Αγαπητέ πατέρα.
Έλαβα την επιστολή σου και σε ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον και τον κόπο σου. Συναντήθηκα μάλιστα ξανά με την Κατερίνα και της μίλησα για τις απόψεις σου σχετικά με το θέμα το οποίο την απασχολεί. Την είδα πολύ ευχαριστημένη από τη διάσταση την οποία δίνεις στο θέμα. Αναλύσαμε σε αρκετό βάθος τις ιδέες σου και το συμπέρασμα το οποίο θα προσπαθήσει να μεταφέρει στην εταιρεία της, βασίζεται σε αυτό το οποίο αναφέρεις, ότι δηλαδή οι αποφάσεις για τις ενδεικνυόμενες ενέργειες δεν πρέπει να βασίζονται μόνο σε μια διάσταση, αυτή του άμεσου χρηματικού κέρδους, αλλά και σε άλλα κριτήρια, τα οποία έχουν να κάνουν με τη μελλοντική πορεία της επιχείρησης.
Είναι γεγονός, όπως αναφέρεις, ότι οι “ανήσυχες” επιχειρήσεις, όπως και οι “ανήσυχοι”» άνθρωποι γενικότερα, είναι εκείνες οι οποίες πρωτοπορούν και κατορθώνουν όχι μόνο να επιβιώνουν σε δύσκολες συνθήκες, αλλά και να δημιουργούν πρότυπα και πλούτο, υλικό και άυλο, για εκείνες και τους περί αυτήν –εργαζομένους και πελάτες τους. Εκτός όμως από τη συνέχεια της προηγούμενης συζήτησης, η Κατερίνα είχε κάτι νέο να μου δείξει αυτή τη φορά. Αφού ολοκληρώσαμε τη συζήτησή μας με βάση την επιστολή σου, έβγαλε από το χαρτοφύλακά της ένα απόκομμα μιας γνωστής οικονομικής εφημερίδας και μου έδειξε ένα άρθρο το οποίο έγραφε σε αρκετή έκταση περί ενός ιστορικού προσώπου, που αναφέρεται συχνά στις συζητήσεις περί ηγεσίας.
Ο Νικολό Μακιαβέλι, άφησε ιστορία μεταξύ των άλλων για το βιβλίο του “Il Principe”το οποίο έχει μεταφρασθεί ως “Ο Ηγεμών”, προσαρμόζοντας τις τότε δομές της κοινωνίας με τη σημερινή εποχή, όπου οι πρίγκιπες, όπου υπάρχουν στη γη μας είναι πλέον περισσότερο γραφικές φιγούρες, παρά ενεργά στοιχεία της ζωής μας. Όπως είναι γνωστό, στο βιβλίο αυτό του Μακιαβέλι, περιέχονται συμβουλές διοίκησης, έστω με τη μορφή η οποία υπήρχε τότε, προς ένα ανερχόμενο ηγέτη, τον Lorenzo II.
Το συγκεκριμένο άρθρο παρουσίαζε κομμάτια από μια νέα έκδοση του βιβλίου αυτού, το οποίο έχει γραφεί το 1513, δηλαδή σχεδόν πέντε αιώνες πριν. Πολλοί επίδοξοι και μη ηγέτες το έχουν διαβάσει και αρκετοί έχουν προσπαθήσει να εφαρμόσουν τις παρεναίσεις του. Η φίλη μου στάθηκε σε μερικά κομμάτια και αφού μου τα διάβασε, μου ζήτησε την άποψή μου γι’ αυτά τα οποία αναφέρονταν εκεί. Συγκράτησα ορισμένα από αυτά και θα ήθελα τη δική σου άποψη.
