Άρθρο του Κώστα Ιωαννίδη.
Κάποια δεκαετίες πριν, ελάχιστοι yachtsmen μπορούσαν να καυχηθούν ότι διέθεταν στο σκάφος τους ένα ραδιοηλεκτρικό σύστημα εντοπισμού υψηλής ακριβείας. Η δυνατότητα του προσδιορισμού θέσεως σε ηλεκτρονικό ψηφιακό χάρτη υπήρχε μόνο στα σπορ υπερ-εξοπλισμένα αυτοκίνητα των ταινιών επιστημονικής φαντασίας του James Bond! Σήμερα, με την εξέλιξη της τεχνολογίας, οι συσκευές αυτές έγιναν προσιτές σε όλους. Τα GPS ή τα Plotter χαρτογραφίας δεν είναι πια status symbols που προσελκύoυν τα ζηλόφθονα βλέμματα φίλων και γνωστών, αλλά αποτελούν τα αναγκαία και βασικά εξαρτήματα του ηλεκτρονικού εξοπλισμού του σκάφους και φιγουράρουν στο chart table δίπλα στο στροφόμετρο του κινητήρα και το ανεμόμετρο.
Όμως, οι βασικές διαφορές μεταξύ των δύο αυτών συσκευών είναι δυσδιάκριτες -τουλάχιστον για τους περισσότερους. Μέσα από διάφορες έρευνες, αρκετές συνεντεύξεις και πολλά στατιστικά στοιχεία, διαπιστώσαμε ότι επικρατεί ένα κλίμα σχετικής σύγχυσης, σε ό,τι αφορά τις διαφορές ανάμεσα στην ηλεκτρονική χαρτογραφία και το GPS, με αποτέλεσμα, σε ένα μέρος τουλάχιστον του καταναλωτικού κοινού, να έχουν προκληθεί αρκετές αμφιβολίες και έντονος σκεπτικισμός σχετικά με τους διάφορους τύπους της ηλεκτρονικής χαρτογραφίας που κυκλοφορούν στην αγορά.
Η ηλεκτρονική τεχνολογία εξελίσσεται αλματωδώς, με ρυθμούς που ξεπερνούν τη δυνατότητα προσαρμογής της αγοράς στις νέες εκδόσεις. Η κατάσταση δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο από τη σύγχυση ορισμένων μεταπωλητών που φαίνεται να μη διαθέτουν πάντοτε την απαραίτητη επαγγελματική κατάρτιση για τη σωστή ενημέρωση του πελάτη, με αποτέλεσμα η διεθνής αγορά να κατακλύζεται από πληθώρα προσφορών οι οποίες φαινομενικά δεν διαφέρουν καθόλου μεταξύ τους.
Για αυτό αποφασίσαμε να δημοσιεύσουμε μια σειρά άρθρων που αφορούν τις ηλεκτρονικές συσκευές υποβοήθησης της πλεύσης.
GPS ή Plotter;
Όπως αναφέραμε, υπάρχει διάχυτη στην κοινή γνώμη η απορία και η αμφιβολία εάν όντως υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στο GPS και το Plotter, αφού όλο και συχνότερα εμφανίζονται πλέον στην αγορά ως μία ενιαία συσκευή «δύο σε ένα». Στην πραγματικότητα όμως, πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα.
Το GPS είναι μια συσκευή που προσδιορίζει τη γεωγραφική θέση του σκάφους (ή του αυτοκίνητου ή του ατόμου που τη φέρει –εξερευνητές- κ.λπ.). Για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο κάπως τραβηγμένο, αλλά κατανοητό από όλους, το GPS «προσφέρει» γεωγραφικές συντεταγμένες.
Όσοι άρχισαν να ασχολούνται με τη θάλασσα και την πλεύση πριν από το 1985 θα θυμούνται σίγουρα το Loran, μια πολύ διαδεδομένη συσκευή ραδιοναυτιλίας μέχρι να ανακαλυφθεί και να επικρατήσει το GPS. Επρόκειτο για ένα μικρό κουτάκι με κεραία και οθόνη, όπου μπορούσε κανείς να διαβάσει τις συντεταγμένες του στίγματος (θέσεις). Όμως μεταξύ του GPS και του Loran υπάρχουν σημαντικές διαφορές, ως προς την εμβέλεια κάλυψης, την αρχή λειτουργίας και τον βαθμό ακριβείας. Στην εξωτερική εμφάνιση και την πρακτική εφαρμογή οι διαφορές των δύο συσκευών είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Η μοναδική εμφανής εξωτερική διαφορά που παρουσιάζουν οι δέκτες των δύο αυτών συσκευών εντοπίζεται στην κεραία: στο Loran έχει σχήμα στυλό, ενώ στο GPS μοιάζει με μανιτάρι.
