Συλλογική γλώσσα η κωμωδία, διαπερνά όλους τους ανθρώπινους ρόλους αδυσώπητα για να αποκαταστήσει την ταλαντευόμενη κοινωνική ισορροπία.
Στο Duck Soup των αδελφών Marx, ο Harpo σπάει έναν καθρέφτη που παίζει τον ρόλο μεσοτοιχίας κι αμέσως εξαφανίζει τα ίχνη της ζημιάς. Ο Groucho, υποψιασμένος, προσπαθεί να την επιβεβαιώσει, κάνοντας ό,τι κάνουμε μπροστά στον (ανύπαρκτο πια) καθρέφτη όταν δεν μας βλέπουν: Γκριμάτσες, πόζες, ηλίθιες εκφράσεις και χαμόγελα. Ο Harpo στέκεται απέναντί του μεταμφιεσμένος ώστε να του μοιάζει και τον μιμείται, κάνοντας μικρά λάθη στις λεπτομέρειες. Ο Groucho συμμετέχει στο παράλογο μόνο και μόνο για να αποδείξει «ότι ο ίδιος σου ο εαυτός μπορεί τελικά και να μην ανταποκρίνεται στην εικόνα που έχει δημιουργήσει». Κάθε αστείο είναι μια δημόσια, προσωπική αποκαθήλωση.
«Το χιούμορ ήταν αρχικά προνόμιο των θεών, που το σφετερίστηκαν οι άνθρωποι που αρνούνται τη μοίρα τους», λέει ο Oscar Wilde.
Ο Ιεχωβά δημιουργεί τον άνθρωπο κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν, αλλά του στερεί σαδιστικά την αθανασία. Ο Απόλλων, Λοξίας λόγω των αμφιλεγόμενων χρησμών του, πληρώνεται αδρά από τον Κροίσο της Λυδίας για να προβλέψει το αποτέλεσμα της διαμάχης του με τους Πέρσες. Ο θεός τού απαντάει μέσω του μαντείου ότι αν κηρύξει πόλεμο, θα καταστρέψει ένα βασίλειο, εννοώντας το δικό του.
Το αστείο εδώ μπορεί να είναι συνήθως χοντροκομμένο, να προσβάλλει, να απογυμνώνει άτομα και συμπεριφορές, αλλά λειτουργεί όπως ο καθρέφτης μιας κοινωνίας.
Η κωμωδία, έτσι όπως μας την κληροδότησαν οι αρχαίοι Ελληνες, θυμίζει κυρίως αντιπαράθεση μέσα σε αίθουσα δικαστηρίου. Υπάρχουν δύο αντίπαλοι που αντιδικούν και ο χορός, που εκπροσωπεί το κοινό αίσθημα.
Τα γεγονότα λειτουργούν ως μάρτυρες μιας κατάστασης που παρουσιάζει συνήθως αντεστραμμένη ή υπερβολική την πραγματικότητα, οι ήρωες αγορεύουν και στο τέλος βγαίνει ετυμηγορία από τον χορό αλλά και από το κοινό.
Λέγεται ότι ο θεός Διόνυσος, ο προστάτης της κωμωδίας, μέσα από το χάος που προκαλεί, προσπαθεί να νικήσει την εντροπία, να κρατήσει τη συνοχή του κοινού. Να φέρει ισορροπία απέναντι στην αταξία.
Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι διδάσκονται να βλέπουν τα πράγματα όπως θα έπρεπε να είναι, αγνοώντας τη μοίρα, το πεπρωμένο, τους θεούς τους ίδιους. Παρότι κάποια στιγμή κυριαρχεί το παράλογο, αυτό δεν αναιρεί τον ρεαλισμό των καταστάσεων γιατί παράλογη είναι η ίδια η ζωή.
Η κωμωδία είναι δημοκρατική διαδικασία, οξύτατη, αναρχική, αντισυμβατική στους τρόπους, αλλά και βαθύτατα συντηρητική στην κρίση των προσώπων. Δεν ανέχεται την εκκεντρικότητα του καθενός ξεχωριστά, αφού εκκεντρική είναι μόνο η ίδια, αλλά επιδιώκει μέσα από τη σάτιρα τις απροσδόκητες καταστάσεις, τις συμπτώσεις, τον εξευτελισμό όσων είναι «φευγάτοι», αλλά δεν το ξέρουν.
Το αστείο εδώ μπορεί να είναι συνήθως χοντροκομμένο, να προσβάλλει, να απογυμνώνει άτομα και συμπεριφορές, αλλά λειτουργεί όπως ο καθρέφτης μιας κοινωνίας.
Κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο των πουριτανικών λόμπι οι αναρχικές κωμωδίες του Charlie Chaplin, των αδελφών Marx ή οι κλασικές αγγλικές του μαύρου χιούμορ ανήκουν σε ένα παρελθόν που παρήλθε ανεπιστρεπτί.
Παρ’ όλα αυτά, έστω με ανέκδοτα mouth to mouth, γκριμάτσες και σχόλια του σώματος, με αντάρτικο μέσα από σπάνιες ανεξάρτητες καλές ταινίες, θεατρικά έργα και εκπομπές στην τηλεόραση και το διαδίκτυο, η κωμωδία είναι ζωντανή, βγάζει γλώσσα και σατιρίζει αυτά που πρέπει για να αποκατασταθεί η τάξη.
