Οι μεγάλοι ποδοσφαιριστές δεν είχαν ποτέ κανένα πρόβλημα με το χρόνο· ήταν πάντοτε συμβατοί με την εποχή τους, για την ακρίβεια, θα έκαναν τη διαφορά σε οποιαδήποτε εποχή.
Ο Pelé, αν έπαιζε τώρα, θα φλόμωνε τους αμυντικούς στα γκολ. Όταν αγωνιζόταν, έμοιαζε εξίσου ολοκληρωμένος αθλητής με τους ποδοσφαιριστές του καιρού μας. Ο Maradona σήμερα θα ήταν πιο θεαματικός από τον Messi. Όταν έπαιζε, δεν υπήρχαν οι ελεύθεροι χώροι που έχουν σήμερα στη διάθεσή τους οι επιθετικοί, και οι αμυντικοί, για να σταματήσουν τους επιθετικούς, συνήθιζαν να σημαδεύουν την καρωτίδα ατιμώρητοι. Ο Johan Cruijf, με την αέρινη κίνηση και την κοφτή ντρίπλα, σήμερα θα έσπερνε τον πανικό.
Οι μεγάλοι παίκτες ντρίπλαραν το χρόνο· δεν παγιδεύονταν από αυτόν. Κάποιοι άλλοι, λιγότερο χαρισματικοί, αλλά εξίσου σπουδαίοι, διαμόρφωσαν τη μόδα της εποχής τους, ανήκουν σε συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές, δόμησαν το παιγνίδι τους στα δεδομένα του καιρού τους. Ο Franz Beckenbauer τη δεκαετία του ’70 κατάλαβε ότι σε ένα αργό και σκληρό ποδόσφαιρο όπως εκείνο του καιρού του, όποιος ξεκινούσε τις προσπάθειές του μακριά από την περιοχή είχε το αβαντάζ να κινείται με την μπάλα στα πόδια χωρίς οι «αμυντικοί τσεκούρια» της εποχής να τον συναντούν για να τον σκοτώσουν. Ο Franco Baresi το 1982 δεν είχε θέση στην παγκόσμια πρωταθλήτρια Ιταλία.
Τότε, οι αμυντικοί ήταν κάτι σκληρά παιδιά όπως ο Claudio Gentile, που σταματούσαν τους επιθετικούς τραβώντας και κλοτσώντας. Λίγα χρόνια αργότερα, όταν η FIFA κήρυξε τον πόλεμο στο σκληρό παιχνίδι, ο νευρώδης και γρήγορος Baresi, που δεν κλότσαγε τον κόσμο, αλλά διάβαζε τις φάσεις, έγινε ο καλύτερος αμυντικός του κόσμου γιατί βρέθηκε στην κατάλληλη χρονική στιγμή. Σήμερα, που οι επιθετικοί είναι ή ταχύτατοι ή «ντουλάπες», μπορεί να είχε πρόβλημα. Παιδί της εποχής του ήταν και ο Michel Platini. Σήμερα, θα τον κατάπιναν οι Essien και οι Gattuso, στα 80’s όμως, όταν οι αμυντικοί χαφ δεν κυνηγούσαν τα «δεκάρια» πριν αυτά πλησιάσουν την περιοχή, ο θεϊκός Michel, που σημάδευε τους επιθετικούς με τις μπαλιές του από σαράντα μέτρα, ήταν υπερπολύτιμος.