Ο λόγος για τον οποίο καθιερώθηκε το GPS (ή, μάλλον, πλαισίωσε τα μέχρι τότε παραδοσιακά συστήματα προσδιορισμού θέσεως) είναι κυρίως η εύκολη χρήση του, η ακρίβεια, η αυτονομία του από τις επικρατούσες μετεωρολογικές συνθήκες και η ευκολία σύνδεσης με υπολογιστή, που με το κατάλληλο software παρέχει αυτόματη διαχείριση.
Ας δούμε όμως τώρα περιληπτικά τι είναι το Plotter. Εάν το GPS θεωρείται η μοντέρνα εκδοχή του εξάντα, το Plotter αντικαθιστά συγχρόνως τον ναυτικό χάρτη, τον διαβήτη και το μολύβι. Όσον αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά, το Plotter δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας υπολογιστής που έχει κατασκευαστεί ειδικά για να συνδεθεί με το GPS, να λάβει από αυτό τις γεωγραφικές θέσεις και να τις απεικονίσει σε έναν ψηφιακό ναυτικό χάρτη που διαθέτει στη μνήμη του.
Όπως είπαμε, το Plotter τις περισσότερες φορές χρησιμοποιείται μαζί με το GPS, όμως είναι δυνατόν να λειτουργήσει και αυτόνομα (χωρίς να συνδεθεί με το τελευταίο), όπως ακριβώς και οι παραδοσιακοί ναυτικοί χάρτες. Αυτό συμβαίνει όταν σχεδιάζεται απευθείας πορεία στο Plotter ή όταν απλά επιθυμούμε να συμβουλευθούμε τον ηλεκτρονικό χάρτη.
Ορισμένα μοντέλα Plotter προσφέρουν στον χρήστη τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει τις ίδιες ενέργειες και από το σπίτι του ή από έναν υπολογιστή διαφορετικό από αυτόν που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση της πλεύσης. Επίσης, πολλά Plotter κατά τη διάρκεια της πλεύσης προσφέρουν τη δυνατότητα προσδιορισμού της θέσης του σκάφους σε συνδυασμό με άλλα συστήματα, όπως τις οπτικές διοπτεύσεις εμφανών στιγμάτων ή τον εντοπισμό θέσεως στην προβλήτα, μειώνοντας έτσι σε προκαθορισμένες περιοχές το περιθώριο σφάλματος του GPS.
Η επιλογή του GPS
Η αγορά στον συγκεκριμένο τομέα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «κορεσμένη» και επομένως οι όποιοι δισταγμοί και ο σκεπτικισμός εκ μέρους του καταναλωτικού κοινού δικαιολογούνται απόλυτα. Πάντως, για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, είμαστε υποχρεωμένοι να αναφέρουμε ότι οι διάφοροι ισχυρισμοί για δήθεν μεγαλύτερη ακρίβεια προσδιορισμού που διαθέτουν ορισμένα μοντέλα GPS είναι εντελώς αβάσιμοι και αναληθείς. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένας απολύτως δέκτης GPS ο οποίος να πλεονεκτεί σε ακρίβεια από κάποιον άλλο.
Όλοι οι δέκτες GPS, λειτουργώντας υπό παρόμοιες συνθήκες, προσφέρουν τον ίδιο βαθμό ακριβείας κατά τον προσδιορισμό θέσεως. Όμως τα τεχνικά χαρακτηριστικά της κεραίας (αν είναι λιγότερο ή περισσότερο ευαίσθητη) και ο αριθμός των καναλιών στα οποία λειτουργεί ο δέκτης μπορούν να επηρεάσουν ορισμένες άλλες παραμέτρους, όπως είναι η δυσκολία λήψεως του σήματος σε ιδιόμορφες περιοχές ή η ακρίβεια υπολογισμού των άλλων δεδομένων πλεύσης που έχουν ληφθεί από τη σύγκριση των διαδοχικών θέσεων του σκάφους (ρότα και ταχύτητα).
