Όσο κι αν έχουμε την τάση να πακετάρουμε το παρελθόν σε νοσταλγικά ή συλλεκτικά κουτιά, η αλήθεια είναι ότι οι δεκαετίες δεν μπορούν να συμπυκνωθούν σε μια εικόνα, μια ιδέα, ένα στυλ, ένα τραγούδι ή ένα σλόγκαν. Τα 60’s δεν ήταν επανάσταση, κινήματα και χίπηδες, παρά μόνο προς το έντονο τέλος τους. Το μεγαλύτερο μέρος εκείνης της τόσο εμβληματικής δεκαετίας ήταν βαθιά βουτηγμένο σε πνεύμα συντήρησης και σε άγριο ψυχροπολεμικό κλίμα.
Μπορεί να πει κανείς ότι τα 70’s, με την εικόνα που έχουμε γι’ αυτά στο μυαλό μας, ήταν μια μικρή δεκαετία, αφού το πρώτο μισό της αποτέλεσε μια εφαρμογή διάφορων ιδεών και ιδεοληψιών των 60’s στην πράξη (ελεύθερος έρωτας και άρωμα ναρκωτικών ακόμα και σε mainstream ταινίες), ενώ τα τέλη της μοιάζουν με προετοιμασία για το «νέο υλισμό» των 80’s. Το κίνημα του πανκ, για παράδειγμα, «έσκασε» στο μέσον της δεκαετίας του ’70, ήταν όμως στην ουσία μια εισαγωγή (ή ένας επίπονος τοκετός) για το στυλ (μουσικό, ενδυματολογικό, ιδεολογικό) της επόμενης δεκαετίας.
Ήδη από το 1976, ο Αμερικανός συγγραφέας Τομ Γουλφ είχε περιγράψει τα 70’s με όρους που έμελλε να χρησιμοποιηθούν ευρέως αργότερα για τα «ναρκισσιστικά 80’s», στο άρθρο που είχε γράψει για το περιοδικό New York με το χαρακτηριστικό τίτλο Η Δεκαετία του Εγώ. Ο όρος αυτός περιγράφει την τάση προς έναν νέου τύπου ατομικισμό, σε αντίθεση με το κοινωνικό/κολεκτιβικό πνεύμα που κυριαρχούσε στα τέλη των 60’s. Η νέα ιδεολογία που είχε διαμορφωθεί μπορούσε να συνοψιστεί στο αξίωμα «πάρε τα λεφτά και τρέχα», αξίωμα που αποδείχθηκε ανθεκτικότατο και διαχρονικό, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε και σήμερα, καθώς μας πνίγουν τα απόνερα αυτής ακριβώς της νοοτροπίας.
Tο πρώτο μισό των 70’s ήταν μια εφαρμογή ιδεών και ιδεοληψιών των 60’s στην πράξη, ενώ τα τέλη τους μοιάζουν με προετοιμασία για το «νέο υλισμό» των 80’s.
Υπάρχουν, παρ’ όλα αυτά, κάποια σύμβολα που παραμένουν χαρακτηριστικά «70’s», με την έννοια ότι δεν κατάφεραν να επιβιώσουν μετά την αυλαία της δεκαετίας. Οι Abba, ας πούμε, επέπλευσαν για λίγο στις αρχές των 80’s, αλλά αυτό ήταν απλώς το κύκνειο άσμα για ένα δημοφιλέστατο συγκρότημα που καθορίστηκε και καθόρισε τη δεκαετία του παντελονιού καμπάνα, του μάξι φορέματος, του παπουτσιού πλατφόρμας, της ερωτικής ανεμελιάς, του προ έιτζ αχαλίνωτου ηδονισμού, της καρτ ποστάλ με το ηλιοβασίλεμα, της κυριαρχίας του σοφτ πορνό, της χορευτικής υπερέντασης στην πίστα, της λουστραρισμένης ποπ μελωδίας…
Όλα αυτά είναι εικόνες που έπιανε, διαισθητικά έστω, ακόμα και ένα παιδάκι σαν και μένα εκείνα τα χρόνια, που οι ατέλειωτες διακοπές του καλοκαιριού, και οι ατέλειωτες ώρες παρατήρησης των μεγάλων, έμοιαζαν να καπελώνουν τους μουντούς χειμωνιάτικους σχολικούς μήνες. Κατά συνέπεια, για μένα, πέρα απ’ όλα, δεκαετία του ’70 σημαίνει μεγάλα ηλιόλουστα καλοκαίρια, πριν ζορίσουν κι αυτά και πάρουν άλλες διαστάσεις στην εφηβεία των 80’s.
Και αν κρατούσα μια εμβληματική ενήλικη εικόνα, θα ήταν η μορφή του εικοσάχρονου ξαδέλφου μου να περιφέρεται αγέρωχα μεταξύ εξοχικού σπιτιού, παραλίας και νυχτερινού κλαμπ με μονίμως ορθάνοιχτο πουκάμισο, καμπάνα και στυλάκι κοσμοπολίτικης αλητείας, σαν τον Χρήστο Νομικό σε εξαγώγιμο σοφτ πορνό της εποχής ή σαν τον Χέλμουτ Μπέργκερ στο Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι. Όσο το σκέφτομαι εκ των υστέρων, πάντως, τόσο πιο εντυπωσιακή μου φαίνεται η διείσδυση της σοφτ πορνό αισθητικής ακόμα και στις πιο mainstream εκδηλώσεις. Θυμάμαι να παίζονται διάφορα τσοντοειδή στα θερινά της εποχής –και όχι μόνον ιταλικές σεξοκωμωδίες, αλλά και σαδομαζοχιστικές παράνοιες που ήταν τότε στη μόδα όπως Η Λύκαινα των SS. Το «Αυστηρώς Ακατάλληλον» που έγραφε απ’ έξω στο μεγάλο κάδρο κάτω από το «Σήμερον/Έγχρωμον» σπανίως εφαρμοζόταν στην πράξη, με αποτέλεσμα πολλά παιδάκια να γνωρίζουν πρόωρη σεξουαλική αφύπνιση ή πρόωρο σεξουαλικό τραύμα.
Αλλά, έτσι ήταν τότε. Λιγότερος έλεγχος, λιγότερη ασφάλεια, περισσότερη ελευθερία, περισσότερα περιθώρια για ψυχολογική ζημιά. Το γεγονός και μόνον ότι γυρνούσαμε όλη τη μέρα σε πολύ τρυφερή ηλικία χωρίς να δώσουμε λογαριασμό (και μάλιστα, όλα τα παιδάκια· όχι μόνον τα ζωηρά) υποθέτω ότι φαντάζει σχεδόν ως δείγμα εγκληματικής αμέλειας από πλευράς των γονιών μας στα μάτια των σημερινών γονιών. Από την άλλη, όσο και να «προστατεύονται» τα σημερινά παιδιά από τον «απειλητικό» έξω κόσμο, θα έρθει κάποια στιγμή που θα γίνουν έφηβοι, θα γνωρίσουν κάποιους άλλους εφήβους και οι γονείς θα περάσουν στο ρόλο του «κακού». Κι αυτό παραμένει το ίδιο από τα 70’s, που ήμουν εγώ παιδάκι, μέχρι σήμερα.
