Το Μεσολόγγι ή Μεσολόγγιο, ή Ιερή πόλη του Μεσολογγίου, όπως είναι η επίσημη ονομασία της, είναι πόλη στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, η οποία καταλαμβάνει τα γεωγραφικά όρια της Αιτωλίας και Ακαρνανίας, περιοχές που κατοικούσαν οι αρχαίοι Αιτωλοί και Ακαρνάνες). Παλαιότερα ήταν η πρωτεύουσα του νομού Αιτωλοακαρνανίας.
Το Μεσολόγγι έχει πληθυσμό 12.765 κατοίκους και είναι κτισμένο στην χερσόνησο που από τη μια μεριά της έχει τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και από την άλλη πλευρά τη λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας.
Γεωγραφική θέση
Οι λιμνοθάλασσες της συγκεκριμένης περιοχής σχηματίστηκαν όταν ο ποταμός Αχελώος, που είχε τις εκβολές του εκεί πέρα, παράσερνε και έριχνε στο μέρος αυτό, φερτά υλικά, λάσπη και άμμο. Είναι σχετικά αβαθείς (0,45 – 1,65 μ.) και μπορεί κάποιος να τις διασχίσει περπατώντας.
Αυτή του Μεσολογγίου είναι πλουσιότατη σε ψάρια, και αποτελεί το βασικό οικονομικό πόρο της πόλης (που αναπτυξιακά υστερεί και το ψάρεμα μαζί με την ιχθυοκαλλιέργεια αποτελούν τις κατ’ εξοχή επαγγελματικές ασχολίες των κατοίκων), ενώ γενικότερα θεωρείται ένα από τα κυριότερα ιχθυοπαραγωγά κέντρα της Ελλάδας.
Ιστορία
Το Μεσολόγγι είναι μια από τις “ιερές πόλεις” της χώρας μας και η δόξα του ξεπέρασε τα σύνορα της Ελλάδας, για το ηρωικό και λαμπρό παράδειγμα ανδρείας και αυτοθυσίας στον καιρό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της πατρίδας μας ενάντια στους Τούρκους κατακτητές.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν, η περιοχή άρχισε να κατοικείται μετά το 17ο αιώνα, από ψαράδες που σχημάτισαν τον πρώτο οικισμό που μεγάλωσε και έγινε ναυτικό κέντρο γαι να εξελιχθεί σε εμπορικό λιμάνι το 18ο αιώνα.
Τον ίδιο καιρό, αναπτύσσεται αξιοσημείωτη πνευματική κίνηση στο Μεσολόγγι, που ανάθρεψε μια σειρά από αξιόλογους πνευματικούς ανθρώπους στους οποίους πρωτοστατεί ο Παν Παλαμάς, ο ιδρυτής της γνωστής Παλαμαϊκής Σχολής, που στάθηκε πηγή του εθνικού φωτισμού. Αργότερα μέσα από τον αγώνα ξεπήδησαν τέτοιοι έξοχοι άντρες, πολιτικοί και άνθρωποι των γραμμάτων, όπως ο Σπύρος Τρικούπης, ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Γεώργιος Δροσίνης, ο Μιλτιάδης Μαλακάσης, ο Αντώνης Τραυλαντώνης κ.ά.
Α΄πολιορκία
Το γεγονός όμως που το δόξασε, είναι η τεράστια προσφορά του στον αγώνα του λαού μας για λευτεριά. Το 1819 από την Πάτρα φτάνει ο Ι. Παπαρρηγόπουλος, με σκοπό να μυήσει τους Μεσολογγίτες στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας, πράγμα που πέτυχε. Απ’ αυτήν τη στιγμή η πόλη γίνεται το κέντρο του εθνικού αγώνα στη Δυτική Στερεά Ελλάδα και αρχίζει να ετοιμάζεται πυρετωδώς, για να αντιμετωπίσει τους Τούρκους κατακτητές, ώσπου το Μάη του 1821 κηρύχτηκε η Επανάσταση.