Επίτρεψε μου να σου τα μεταφέρω εδώ:
“Το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθεις ως ηγέτης, είναι τον τρόπο να μην είσαι καλός και αυτή σου τη γνώση να τη χρησιμοποιείς ή όχι κατά τις περιστάσεις. Για να γίνεις καλός ηγέτης, να αποβάλεις την εικόνα που δίνουν για τον καλό ηγέτη τα παραμύθια και να βάλεις στο νου σου ό,τι αποτελεί αλήθεια και πραγματικότητα…” Αλλού αναφέρεται: “Oταν αναλάβεις την εξουσία πρέπει να αφοπλίσεις όλους όσους είχε οπλίσει ο προηγούμενος από εσένα ηγέτης, εκτός από εκείνους που κατά την ανάληψη της εξουσίας εκδηλώθηκαν υπερ σου.
Oμως και αυτούς με τον καιρό πρέπει να τους αδρανοποιήσεις και να τους παροπλίσεις. Στη συνέχεια να οργανώσεις έτσι τα πράγματα, ώστε οι οπλισμένοι να είναι μόνο οι δικοί σου άνθρωποι. Το να ενσπείρεις έριδες μεταξύ των διοικουμένων, αποδίδει όταν όλα πάνε καλά. Oταν όμως υπάρχει ανάγκη συσπείρωσης όλων, αυτή η τακτική μπορεί να αποδειχθεί πολύ επιζήμια…” και αλλού γράφει: “Oταν η τύχη θέλει να σε βοηθήσει να πετύχεις, σου στέλνει εχθρούς και συγχρόνως σε βοηθά να τους νικήσεις. Όταν η τύχη δεν σου στέλνει εχθρούς, τότε θα πρέπει να τους επινοείς, ώστε νικώντας τους να αυξήσεις το μεγαλείο σου…”
Διαβάζοντας αυτές τις ιδέες, τις βρήκα τουλάχιστον διασκεδαστικές και βέβαια με σημαντική ιστορική αξία. Από την άλλη μεριά δεν είμαι σίγουρος ότι έστω και μέρος από αυτές έχει πρακτική εφαρμογή σήμερα. Τι λές κι εσύ;
Σε φιλώ, με εκτίμηση Λέων.
Αγαπητέ Λέων.
Ευχαριστώ για την προσπάθειά σου να μοιραστείς μαζί μου αυτά τα γλαφυρά πραγματικά κομμάτια του κλασσικού βιβλίου περί “διοίκησης”. Θέλω να σου πω κατ’ αρχήν, ότι δεν πρέπει να είσαι βέβαιος ότι το γεγονός ότι τέτοιες πρακτικές δεν θα έπρεπε να έχουν πέραση σήμερα, διασφαλίζει ότι πράγματι δεν έχουν. Το αντίθετο μάλιστα και αυτό συμβαίνει κυρίως στην πολιτική σκηνή. Θα έλεγα ότι αν παρατηρούσε κανείς με προσοχή αυτά τα οποία συμβαίνουν γύρω του στην πολιτική σε παγκκόσμιο επίπεδο, θα μπορούσε να πει ότι πολλοί πολιτικοί είναι μαθητές του ιστορικού αυτού προσώπου. Αλλά ας μη μείνω περισσότερο σε αυτό το κομμάτι, δεδομένου ότι έτσι κι αλλοιώς προσπαθώ να αφήνω την πολιτική έξω από τις επιστολές τις οποίες σου στέλνω.
Ας έλθω λοιπόν στην πιθανότητα εφαρμογής αυτών των “οδηγιών” του Μακιαβέλι τις οποίες ανέφερες, στο χώρο της διοίκησης. Θα ξεκινήσω λέγοντάς σου ότι πραγματικά θα λυπόμουν για την τύχη των επιχειρήσεων εκείνων των οποίων οι διοικούντες προσπαθούν έστω και κατ’ ελάχιστον να εφαρμόσουν κάποια από τα γραφόμενα στο συγκεκριμένο βιβλίο. Ο όρος “Μακιαβελισμός” δεν έχει καθιερωθεί τυχαία και βεβαίως αποτελεί ένα αρνητικό χαρακτηρισμό για εκείνους οι οποίοι χρησιμοποιούν τεχνικές της συγκεκριμένης φιλοσοφίας.