Πρακτικά η επιλογή μεταξύ δύο διαφορετικών συσκευών πρέπει να γίνει αφού πρώτα ληφθούν σοβαρά υπόψη οι ειδικές ανάγκες του χρήστη και τα τεχνικά στοιχεία του σκάφους στο οποίο πρόκειται να εγκατασταθεί.
Η ταξινόμηση των συσκευών GPS που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά είναι η ακόλουθη:
Σταθεροί δέκτες
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι δέκτες που παρουσιάζονται ως αυτόνομες συσκευές με εξωτερική κεραία, χρειάζονται εξωτερική παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, διαθέτουν οθόνη και μπορούν να λειτουργήσουν μόνοι τους, χωρίς να συνδεθούν με Plotter και αυτόματο πιλότο. Πρόκειται για συσκευές ειδικά κατασκευασμένες για χρήση σε σκάφος, που είναι αρκετά ανθεκτικές και φερέγγυες. Τα ελαττώματά τους -αν μπορούμε να μιλήσουμε για ελαττώματα- είναι ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο στο σκάφος στο οποίο έχουν εγκατασταθεί και ότι στοιχίζουν ακριβότερα από άλλους τύπους.
Παλμικοί δέκτες
Πρόκειται για δέκτες GPS οι οποίοι σήμερα συναντούν την αποδοχή της συντριπτικής πλειονότητας των ναυτιλλομένων που δεν ανήκουν στον επαγγελματικό ναυτιλιακό κλάδο. Έχουν διαστάσεις ενός μικρού κινητού τηλεφώνου (σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη μικρότερες), ενώ διαθέτουν δική τους κεραία και αυτόνομη ηλεκτρική τροφοδοσία (μπαταρίες). Όσον αφορά την ακρίβεια, δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από τις σταθερές συσκευές, ενώ με ορισμένα optional εξαρτήματα, όπως είναι η εξωτερική κεραία και ο μετασχηματιστής, μπορούν κάλλιστα να τις αντικαταστήσουν. Ως βασικό πλεονέκτημα έχουν τη δυνατότητα της εύκολης μετακίνησης από το σκάφος, π.χ. για λόγους ασφαλείας ή για κάποια χρήση εκτός σκάφους, όπως είναι μια εκδρομή στο βουνό. Όμως δεν διαθέτουν την ανθεκτικότητα των σταθερών και ορισμένες φορές παρουσιάζουν κάποιους περιορισμούς ή δυσκολίες στη σύνδεση με άλλες συσκευές, όπως το Plotter, τον αυτόματο πιλότο ή το δίκτυο δεδομένων του σκάφους.
Δέκτες “built in”
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι δέκτες GPS που έχουν τοποθετηθεί από τον κατασκευαστικό οίκο απευθείας στο εσωτερικό μιας άλλης συσκευής. Στον ναυτιλιακό τομέα αυτή η συσκευή είναι συνήθως το Plotter, αλλά σε χρήσεις που αφορούν άλλους τομείς μπορεί να είναι κάτι τελείως διαφορετικό, π.χ. το αντικλεπτικό σύστημα των αυτοκινήτων. Όσον αφορά τις διαστάσεις που διαθέτουν οι εν λόγω δέκτες, αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι ορισμένοι από αυτούς έχουν ήδη εγκατασταθεί σε ρολόγια που είναι λίγο μεγαλύτερα από αυτά που φοράμε στον καρπό μας. (Θεωρείται περιττό να αναφερθούμε στο θέμα της απόλυτης συμβατότητας με τη συσκευή στην οποία έχουν ενσωματωθεί, αφού αυτό αποτελεί τον βασικό και απαράβατο κανόνα της καλής λειτουργίας τους).
Οι συσκευές αυτές παρουσιάζουν ένα μειονέκτημα: Δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτόνομες και, αν οι συσκευές όπου έχουν ενσωματωθεί δεν έχουν τη δυνατότητα συνδέσεων με άλλα όργανα, τότε η μόνη δυνατότητα που υπάρχει είναι να ανταλλάσσουν πληροφορίες και στοιχεία μόνο με αυτές. Ένα άλλο μειονέκτημα είναι η αδυναμία του χρήστη να έχει άμεση πρόσβαση στη λειτουργία του δέκτη και του συστήματος GPS (π.χ. ποιότητα και αριθμός δορυφορικών λήψεων).
