Η Πορτογαλία βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Ιβηρικής Χερσονήσου και επί της ουσίας πρόκειται για ένα σχετικά μικρό σε έκταση κράτος (92.090 τετραγωνικά χιλιόμετρα) και πληθυσμό περίπου 10 εκατομμύρια, και κατάφερε να μείνει στην ιστορία για τις πάρα πολλές αποικίες που είχε κατά το παρελθόν στη Νότια Αμερική, την Ασία και την Αφρική. Με την οικονομική βοήθεια του Πρίγκιπα Ερρίκου του Θαλασσοπόρου, διάσημοι εξερευνητές όπως ο Βάσκο ντε Γκάμα και ο Βαρθολομαίος Ντιάζ πρωτοστάτησαν στην εξερεύνηση αυτών των περιοχών πριν από πολλές εκατοντάδες χρόνια
Αυτές οι αποικίες, ιδρύθηκαν για να αποθηκεύουν πολύτιμους πόρους που υφάρπαζαν οι πορτογαλικές αποικιακές δυνάμεις, όπως χρυσό, αγροτικά προϊόντα κ.λπ, ώστε να τα αξιοποιήσουν την κατάλληλη χρονική στιγμή, όταν θα το επέτρεπαν οι συγκυρίες, καθώς και για να διαδώσουν τον Χριστιανισμό. Η σταδιακή παρακμή της πορτογαλικής αυτοκρατορίας οφειλόταν στον μικρό πληθυσμό της, ο οποίος εξαιτίας της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού ήταν αδύνατον να διατηρήσει υπό την κατοχή της αυτές τις αποικίες, και σαφώς ήταν δύσκολο να κατακτήσει νέα εδάφη.
Ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι Πορτογάλοι επηρέασαν δραστικά τα μέρη που κατείχαν ήταν η γλώσσα. Ως αποτέλεσμα, η πορτογαλική γλώσσα θεωρείται η έκτη δημοφιλέστερη με τους περισσότερους φυσικούς ομιλητές στον κόσμο. Σε ορισμένες από τις πρώην αποικίες της, όπως η Βραζιλία, το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, το Πράσινο Ακρωτήριο, η Γουινέα-Μπισάου και κάποιες άλλες, είναι η μόνη ή τουλάχιστον μία από τις επίσημες γλώσσες αυτών των κρατών. Επιπλέον, είναι μία από τις επίσημες γλώσσες σε διάφορους σημαντικούς οργανισμούς, όπως στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Αφρικανική Ένωση.
Παρακάτω θα δούμε όλες τις χώρες, όπου η Πορτογαλία είχε αποικίες κατά το παρελθόν:
- Αγκόλα
- Μπαχρέιν
- Μπαρμπάντος
- Βραζιλία
- Πράσινο Ακρωτήριο
- Ανατολίτικο Τιμόρ
- Γουινέα-Μπισάου
- Ινδία
- Ινδονησία
- Ιαπωνία
- Μακάο
- Μαλαισία
- Μαλδίβες
- Μαυριτανία
- Μοζαμβίκη
- Σάο Τομέ και Πρίνσιπε
- Σρι Λάνκα
Βραζιλία
Ίσως η πιο σημαντική αποικία από άποψη πληθυσμού και έκτασης ήταν η Βραζιλία. Αφού πρώτα η Πορτογαλία κατανόησε την σημαντικότητα της συγκεκριμένης περιοχής, την έβαλε στο στόχαστρο και άρχισε να στέλνει ανθρώπινο δυναμικό για να κατακτήσει τη Βραζιλία μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Tordesillas το 1494, που υπογράφηκε στην Ισπανία.
Μερικοί από τους πόρους που ήθελαν να πάρουν και να αξιοποιήσουν οι Πορτογάλοι ήταν ο καπνός, η ζάχαρη, τα ξύλα από το δάσος και τις καλλιέργειες, τα οποία θα μπορούσαν να τις πουλήσουν για να κερδίσουν χρήματα. Στην πραγματικότητα, οι Πορτογάλοι θεωρούσαν τόσο σημαντική τη Βραζιλία που η πορτογαλική βασιλική οικογένεια κυβέρνησε τον 19ο αιώνα, τόσο τη Βραζιλία, όσο και την Πορτογαλία από το Ρίο ντε Τζανέιρο. Οι Πορτογάλοι εκδιώχθηκαν επίσημα το 1822, όταν η Βραζιλία κατόρθωσε να κερδίσει την ανεξαρτησία της από τους κατακτητές της.