Εγώ θα έθετα βεβαίως κατ’ αρχήν το θέμα της ασύλληπτης διαφοράς μεταξύ των κοινωνιών τις οποίες χωρίζουν πέντε αιώνες. Τότε οι άνθρωποι είχαν τελείως διαφορετικά ερεθίσματα, η μόρφωση, οι αντιλήψεις και οι αξίες ήταν ασύγκριτα διαφορετικού και χαμηλότερου επιπέδου και οι διοικούντες είχαν την ιδέα ότι ήταν η έκφραση του απόλυτου σωστού και ότι ήταν αδιαμφισβήτητοι ηγέτες, ενώ από την άλλη μεριά οι κάτω από αυτούς, οι απλοί άνθρωποι, είχαν λίγο-πολύ αποδεχθεί ότι θα ήταν αμάρτημα και ύβρις και το να σκεφθούν ακόμη ότι ο ηγέτης τους μπορεί να έκανε λάθος, ή εν πάσει περιπτώσει ότι δεν έπρεπε να έχει την απόλυτη “θεϊκή” εξουσία στις αποφάσεις και την εφαρμογή τους.
Ποιός εχέφρων manager σήμερα θα αποφάσιζε να εφαρμόσει αυτές τις σκέψεις στην πράξη; Ουσιαστικά αυτά τα οποία αναφέρεις, είναι η συνταγή για την ανυπαρξία της πεμπτουσίας της σημερινής διοίκησης, που είναι η ομαδικότητα στην εργασία. Oταν υπάρχει η παραίνεση να σπείρει κανείς έριδες ανάμεσα στους ανθρώπους του για παράδειγμα, δεν νοείται ότι αυτοί οι άνθρωποι θα μπορέσουν να δουλέψουν σαν ομάδα την άλλη μέρα. Επίσης, όταν κάποιος πρέπει να επινοεί εχθρούς κατά πως τον βολεύει, για να δείχνει τη δύναμή του “νικώντας” τους, φανερώνει ότι αυτός δεν έχει πραγματικές ικανότητες και προσπαθεί με δόλια μέσα να δημιουργήσει μια ισχυρή αλλά ψεύτικη εικόνα για τον εαυτό του.
Μόνο που σήμερα μια τέτοια πλασματική εικόνα δεν μπορεί να διατηρηθεί για πολύ. Ο Μακιαβέλι θέλει τον “ηγέτη” να είναι κακός, ώστε να μπορεί να επιβιώνει. Αυτό γιατί πιστεύει ότι ο κακός φέρνει το φόβο και όταν κάποιον τον φοβούνται, τον ακολουθούν χωρίς πολλές περιστροφές και έτσι αυτός επιτυγχάνει τους όποιους στόχους του. Όμως μια τέτοια θεώρηση προϋποθέτει άτομα χωρίς πραγματική γνώση, ούτε προσωπικότητα, άτομα που είναι κακόμοιρα, ανίκανα, ή σε βαθειά ένδοια.
Δεν νομίζω να υπάρχει επιχείρηση που να μπορεί να βασισθεί και προχωρήσει για πολύ όταν εξαρτάται από τέτοια άτομα. Εξάλλου, όπως και να έχει το θέμα, η πραγματική ικανοποίηση του ατόμου που θέλει να λέγεται ηγέτης, έρχεται όταν επιτύχει τα δύσκολα, που είναι να πείσει τους συνεργάτες του με τις ικανότητές του και τη διαλεκτική του δεινότητα και όχι όταν χρησιμοποιεί τη δύναμη της θέσης του ή το “μαστίγιο”, για να καταφέρει αυτό που θέλει…
Σε φιλώ, ο πατέρας σου.