H επιλογή του Plotter
Στον τομέα των Plotter η αγορά παρουσιάζει μια ποικιλία προσφορών που καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες των καταναλωτών. Η σημαντικότερη διαφορά μεταξύ των Plotter που διατίθενται στην αγορά αφορά στον τύπο του χρησιμοποιούμενου υπολογιστή. Οι πιθανές επιλογές είναι δύο:
Plotter για αποκλειστική χρήση στο σκάφος
Αναφέραμε ήδη ότι το Plotter είναι ένας υπολογιστής που απεικονίζει τη θέση την οποία λαμβάνει από το GPS επάνω σε έναν ηλεκτρονικό χάρτη, αντικαθιστώντας όλα τα παραδοσιακά όργανα πλοήγησης.
Τα Plotter που είναι κατασκευασμένα για αποκλειστική χρήση στο σκάφος είναι ανθεκτικά στις διάφορες κρούσεις και στο σπρέι της θάλασσας και δεν διαθέτουν κινητά μέρη, όπως CD ή Floppy (που επηρεάζονται από την κίνηση του σκάφους). Διαθέτουν ηλεκτρική παροχή συνεχούς ρεύματος 12 V και interface (πλήκτρα και οθόνη) για ναυτιλιακή χρήση, που βοηθά τον σχεδιασμό και τη διαχείριση της πλεύσης.
Όμως αυτό το πλεονέκτημα αποτελεί συγχρόνως και το σοβαρότερο μειονέκτημα των Plotter αποκλειστικά ναυτιλιακής χρήσης, διότι τα χρήματα που ξοδεύονται για την απόκτησή τους δεσμεύονται μόνο για μία χρήση.
Συνήθως η επιλογή ενός Plotter ναυτιλιακής χρήσης προϋποθέτει την επιλογή ενός προκαθορισμένου μοντέλου ηλεκτρονικής χαρτογραφίας, κάτι που έχει θετικά και αρνητικά αποτελέσματα, τα οποία όμως θα αναλύσουμε σε προσεχή τεύχη.
Software για PC
Για την κατηγορία αυτών των συσκευών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο όρος «ψηφιακά Plotter». Πρόκειται για προγράμματα τα οποία εισάγονται σε P/C καθιστώντας δυνατές τις λειτουργίες του Plotter ναυτιλιακής χρήσης, όπως συνομιλία με το P/C, απεικόνιση της ηλεκτρονικής χαρτογραφίας και εκτέλεση των αναγκαίων υπολογισμών για τη σχεδίαση και διαχείριση της πλεύσης. Η επιλογή των συγκεκριμένων Plotter προϋποθέτει την ύπαρξη υπολογιστή.
Μόνο τα συγκεκριμένα software διαθέτουν πολλές βοηθητικές λειτουργίες και έχουν τη δυνατότητα «συνεργασίας» με άλλα προγράμματα, όπως επεξεργαστή κειμένων ή φύλλα εργασίας και υπολογισμών.
Επίσης σχεδόν όλα παρέχουν τη δυνατότητα να διαχωριστούν άλλες μορφές και στοιχεία που αφορούν την πλεύση, όπως τα δεδομένα που σχετίζονται με τον κινητήρα, την ηλεκτρική εγκατάσταση, την επικοινωνία με το σύστημα GSM και το Inmarsat. Ορισμένα μάλιστα επιτρέπουν τη χρήση διαφόρων τύπων ηλεκτρονικής χαρτογραφίας. Άρα έχουν το πλεονέκτημα της πολλαπλής χρήσης, το οποίο όμως αντισταθμίζεται με τη λεπτή κατασκευή τους και την υψηλή δαπάνη αγοράς, στην περίπτωση που θα πρέπει να αγοραστεί και υπολογιστής.
Επίσης, σε όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση υπολογιστή, μπορεί να φανεί αρκετά δύσκολο να ασχοληθούν με πλήκτρα, mouse και εντολές. Ουσιαστικά η επιλογή των συγκεκριμένων software συνιστάται μόνο για όσους έχουν στην κατοχή τους ένα σκάφος ικανοποιητικών διαστάσεων και διαθέτουν ήδη σχετική εμπειρία με τους υπολογιστές ή είναι λάτρεις της σύγχρονης ηλεκτρονικής πληροφορικής.
