Προς το τέλος του 19ου αιώνα η Γερμανία, σε πλήρη βιομηχανική άνθιση, προσπαθεί να εναρμονιστεί με τις απαιτήσεις της νέας εποχής, συμμετέχοντας παράλληλα στο κίνημα του μοντερνισμού που διατρέχει όλη την Ευρώπη. Μόναχο και Βερολίνο αποτελούν πόλους έλξης και κέντρα παραγωγικού οργασμού. Καθώς “το ένα φέρνει το άλλο”, έτσι και η παραγωγή φέρνει τη διαφήμιση…
“Με σκοπό να γίνω ηθοποιός, ήρθα στον κόσμο στις 15 Μαρτίου 1883… Δυστυχώς, ο κινηματογράφος δεν ήταν έτοιμος για μένα. ‘Έτσι περπάτησα νοερά μέσω της Brudestrasse προς την Linden. Εκεί με συνάντησε ο γνωστός διαφημιστής Ernst Growald κα μου προσέφερε αμέσως 20 μάρκα, υπό τον όρο ότι θα παρέδιδα το πνεύμα μου και θα μεταπηδούσα στην τέχνη της αφίσας. Εγώ συμφώνησα και στις δύο παρά τέταρτο, στο κοντινό καφέ Baner, θεμελίωσα, χρησιμοποιώντας μερικά σπίρτα, το νέο γερμανικό στυλ αφίσας, το οποίο εν μέρει ακολουθείται και σήμερα. Παρά τις πολυάριθμες συγχαρητήριες επιστολές από γιατρούς, ανώτατους αξιωματικούς του κράτους κλπ, παραμένω σήμερα ο απλός άνθρωπος του λαού με τη χρυσή βιεννέζικη καρδιά. Δεχόμαστε επευφημίες στην οδό Kurfurstendamm 239”.
Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον καλλιτέχνη Lucian Bernhard.
Γραφίστας, αρχιτέκτονας, διακοσμητής, δημιουργός αφισών, ζωγράφος, γλύπτης, είναι οι ιδιότητες ενός ανθρώπου που κατάφερε να ταυτίσει το όνομά του με το “αντικειμενικό” στυλ αφίσας στις αρχές του 20ου αιώνα στη Γερμανία.
Διατέλεσε καθηγητής στο φημισμένο εκπαιδευτικό Ίδρυμα Berliner Kunstgewerbemuseum (Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών του Βερολίνου) στην έδρα του διαφημιστικού κλάδου ενώ, παράλληλα, σχεδίαζε στο εργαστήριο του αφίσες, γραμματοσειρές και λογότυπα, κάνοντας τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της ιδέας της εταιρικής ταυτότητας. Δημιούργησε εταιρικά σήματα για βιομηχανίες όπως οι BOSCH, STILLER και AUDI.
Δουλεύει στο τυπογραφείο “Hollerbaum+Schmidt”, υπογράφοντας συμβόλαιο αποκλειστικής συνεργασίας με σκοπό τη δημιουργία αφίσας μέσα από λιθογραφικές αναπαραγωγές. Στο συμβόλαιο, εκτός του Lucian Bernhard, συμμετείχαν οι Paul Schenrich (ζωγράφος, σχεδιαστής αφίσας, γλύπτης, φίλος του Bernhard) και Julius Klinger (ζωγράφος, σχεδιαστής τυπογραφικών στοιχείων, αρθρογράφος). Ο τελευταίος θα πει για τον Lucian Bernhard πως είναι ο “πατέρας της αφίσας”.
Το φημισμένο περιοδικό Das Plakat (H Aφίσα) – 1910-1921, ένα από τα πιο έγκυρα και αντιπροσωπευτικά δείγματα συγκέντρωσης πληροφοριών για την αφίσα και τους καλλιτέχνες της εποχής – μετονομασία του “Mitteilungen des Vereins der Plakat Freunde” (Τα Νέα του Συλλόγου Φίλων της Αφίσας) – όπως και οι διακοσμήσεις εσωτερικών χώρων θα είναι οι επόμενες ασχολίες του Lucian Bernhard.
