μπορούμε και φροντίζουμε να καλύψουμε το κεφάλι, τα χέρια και τα πόδια μας.
- Αν υπάρχει διαθέσιμη υδροθερμική στολή, την φοράμε πάνω από τα ζεστά ρούχα.
- Αν η στολή δεν έχει ενσωματωμένο σύστημα πλευστότητας, φοράμε ατομικό σωσίβιο και βεβαιωνόμαστε ότι το έχουμε δέσει σωστά.
- Όλοι, χωρίς εξαίρεση, πρέπει, πριν ή αμέσως μετά την επιβίβαση σε σωσίβια βάρκα ή σχεδία, να πάρουν κατάλληλα χάπια ή φάρμακο κατά της ναυτίας, στη δόση που συστήνει ο κατασκευαστής. Η ανικανότητα που προκαλεί η ναυτία ελαττώνει τις πιθανότητες επιβίωσης. Ο εμετός αφαιρεί πολύτιμα υγρά του σώματος, ενώ η ναυτία σε κάνει πιο επιρρεπή στην υποθερμία.
- Αν είναι δυνατόν, αποφεύγουμε να μπούμε στο νερό. Για παράδειγμα, είναι καλύτερα η επιβίβαση σε σωσίβια βάρκα ή σχεδία που κατεβάζεται με καπόνι να γίνει από το κατάστρωμα επιβίβασης. Αν δεν υπάρχουν σωσίβιες βάρκες ή σχεδίες που κατεβάζονται με καπόνια, χρησιμοποιούμε ανεμόσκαλα και στην ανάγκη κατεβαίνουμε χρησιμοποιώντας σχοινί ή μια μάνικα πυρκαγιάς.
- Δεν πρέπει να πηδήξουμε στο νερό από ύψος μεγαλύτερο από πέντε μέτρα, εκτός αν δεν μπορούμε να το αποφύγουμε. Προσπαθούμε να ελαττώσουμε το σοκ από το απότομο βούτημα στο κρύο νερό. Η απότομη βουτιά στο κρύο νερό μπορεί να προκαλέσει γρήγορο θάνατο ή ασυγκράτητη αύξηση του ρυθμού της αναπνοής, με αποτέλεσμα να μπει νερό στους πνεύμονες. Στην περίπτωση όμως που είναι ανάγκη να πηδήξουμε στη θάλασσα, πρέπει να κρατήσουμε τους αγκώνες κολλητούς στα πλευρά μας, να σκεπάσουμε τη μύτη και το στόμα μας με το ένα χέρι, κρατώντας σφιχτά τον αγκώνα ή τον βραχίονα με το άλλο. Δεν είναι σωστό να πηδήξουμε πρύμα από μια σωσίβια σχεδία, για να μην πέσουμε πάνω της σε περίπτωση που το πλοίο έχει ακόμη δρόμο. Όταν πέσουμε στη θάλασσα, τα πόδια μας πρέπει να είναι ενωμένα και τεντωμένα και να κοιτάμε κατευθείαν στον ορίζοντα.
- Όταν βρεθούμε στο νερό, είτε από ατύχημα είτε μετά από εγκατάλειψη πλοίου, προσπαθούμε να προσανατολιστούμε και να εντοπίσουμε το πλοίο, τις σωσίβιες βάρκες και σχεδίες, άλλους ναυαγούς ή άλλα επιπλέοντα αντικείμενα. Αν δεν έχουμε προλάβει να προετοιμαστούμε πριν μπούμε στο νερό, κουμπώνουμε αμέσως τα ρούχα μας. Η επαφή με το κρύο νερό ίσως επιφέρει συμπτώματα πολύ δυνατού πόνου και τρέμουλου, τα οποία όμως είναι φυσικές αντιδράσεις του σώματος και δεν είναι επικίνδυνα. Είναι ανάγκη όμως να ενεργήσουμε όσο πιο γρήγορα μπορούμε. Έτσι, πριν τα χέρια μας παγώσουν, κουμπώνουμε τα ρούχα μας, ανάβουμε το φως εντοπισμού, εντοπίζουμε τη σφυρίχτρα, κ.λπ.
- Όσο είμαστε μέσα στη θάλασσα προσπαθούμε να μην κολυμπήσουμε, εκτός αν σε κοντινή απόσταση βρίσκεται κάποια βάρκα ή σχεδία ή επιπλέον αντικείμενο, στο οποίο θα μπορέσουμε να ακουμπήσουμε ή να σκαρφαλώσουμε, για να απομακρυνθούμε από το πλοίο. Το άσκοπο κολύμπι θα διώξει όσο ζεσταμένο νερό υπάρχει ανάμεσα στο σώμα και τα ρούχα μας, με αποτέλεσμα την γρήγορη απώλεια της θερμότητας από το σώμα. Επιπλέον, οι κινήσεις των χεριών και των ποδιών στέλνουν ζεστό αίμα από τον εσωτερικό πυρήνα στο εξωτερικό στρώμα του σώματος, συμβάλλοντας στην πολύ γρήγορη απώλεια θερμότητας. Γι’ αυτούς τους λόγους έχει μεγάλη σημασία να παραμένουμε στο νερό όσο το δυνατόν πιο ακίνητοι, όσο οδυνηρό και αν είναι αυτό.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι ο πόνος που θα μας σκοτώσει, αλλά η απώλεια θερμότητας.
