Οι τελευταίες ανακαλύψεις γι’ αυτόν τον δορυφόρο του Κρόνου εγείρουν νέα ερωτήματα. Παγωμένος και μακρινός, διαθέτει άφθονους και δραστήριους θερμοπίδακές. Πώς γίνεται κάτι τέτοιο;
Είναι μικρός, φωτεινός, γεωλογικά δραστήριος και έχει πολύ αραιή ατμόσφαιρα. Ο λόγος για τον Εγκέλαδο, ένα από τα μικρότερα φεγγάρια του Κρόνου, πάνω από τον οποίο πέρασε πρόσφατα το διαστημικό σκάφος Cassini. Είναι ήδη γνωστός ως το πιο λευκό ουράνιο σώμα του ηλιακού μας συστήματος, αφού όλη του η επιφάνεια είναι καλυμμένη από πάγο και αντανακλά το 100% του φωτός που δέχεται. Τον Εγκέλαδο φωτογράφισε τη δεκαετία του 1980 το διαστημικό σκάφος Voyager, που είχε ανακαλύψει κάποιες περιοχές με μεγάλους κρατήρες διαμέτρου 35 χμ. μαζί με άλλες λείες, σαν να είχαν μόλις σχηματιστεί. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι στα τελευταία εκατομμύρια χρόνια η εσωτερική θερμοκρασία έλιωνε τον παγωμένο φλοιό, απαλείφοντας τα προηγούμενα γεωλογικά σημάδια.
Σημάδια από νυχιές
Κατά την τελευταία υπερπτήση του Cassini τον Ιούλιο του 2005, τα όργανα με τα οποία είναι εξοπλισμένο το διαστημικό σκάφος αποκάλυψαν ότι στον Νότιο Πόλο του Εγκέλαδου η θερμοκρασία φτάνει τους -160°C, πολύ μεγαλύτερη από αυτή που επικρατεί στον Ισημερινό του δορυφόρου. Το παράξενο αυτό φαινόμενο δεν οφείλεται στον διαφορετικό προσανατολισμό του Νότιου Πόλου και του υπόλοιπου τμήματος ως προς τον Ήλιο, άρα η θερμότητα πρέπει να προέρχεται από το εσωτερικό του. Εξάλλου οι εικόνες που τράβηξε το Cassini δείχνουν ότι στον Νότιο Πόλο ο πάγος φέρει σημάδια από γιγαντιαίες «νυχιές». Η ηλικία τους δεν πρέπει να ξεπερνά τα χίλια χρόνια, διάστημα ασήμαντο για την αστρονομία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ρωγμές με μήκος 130 και με πλάτος 40 χιλιόμετρα, από τις οποίες εκτινάσσονται υδρατμοί.
Παλίρροια υδρατμών
Σε κάποιο σημείο με μεγάλο βάθος υπάρχει μια φυσική πηγή θερμότητας η οποία λιώνει τον επιφανειακό πάγο. Πού βρίσκεται και τι ακριβώς είναι;
Σύμφωνα με την Καρολάιν Πόρκο, από το Ινστιτούτο Διαστημικής Επιστήμης, στις ΗΠΑ, πρόκειται για μεγάλο μυστήριο. Ο πιο κοντινός «συνδορυφόρος» του Εγκέλαδου, ο Μίμας, με παρόμοιες διαστάσεις, είναι νεκρός. Ορισμένοι επιστήμονες έχουν δώσει μια πιθανή εξήγηση για την παρουσία ενός στρώματος ραδιενεργών μεταλλευμάτων κάτω από την περιοχή του Νότιου Πόλου. Αυτό το στρώμα θερμαίνει τα υπερκείμενα τμήματα από πάγο. Κατόπιν η βαρυτική δύναμη του Κρόνου έλκει τους ατμούς όπως συμβαίνει με το φαινόμενο της παλίρροιας.
Έτσι, με το πέρασμα των αιώνων δημιουργούνται οι ρωγμές που βλέπουμε να μοιάζουν με νυχιές. Καθώς αυτές έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον, οι ατμοί επαναψύχονται σε σωματίδια, τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν την ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου, δισεκατομμύρια φορές πιο λεπτή από τη γήινη. Ούτως ή άλλως, η ασθενής βαρύτητα του δορυφόρου δεν θα μπορούσε να συγκρατήσει κάθε είδος ατμόσφαιρας. Το φασματόμετρο, όργανο του Cassini, ανακάλυψε ότι η ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου αποτελείται κατά 65% από υδρατμούς, κατά 20% από υδρογόνο και κατά το υπόλοιπο ποσοστό από διοξείδιο του άνθρακα και από άζωτο.
Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι ίδιοι θερμοπίδακες δημιούργησαν έναν δακτύλιο του Κρόνου που ονομάζεται Δακτύλιος E, στο εσωτερικό του οποίου περιστρέφεται ο Εγκέλαδος. Αν η επόμενη υπερπτήση του Cassini το 2008 επιβεβαιώσει αυτές τις θεωρίες, ο Εγκέλαδος θα είναι το τέταρτο σώμα του ηλιακού μας συστήματος που διαθέτει ενεργά ηφαίστεια, μετά τη Γη, όπως επίσης έναν δορυφόρο του Δία, την Ηώ, και τον Τρίτωνα, φεγγάρι του Ποσειδώνα.
. Παγωμένος και μακρινός, διαθέτει άφθονους και δραστήριους θερμοπίδακές. Πώς γίνεται κάτι τέτοιο;){kind=link}