Στα μέσα της δεκαετίας του εβδομήντα, ο εφιάλτης των ΝΑΤΟικών επιτελών ήταν τα δεκάδες χιλιάδες σοβιετικής κατασκευής άρματα μάχης που εξόπλιζαν τους ανατολικούς στρατούς. Καταλαβαίνοντας ότι θα ήταν αδύνατο να παρατάξουν ίσους αριθμούς αρμάτων με τους Σοβιετικούς, οι υπεύθυνοι αποφάσισαν ότι τα νέα άρματα που θα παράγονταν στη Δύση θα έπρεπε να είναι πολύ ανώτερα ποιοτικώς από τα ανατολικά.
Αυτή η στάση έδωσε ώθηση σε μια σειρά από τεχνολογίες γύρω από ”νέα”, υψηλής αντοχής υλικά, που θα χρησιμοποιούνταν για τη θωράκιση και τα πυρομαχικά των δυτικών αρμάτων. Η ευρωπαϊκή σχολή ακολούθησε το δρόμο της ανάπτυξης σύνθετων υλικών, τα οποία περιείχαν μέταλλα και κεραμικά ώστε να πετύχουν την απαιτούμενη σκληρότητα. Η αμερικανική σχολή επέλεξε την τεχνολογικά πιο προωθημένη λύση της χρησιμοποίησης εξαντλημένου ουρανίου.
Το εξαντλημένο ουράνιο είναι ένα υποπαράγωγο των προϊόντων των πυρηνικών αντιδραστήρων, πολύ βαρύ, πολύ πυκνό και δύσκολο στην κατεργασία του. Γι΄ αυτό το λόγο, χρησιμοποιήθηκε αρχικά μόνο στην κατασκευή διατρητικών βλημάτων για πυροβόλα αρμάτων μάχης, αεροσκαφών και κάποιων ειδικών διατρητικών βομβών. Η αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου υλικού στο διατρητικό ρόλο αυξάνεται λόγω της εγγενούς ιδιότητάς του να προκαλεί σπινθήρες, άρα και φωτιά, στο στόχο.
Ολες οι βλητικές μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, δείχνουν ότι τα βλήματα DU παρουσιάζουν 15-20% μεγαλύτερη διατρητική ικανότητα από τα βλήματα βολφραμίου (υλικό σκληρό όσο το διαμάντι) αντίστοιχης σχεδίασης. Γι΄ αυτόν το λόγο, και παρά το μεγάλο κόστος, τα πυρομαχικά αυτά έχουν εξοπλίσει τους περισσότερους δυτικούς στρατούς ως τώρα. Χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς στον πόλεμο του Κόλπου, όπου και λέγεται ότι ”απέδωσαν άριστα”.
Το υλικό αυτό έχει ενοχοποιηθεί από πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις ως υπεύθυνο για ένα είδος τοξικής γενοκτονίας που συμβαίνει αυτήν τη στιγμή στο Ιράκ. Είναι πολύ δύσκολο να αποδειχθεί κατά πόσο αυτό το γεγονός είναι αλήθεια, όπως είναι δύσκολη η επιβεβαίωση (ή η άρνηση) του γεγονότος ότι χιλιάδες (ίσως και εκατοντάδες χιλιάδες) στρατιώτες των ”συμμάχων” έχουν μολυνθεί.
Το DU είναι ένα ραδιενεργό υλικό. Αυτό είναι αναμφισβήτητο. Οπως αναμφισβήτητη είναι και η διασπορά του υλικού, όταν ένα βλήμα χτυπάει με υψηλή ταχύτητα ένα σκληρό στόχο. Η διαφωνία αρχίζει από τη στιγμή που πρέπει να βγουν συμπεράσματα για την τοξικότητά του. Τα γενικά επιτελεία, οι κατασκευαστικές εταιρείες, αλλά και κάποιοι ”ανεξάρτητοι” επιστήμονες και δημοσιογράφοι δηλώνουν ανενδοίαστα ότι το πρόβλημα είναι μικρό, όσο και τα ποσοστά ραδιενέργειας που ανιχνεύονται σε περιοχές που έχει γίνει χρήση τέτοιων βλημάτων. Η ακτινοβολία τού υλικού μπορεί να σπάσει ισχυρούς χημικούς δεσμούς, το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να προκαλέσει χημικές αλλαγές στο εσωτερικό των κυττάρων. Συνήθως, αυτό σημαίνει την απαρχή κάποιας μετάλλαξης.
Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα κι αν τα επίπεδα ακτινοβολίας στο περιβάλλον (ή ακόμη και στο σώμα) είναι χαμηλά. Το DU έχει την τάση να δημιουργεί χημικούς δεσμούς με στοιχεία που υπάρχουν σε αφθονία στο ανθρώπινο σώμα, πράγμα που κάνει πολύ δύσκολη την αποβολή του. Με τη σειρά του, αυτό το γεγονός σημαίνει ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει σοβαρή εκτίμηση των παρενεργειών από την έκθεση σε αυτό το υλικό. Για παράδειγμα, ΔΕΝ υπάρχουν στοιχεία για τις επιπτώσεις στον άνθρωπο από μακροχρόνια εισπνοή έστω και πολύ μικρών ποσοτήτων ουρανίου.
Όλα τα στοιχεία προέρχονται από δοκιμές σε ζώα, όπου το ζητούμενο της έρευνας ήταν να διαπιστωθεί αν υπάρχει καρκινογένεση. Δεν είναι γνωστό εαν και σε τι ποσοστό δημιουργούνται άλλου είδους προβλήματα, όπως διαφόρων ειδών ανεπάρκειες. Ομως, μια ένδειξη για την επικινδυνότητα του υλικού μπορεί να εξαχθεί από τα ποσοστά καρκίνων σε εργαζόμενους που δουλεύουν στις πολύ καλά προστατευμένες εγκαταστάσεις παραγωγής του.
Το παγκοσμίως αποδεκτό ποσοστό επικινδυνότητας για καρκίνο σε εργασιακούς χώρους είναι 1 : 10.000 με 1 : 1.000.000. Στην περίπτωση των εργαζομένων σε εργοστάσια ουρανίου που δέχονται ΤΑ ΑΠΟΔΕΚΤΑ όρια ακτινοβολίας είναι 1 : 31. Αυτό σημαίνει ξεκάθαρα ότι η μακροχρόνια (αλήθεια πόσο μακροχρόνια;) έκθεση ακόμα και σε μικρές δόσεις είναι πολύ επικίνδυνη.
Σήμερα έχουμε πείρα από τρεις τουλάχιστον πολέμους στους οποίους αυτά τα όπλα χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς. Στην περίπτωση του Ιράκ έγινε πραγματική κατάχρηση, πράγμα που μπορεί να εξηγήσει και τα μαζικά συμπτώματα που περιγράφονται ως Σύνδρομο του Κόλπου. Στη Βοσνία και το Κόσσοβο η χρήση ήταν πολύ πιο περιορισμένη. Ομως, το μήκος του μετώπου ήταν πολύ μικρότερο και οι περιοχές-στόχοι αρκετά πυκνοκατοικημένες.
Υπό αυτό το πρίσμα, οι διαψεύσεις, οι καθησυχασμοί και οι διαβεβαιώσεις των αρμοδίων στερούνται βάσης. Είναι ανάγκη να γίνει αληθινό κοσκίνισμα του εδάφους, να εφαρμοστούν μετεωρολογικά μοντέλα διασποράς της σκόνης και να συνεκτιμηθεί ο κίνδυνος από την εισαγωγή σε υπηρεσία στον ελληνικό στρατό ανάλογων υλικών.
Ενα από τα υποψήφια άρματα για τον ελληνικό στρατό, το Μ1Α2 της General Dynamics, στην αμερικάνικη έκδοσή του, έχει θωράκιση που αποτελείται εν μέρει από DU. Αν και είναι μάλλον απίθανο να αποδεσμεύσουν οι Αμερικανοί αυτό το είδος θώρακα για άρματα που θα αγοραστούν από άλλες χώρες, σίγουρα θα αγοραστούν ή θα κατασκευαστούν στην Ελλάδα μεγάλες ποσότητες βλημάτων.
Πριν, λοιπόν, παρθεί η απόφαση για την προμήθεια ή την απόρριψη του άρματος και των πυρομαχικών του, θα πρέπει να έχουμε πλήρη γνώση των πιθανών κινδύνων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που θα προκύψουν μακροπρόθεσμα από τη μακροχρόνια αποθήκευση του υλικού και τη φυσιολογική φθορά του.