Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας θεωρείται ο δεύτερος σε συχνότητα γυναικολογικός καρκίνος σε ολόκληρο τον κόσμο, μετά τον καρκίνο του μαστού, και το χειρότερο από όλα είναι ότι συνήθως προσβάλλει τις γυναίκες στην πιο παραγωγική περίοδο της ζωής της γυναίκας. Παρότι το εμβόλιο εναντίον των ιών HPV καλύπτεται πλήρως από τα ασφαλιστικά ταμεία για τις γυναίκες, το ποσοστό των εμβολιασθέντων γυναικών στην Ελλάδα δε ξεπερνά το 30% (έλαβε έγκριση τον Ιαν. του 2007), ενώ σε άλλες χώρες το ποσοστό αυτό βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα (Βρετανία: 75%, Γαλλία: 70%, Καναδάς: 72%, Αυστραλία: πάνω από 80%).
Η μόλυνση από τους ιούς HPV δεν είναι όμως μόνο γυναικεία υπόθεση και γι΄αυτό ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) έχει ήδη εγκρίνει και τον εμβολιασμό αγοριών στην ηλικία 12-26 ετών. Σήμερα, παγκοσμίως, εφαρμόζεται ο εμβολιασμός αγοριών στις ΗΠΑ (12-21 ετών), στην Αυστραλία (12-15 ετών) και στον Καναδά (12-26 ετών).
Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο εμβολιασμός έναντι των HPV προλαμβάνει πάνω από το 70 με 75% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και τις περισσότερες περιπτώσεις των άλλων μορφών καρκίνου της γεννητικής περιοχής που προκαλούν οι ιοί.
Τι είναι το εμβόλιο;
Τα εμβόλια περιέχουν ιόμορφα σωματίδια του ιού, μη λοιμογόνα, τα οποία παρασκευάζονται με τεχνητό τρόπο στο εργαστήριο και δεν προκαλούν λοίμωξη, διότι δεν είναι ζώντες ή εξασθενημένοι ιοί. Τα σωματίδια αυτά διεγείρουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα στο να παράγει αντισώματα εναντίον των ιών HPV. Σήμερα κυκλοφορούν δύο τύπου εμβόλια, το διδύναμο (με 2 στελέχη του ιού, τον 16 και τον 18) και το τετραδύναμο ( με 4 στελέχη του ιού, τον 6, 11, 16 και 18). Οι τύποι 6 και 11 προκαλούν τα οξυτενή κονδυλώματα και ο 16 και 18 είναι υπεύθυνοι για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας). Και τα δύο εμβόλια γίνονται σε 3 δόσεις (στο δελτοειδή μυ-μπράτσο) εντός εξαμήνου και για να είναι αποτελεσματικά πρέπει να γίνουν και οι 3 δόσεις.
Αφού υπάρχουν πάνω από 100 τύποι HPV γιατί να κάνει κάποιος τα εμβόλια που προστατεύουν από 2 και 4 τύπους αντίστοιχα;
Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι τύποι 16 και 18 ευθύνονται για το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και οι τύποι 6 και 11 για το 90% των οξυτενών κονδυλωμάτων στη γεννητική περιοχή. Επιπλέον, ο εμβολιασμός έναντι των τύπων 16 και 18 ενδεχομένως να προσφέρει προστασία έναντι και άλλων ογκογόνων τύπων, όπως ο 31 και 45, οι οποίοι σχετίζονται στενά με τους 16 και 18 (διασταυρούμενη αντίδραση).
Σε ποιά ηλικία γίνεται ο εμβολιασμός;
Στην Ελλάδα ο εμβολιασμός έναντι των HPV έχει ενταχθεί επίσημα στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και παρέχεται από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία δωρεάν για τις γυναίκες ηλικίας 12 μέχρι 26 ετών. Είναι καλύτερο να γίνεται σε μικρή ηλικία πριν η γυναίκα έρθει σε σεξουαλική επαφή, όπου μπορεί να μολυνθεί από τον ιό και γιατί σε μικρή ηλικία η ανοσιακή ανταπόκριση του οργανισμού είναι καλύτερη. Ο εμβολιασμός συστήνεται μέχρι και την ηλικία των 45 ετών, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, που είναι υπεύθυνος για την έγκριση των εμβολίων.