Σε κάθε ποδοσφαιρική χώρα γίνεται συζήτηση για το πόσο συμβατοί με την εποχή τους είναι κάποιοι ποδοσφαιριστές. Πολλές φορές αυτή η συνήθως αυθαίρετη αναγωγή σε άλλους καιρούς σού επιτρέπει να αντιληφθείς και το γούστο της χώρας. Οι Άγγλοι, όταν μιλούν για οld-fashion ομάδες, περιγράφουν την παλιά καλή Wimbledon, όπου –πιο πολύ και από το να μπει γκολ– ο σκοπός ήταν να γίνει μια καλή σέντρα από το πλάι και να ακουστεί ένα μακρόσυρτο «εεε» από την εξέδρα σαν μπιζάρισμα σε κιθαρίστα σε ροκ συναυλία. Στην Ιταλία, όταν μιλούν για αμυντικούς με «παραδοσιακά χαρίσματα» («giocatori di vecchio stampo»), αναφέρονται σε τύπους που παίζουν με δεμένα κεφάλια και είναι της λογικής ότι περνά ή η μπάλα ή ο παίκτης· ποτέ και τα δύο.
Δύσκολο να υποστηρίξεις με λογικά επιχειρήματα ότι ένας παίκτης της δεκαετίας του ’70 θα μπορούσε να παίζει σήμερα εξίσου ικανοποιητικά, αν το λες, είναι γιατί θα το ήθελες.
Το ποδοσφαιρικό γούστο προσδιορίζεται από αναφορές στο παρελθόν, ενίοτε και από επίπλαστες εικόνες που δημιουργεί το πέρασμα του χρόνου. Είναι δύσκολο να υποστηρίξεις με λογικά επιχειρήματα ότι ένας παίκτης της δεκαετίας του ’70 και του ’80 θα μπορούσε να παίζει σήμερα εξίσου ικανοποιητικά –αν το λες, είναι γιατί θα το ‘θελες, αλλά και γιατί πάντοτε θες να πιστεύεις ότι οι καλύτεροι ήταν οι δικοί σου ήρωες. Κάθε παιδί έχει έναν ήρωα, και οι ήρωες είναι ο ευκολότερος τρόπος για να παραμείνεις παιδί. Ενίοτε, τους κρατάς και αιχμαλώτους στις ιδεοληψίες σου.
Είναι σαφώς ευκολότερο να κοιτάς τους τωρινούς και να σκέφτεσαι τι θα έκαναν πριν από είκοσι χρόνια. Μερικοί δεν χωρά αμφιβολία ότι στα 80’s θα ήταν αντικείμενο λατρείας. Ο Βασίλης Τσιάρτας, π.χ., με την απαράμιλλη τεχνική του, θα ήταν τη δεκαετία του Platini ένας υπέροχος κλώνος του Γάλλου. Αλλά και αυτή είναι, εντέλει, μια άδικη συζήτηση: O καθένας κερδίζει, χάνει, αλλά κυρίως αναμετριέται με την εποχή του. Όλα τα υπόλοιπα είναι παιxνίδια που παίζουν οι μνήμες μας.
Στη διαδρομή του χρόνου, έχουμε την ανάγκη να βρίσκουμε τις δικές μας σταθερές, όλους εκείνους που νιώθουμε ότι μας παίρνουν από το χέρι στο ταξίδι μας. Η σχέση που αποκτούμε μαζί τους έχει να κάνει με τη δική μας ανάγκη για συμπαράσταση και βοήθεια. Πριν από λίγο καιρό, είχα πάει να ακούσω έναν τραγουδιστή λίγο μεγάλο σε ηλικία, από αυτούς που τα σουξέ τους τα τραγουδάνε πάντα οι νεότεροι συνήθως με μια δόση σεβασμού. Είδα έναν άνθρωπο που, για να καλύψει τις ερμηνευτικές του αδυναμίες, απλώς φώναζε, ενώ κάποιες πενηντάρες κυρίες δίπλα μου με πλατινέ μαλλιά έκλαιγαν από συγκίνηση. Εγώ, πάλι, ήξερα τα τραγούδια, αλλά η αυθεντικότητα της εκτέλεσής του δεν μου έλεγε τίποτα. Στο δικό μου το μυαλό, όλα αυτά υπήρχαν και κάπου με τσίγκλιζαν, αλλά ταυτόχρονα ήταν διαφορετικά: Ίδια και άλλα. Οι κυρίες έβλεπαν τη ζωή τους, εγώ σκεφτόμουν «πού έμπλεξα»…