Εταιρίες όπως η Henkell -παραγωγής αφρώδους οίνου- και η Βερολινέζικη καπνοβιομηχανία Manoli -αφίσες, καπνοθήκες, σταχτοδοχεία της οποίας είδαμε στην έκθεση του Γερμανικού Ινστιτούτου- αποτελούν τις τελευταίες δουλειές του, λίγο πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αμέσως μετά την λήξη του, ο Lucian Bernhard θα φιλοτεχνήσει ένα χαρτονόμισμα των 50 μάρκων για λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας Γερμανίας καθώς επίσης και αφίσες ενωτικού περιεχομένου.
Φεύγοντας στην Αμερική, ύστερα από πρόσκληση του νεοϋορκέζου λιθογράφου Roy Latham, θα συνεργαστεί με τους Αmerican Type Founders, οι οποίοι θα εκδώσουν τις περίφημες τυπογραφικές σειρές του Bernhard. Πρώτη εκδοθείσα, η Berhnard Gothic, η οποία παρουσιάστηκε στην έκθεση της Αθήνας μαζί με άλλες.
Τυπογραφικές σειρές
Συνεταιριστικές προσπάθειες, μεγάλες παραγγελίες από εταιρίες όπως General Motors, Amoco Gas, Marlboro Shitts, Westinghouse, αφίσες για λογαριασμό πολιτιστικών ιδρυμάτων όπως το Theater Guild και το Radio City καθώς επίσης και το Music Hall στη Nέα Yόρκη, θα είναι οι εργασίες του μέχρι το 1930, όταν και θα στρέψει το ενδιαφέρον του στις καλές τέχνες.
Πεθαίνει στις 29 Μαΐου του 1972 σε ηλικία 89 ετών.
Aναδρομική έκθεση στο Ινστιτούτο Goethe Αθηνών 14.11-20.12.2001
Η έκθεση στο Ινστιτούτο Goethe αποτέλεσε μια αναδρομή στο έργο του Lucian Bernhard χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες του επιμελητή της Hubert Riedel.
Στο ισόγειο του Ινστιτούτου παρουσιάστηκαν οι αφίσες (λιθογραφικές αναπαραγωγές του τυπογραφείου Hollerbraum+Schmidt) καθώς επίσης και δουλειές του Bernhard στην Αμερική για τις εταιρίες REM και ΕΧ-LAX.
Το υπόγειο του Goethe ίσως παρουσίασε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον αφού στα εκθέματα του αναγνωρίσαμε τον “πολυδιάστατο” καλλιτέχνη.
Εξώφυλλα βιβλίων, περιοδικών, τυπογραφικές σειρές του καλλιτέχνη της περιόδου “American Type Founders” αποκαλύπτουν την πολυμέρεια του καλλιτέχνη. Διακρίναμε ανάμεσα σε πολλές τις “Berhnard Gothic TM Medium” και “Berhnard Modern TM Bold”. Aναπτήρες, κουτιά μεταλλικά και χάρτινα, ταμπακέρες της βερολινέζικης καπνοβιομηχανίας Manoli καθώς και σταχτοδοχεία της ίδιας εταιρείας. Κουτιά για καπνό και χαρτάκια, κουτιά χάρτινα για τις βίδες BOSCH και μεταλλικά της Pelikan. Χαρτιά του καλλιτέχνη με το λογότυπό του, χάρτες του Βερολίνου με ημερομηνία την 1η Οκτωβρίου του 1908, γραμματόσημα, ταχυδρομικές κάρτες.
Μικρή παραφωνία αποτέλεσε ο κατάλογος της έκθεσης, τυπωμένος μόνο στα γερμανικά. Κατανοούμε την προσπάθεια προώθησης της γερμανικής γλώσσας και κουλτούρας από ένα Ινστιτούτο όπως το Goethe. Ας μην ξεχνάμε όμως πως εκδηλώσεις που αφορούν φιλότεχνους και έξω από τα στενά όρια ενός “γερμανικού” κτηρίου θα πρέπει να είναι περισσότερο προσβάσιμες.