Έχει παρενέργειες το εμβόλιο; είναι ασφαλές;
Φαίνεται ότι οι παρενέργειες των 2 εμβολίων είναι ίδιες με αυτές των άλλων εμβολίων που κυκλοφορούν. Οι συνήθεις παρενέργειες είναι: τοπικός ερεθισμός στην περιοχή της ένεσης, εξάνθημα, ελαφρά πυρετική κίνηση, πονοκέφαλος. Στην Ελλάδα η εμβολιαστική κάλυψη είναι μικρή και καθυστέρησε λόγω μεγάλης έκτασης αρνητικών δημοσιεύσεων χωρίς επαρκή επιστημονική τεκμηρίωση. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να αξιολογούν την ασφάλεια των εμβολίων.
Υπάρχουν αντενδείξεις;
Δεν πρέπει να εμβολιαστεί μία γυναίκα η οποία έχει πυρετό, έχει αλλεργίες στα συστατικά του εμβολίου, είναι έγκυος ή σκοπεύει στο άμεσο μέλλον να μείνει έγκυος. Επιπλέον, άτομα τα οποία βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή ενδεχομένως να μην αναπτύξουν αντισώματα μετά τον εμβολιασμό.
Πρέπει να γίνουν κάποιες εξετάσεις πριν τον εμβολιασμό;
Όχι, εφόσον δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας.
Είναι αποτελεσματικό;
Σε άτομα που έχουν κάνει όλες τις δόσεις η αποτελεσματικότητα είναι σχεδόν 100% για τους συγκεκριμένους τύπους, που καλύπτει το κάθε εμβόλιο.
Πόσο διαρκεί η προφύλαξη;
Με βάση τα μέχρι σήμερα επιστημονικά δεδομένα δεν υπάρχει ανάγκη αναμνηστικής δόσης, δηλαδή η προφύλαξη είναι μακρά.
Έχει θεραπευτική δράση το εμβόλιο;
Όχι. Αν μία γυναίκα έχει μολυνθεί από έναν τύπο του ιού, που περιέχεται στο εμβόλιο και κάνει το εμβόλιο δε θα εξουδετερώσει τον συγκεκριμένο τύπο με τον εμβολιασμό. Το εμβόλιο είναι προφυλακτικό όχι θεραπευτικό.
Αν μία γυναίκα έκανε το εμβόλιο πρέπει να ελέγχεται στο γυναικολόγο;
Τα εμβόλια προστατεύουν από τους συγκεκριμένους τύπους που περιέχουν. Επομένως η γυναίκα πρέπει να κάνει κανονικά τον τακτικό γυναικολογικό έλεγχο (τεστ-παπ, κ.λπ).
Προσοχή γιατί σε κάποιες γυναίκες ο εμβολιασμός μπορεί να δώσει ψευδή αίσθηση ασφάλειας και να παραλείπει τον τακτικό γυναικολογικό έλεγχο.
Αν μία γυναίκα έχει μολυνθεί από έναν τύπο, που περιέχεται στο εμβόλιο, αξίζει να κάνει το εμβόλιο;
Ναι, γιατί θα προστατευτεί από τους άλλους τύπους, που περιέχονται στο εμβόλιο. Η πιθανότητα μία γυναίκα να έχει μολυνθεί ταυτόχρονα και από τον 16 και από τον 18 τύπο είναι 0,5%.
Τα αγόρια πρέπει να εμβολιάζονται;
O εμβολιασμός των αγοριών θα περιόριζε ακόμη περισσότερο τη λοίμωξη από τους ιούς HPV. Παρ’ όλα αυτά στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες ενώ συστήνεται δε χορηγείται δωρεάν από τα ασφαλιστικά ταμεία.
Οι έγκυες μπορούν να εμβολιαστούν;
Το εμβόλιο δεν συνιστάται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αν μία γυναίκα κάνει μία δόση του εμβολίου και μείνει έγκυος μπορεί να σταματήσει τις υπόλοιπες δόσεις και να τις συνεχίσει μετά τον τοκετό ή τη γαλουχία. Τα εμβόλια δε φαίνεται να σχετίζονται με τερατογενέσεις ή αποβολές.
Ο προληπτικός έλεγχος (test-pap, κολποσκόπηση, κτλ) σε συνδυασμό με τον εμβολιασμό έναντι των ιών των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) μπορούν να σώσουν ζωές και να ελαχιστοποιήσουν τα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