Οι Τούρκοι κινούνται με μεγάλη ταχύτητα ενάντια στο μικρό αυτό φρούριο του αγώνα. Ο Ομέρ Βρυώνης και ο Κιουταχής με 10.000 άντρες πραγματοποιούν την πρώτη πολιορκία της πόλης, που τελειώνει άδοξα γι’ αυτούς και που δίνει φτερά και αισιοδοξία στους Έλληνες. Η πολιορκία ήταν κι από στεριά κι από θάλασσα και η κατάσταση των πολιορκούμενων άρχισε να γίνεται επικίνδυνη. Οι Τούρκοι επιχειρούν ξαφνική επίθεση τα Χριστούγεννα του 1822, αλλά οι Μεσολογγίτες, που είχαν μάθει τις κινήσεις τους, κατόρθωσαν να τους αποκρούσουν. Ο Ομέρ Βρυώνης αποσύρεται στην Πρέβεζα, αφού έλυσε την πολιορκία.
Έξοδος του Μεσολογγίου
Ο αντίκτυπος της ήττας των Τούρκων ήταν μεγάλος και η Ευρώπη αρχίζει να παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην ασήμαντη γωνιά της Μεσογείου. Ο πασάς ζητά την κατάληψή του και απειλεί ότι αν ο Κιουταχής Μεχμέτ (Ρεσίτ πασάς) δεν κατορθώσει να το πάρει με την καινούρια πιο οργανωμένη εκστρατεία, θα τούπαιρνε το κεφάλι. Ο Ρεσίτ πασάς ειρωνεύεται τον Ομέρ Βρυώνη, όταν φτάνει, γιατί δεν κατόρθωσε να πατήσει τούτο το “φράχτη” (εννοώντας το φρούριο της πόλης). Στις 15 Απρίλη του 1925, 30.000 άνδρες στήνουν τη δεύτερη πολιορκία, αφού όλες οι προτάσεις για παράδοση απορρίφτηκαν περήφανα και παλικαρίσια από τον λαό, που σύσσωμος βρίσκεται στις επάλξεις πολεμώντας τους καταχτητές.
Όμως αρχίζει να γίνεται αισθητή η δύναμη των Τούρκων και δύσκολη η κατάσταση των Ελλήνων. Όσο κρατούν ακόμα, αποκρούουν τις επιθέσεις κι όταν αυτό πια τους είναι αδύνατο, επιχειρούν τη Μεγάλη Έξοδο, τη νύχτα της 10ης Απρίλη του 1826 και αποφασίζουν να περάσουν μέσα από τις τουρκικές γραμμές. Τα αποτελέσματα αυτής της απελπισμένης, μα υπέροχης σε ηρωισμό και αυτοθυσία ενέργειας, είναι σ’ όλους μας γνωστά. Σώθηκαν μόνο 1.400 άτομα, ανάμεσα στα οποία ο Νότης Μπότσαρης, ο Κίτσος Τζαβέλας, ο Δημήτρης Μακρής.
Οι ξένες δυνάμεις άρχισαν να κοιτούν σοβαρά την υπόθεση της ελληνικής επανάστασης, ενώ παράλληλα η καθυστέρηση των Τούρκων έδωσε τη δυνατότητα στις ελληνικές δυνάμεις στην άλλη Ελλάδα ν’ ανασυσταθούν.
Στις 2 Μαΐου του 1829 η πόλη πέρασε πάλι στα χέρια των Ελλήνων. Με το Μεσολόγγι είναι συνδεμένο και το όνομα αρκετών φιλελλήνων, όπως του Λόρδου Μπάιρον (που πέθανε από πνευμονία στη διάρκεια της δεύτερης πολιορκίας του και πολέμησε τους Τούρκους πλάι – πλάι με τους Μεσολογγίτες. Στο Ηρώο της βρίσκεται ο τάφος του διάσημου ποιητή και του Ελβετού Μάγερ, που ίδρυσε την πρώτη ελληνική εφημερίδα στο Μεσολόγγι “Τα Ελληνικά χρονικά” και που σκοτώθηκε στην έξοδο των Μεσολογγιτών (βλ Βύρων και Μάγερ).
Η έξοδος τραγουδήθηκε από πολλούς ποιητές παγκόσμιας αίγλης, όπως ο Ουγκώ, ο Γκαίτε κ.ά. και ο αγώνας των υπερασπιστών του απαθανατίστηκε στους εξαιρετικούς πίνακες του Ντελακρουά.