- Μεγάλη σημασία για τη διατήρηση της θερμότητας έχει και η στάση που θα πάρουμε μέσα στο νερό. Όσο μπορούμε αφήνουμε το σώμα μας να πλέει κρατώντας τα πόδια μαζεμένα, τους αγκώνες μπροστά στα πλευρά και τα χέρια σταυρωμένα μπροστά στο σωσίβιο. Αυτή η στάση ελαττώνει στο ελάχιστο δυνατό την επιφάνεια του σώματος που είναι εκτεθειμένη στο κρύο νερό. Προσπαθούμε να κρατήσουμε το κεφάλι και το λαιμό μας έξω από το νερό.
- Για να ελαττώσουμε το χρόνο παραμονής στο νερό, προσπαθούμε να ανέβουμε σε σωσίβια βάρκα ή σχεδία ή άλλο πλωτό αντικείμενο όσο το δυνατό γρηγορότερα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η θερμότητα του σώματος χάνεται πολύ πιο γρήγορα στο νερό από ό,τι στον αέρα. Επειδή η αποτελεσματικότητα της μόνωσής μας (δηλ. η ικανότητα των ρούχων να μας προφυλάξουν από το κρύο) έχει ελαττωθεί πολύ από το βρέξιμο, είναι τώρα ανάγκη να προσπαθήσουμε να προφυλαχτούμε από τον άνεμο, για να αποφύγουμε την ψυκτική επίδρασή του (ψύξη με ρεύματα). Αν καταφέρουμε να σκαρφαλώσουμε σε σωσίβια βάρκα, μπορούμε να προφυλαχτούμε χρησιμοποιώντας ένα μουσαμαδένιο κάλυμμα της βάρκας, άλλο μουσαμά ή ένα ρούχο που δεν χρησιμοποιείται. Μέσα στη σωσίβια βάρκα ή σχεδία, η θέση μας κοντά στους άλλους ναυαγούς βοηθάει σημαντικά στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος.
- Διατηρούμε το θάρρος, τη θέληση και την αυτοπεποίθηση μας και δεν εγκαταλείπουμε τον εαυτό μας στην τύχη, προσπαθώντας να επιβιώσουμε και να διασωθούμε. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνουμε την πιθανότητα να παρατείνουμε το χρόνο επιβίωσης μέχρι να φτάσει βοήθεια.
Ανακεφαλαίωση
Εξηγήσαμε με συντομία πώς αντιδρά το σώμα στο κρύο, τι μπορούμε να κάνουμε, ώστε να αποτρέψουμε τα βλαβερά αποτελέσματα του κρύου, και τέλος πώς να βοηθήσουμε ένα άτομο που βρέθηκε στο νερό.
Στη συνέχεια θα ανακεφαλαιώσουμε δίνοντας μερικές σημαντικές συμβουλές που πρέπει να θυμόμαστε. Είναι πολύ σημαντικό να τις ακολουθήσουμε, γιατί από αυτές ίσως να εξαρτηθεί η ζωή μας.
- Σχεδιάζουμε από πριν τις κινήσεις μας σε περίπτωση ανάγκης. Ρωτάμε τον εαυτό μας: Τι θα κάνω αν παρουσιαστεί ανάγκη; Πού είναι η κοντινότερη έξοδος διαφυγής στο κατάστρωμα; Πού είναι η κοντινότερη υδροθερμική στολή, το κοντινότερο ατομικό σωσίβιο, η κοντινότερη σωσίβια βάρκα ή σχεδία; Πώς μπορώ να φτάσω γρήγορα στον εξοπλισμό κακοκαιρίας (χοντρά ρούχα, νιτσεράδα, υποδήματα κ.λπ.), σε μονωτικά ρούχα, μονωτικά γάντια, σήματα κινδύνου κ.λπ.;
- Μαθαίνουμε πώς λειτουργούν τα σωστικά μέσα. Η ώρα της ανάγκης δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να τα μάθουμε.
- Ακόμη και στα τροπικά κλίματα, πριν εγκαταλείψουμε το πλοίο, είναι απαραίτητο να φορέσουμε πολλά στρώματα ρούχων, για να αποφύγουμε τις επιδράσεις του κρύου. Αν υπάρχει διαθέσιμη υδροθερμική στολή, πρέπει να την φορέσουμε.
- Όταν υπάρχει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, φοράμε ένα ατομικό σωσίβιο όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
- Όταν εγκαταλείπουμε το πλοίο, προσπαθούμε να μπούμε στη σωσίβια βάρκα ή σχεδία χωρίς να βραχούμε.
- Αν είναι απαραίτητο να μπούμε στο νερό, προσπαθούμε να το κάνουμε σταδιακά (όχι απότομα).
- Το κολύμπι αυξάνει την απώλεια θερμότητας του σώματος. Κολυμπάμε μόνο για να πάμε σε κοντινό ασφαλές καταφύγιο.
- Για να ελαττώσουμε την απώλεια θερμότητας του σώματός μας, αφήνουμε τον εαυτό μας να πλέει με τα πόδια μαζεμένα, τους αγκώνες στα πλευρά και τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος.
- Αν είμαστε ναυαγοί πρέπει να πιέσουμε τον εαυτό μας να διατηρήσει τη θέληση να επιζήσει. Πολύ συχνά από αυτό εξαρτάται αν θα ζήσουμε ή θα πεθάνουμε.
Τελικά, η σχεδίαση από πριν, η προετοιμασία και η περίσκεψη εκ μέρους μας μπορούν να αποτελέσουν τους σημαντικότερους συντελεστές στον αγώνα μας ενάντια στο κρύο νερό και στην επιτυχία της προσπάθειάς μας να επιζήσουμε.