Αγκόλα
Η Αγκόλα ήταν επίσης μια πολύ σημαντική αποικία. Οι Πορτογάλοι κατέλαβαν την Αγκόλα τον 16ο αιώνα, δημιουργώντας τους πρώτους εξής οικισμούς, το Σόγιο και τη Λουάντα. Αργότερα δημιουργήθηκαν άλλοι οικισμοί και οχυρά και το κύριο εμπόριο τους ήταν οι σκλάβοι που του έστελναν στον Νέο Κόσμο με αντάλλαγμα διάφορα εμπορικά προϊόντα.
Εκτός από ανθρώπους σκλάβους, εμπορεύονταν επίσης διαμάντια και χρυσό. Η πίεση προς την Πορτογαλία να εγκαταλείψει τις αποικίες της ξεκίνησε τον 20ο αιώνα. Παρά τη σκληρή στάση του δικτάτορα της που προσπαθούσε με νύχια και με δόντια να κρατήσει αυτές τις αποικίες, διάφορα κινήματα ανεξαρτησίας που εμφανίστηκαν στην Αγκόλα, τη Γουινέα Μπισάου και τη Μοζαμβίκη, προσπάθησαν να απελευθερώσουν τα μέρη τους από τους κατακτητές, και είχε ως αρνητικό πρόσημο να δημιουργηθούν σφοδρές συγκρούσεις, οδηγώντας στο θάνατο χιλιάδων ανθρώπων στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 σε αυτό που είναι ευρέως γνωστό ως «Πορτογαλικός Αποικιακός Πόλεμος».
Η τελική απελευθέρωση αυτών των τριών εθνών από τα νύχια των Πορτογάλων ήρθε μόλις το 1975, μετά τη βίαια απομάκρυνση του δικτάτορα Antonio Salazar από την εξουσία το 1974. Μετά την ανεξαρτησία, υπήρξε μια μαζική μετανάστευση ανθρώπων από αυτά τα τρία έθνη στην Πορτογαλία.
Ινδία
Όσο για την Ινδία, οι Πορτογάλοι άρχισαν να αποικίζουν τη Γκόα, η οποία βρίσκεται στη δυτική περιοχή της Ινδίας, επίσης τον 16ο αιώνα. Οι άποικοι απελευθέρωσαν την πόλη από τους Μουσουλμάνους και άρχισαν να διαδίδουν τον Χριστιανισμό και να παντρεύονται με τους ντόπιους. Εκτός από τη Γκόα, που ήταν στρατηγικής σημασίας μέρος, χάρη στα μπαχαρικά που παρήγαγε, οι Πορτογάλοι ίδρυσαν οικισμούς και σε άλλα μέρη όπως το Νταμάν, τη Βομβάη, το Σαούλ και πολλά άλλα.
Πορτογαλική αποικιακή ιστορία
Η πορτογαλική αποικιακή ιστορία εκτείνεται χρονικά σε πάνω από 500 χρόνια (από 1415 έως το 1999). Η Πορτογαλική Αποικιακή Αυτοκρατορία ήταν η πρώτη πραγματική παγκόσμια αυτοκρατορία και θεωρείται αντικειμενικά η μακροβιότερη αποικιακή αυτοκρατορία στην Ευρώπη. Η ιστορία της ξεκίνησε το 1415 με την κατάκτηση της Θέουτα, δηλαδή τη λεγόμενη «Εποχή των Ανακαλύψεων» στέλνοντας αποστολές κατά μήκος της Αφρικανικής ακτής, και τελείωσε με την επιστροφή της τελευταίας πορτογαλικής υπερπόντιας επαρχίας, το Μακάο, στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας το 1999.
Όταν ο Βάσκο ντα Γκάμα ανακάλυψε τη θαλάσσια οδό προς την Ινδία το 1498 , η Πορτογαλία έγινε η κορυφαία εμπορική και θαλάσσια δύναμη του 15ου και 16ου αιώνα χάρη στην αξιοποίηση του εμπορίου με προϊόντα και αγαθά από την Ινδία. Οι βασιλείς του Οίκου των Avis , ιδιαίτερα ο Μανουήλ Α’ (1495-1521), οδήγησαν τη χώρα στη μεγαλύτερη ευημερία της. Μέχρι τον 17ο αιώνα, η Πορτογαλία συνέχισε να αποκτά όλο και περισσότερα μέρη στην Αμερική, την Αφρική, την Αραβία, την Ινδία, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Κίνα.
Η Πορτογαλία αρχικά δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την κατάληψη όλο και μεγαλύτερων εδαφών, αλλά είχε στραμμένο το ενδιαφέρον της πρωτίστως στο εμπόριο που της απέφερε χρήματα. Προκειμένου να διασφαλιστούν οι εμπορικοί δρόμοι από και προς την Ινδία (1526–1857 επί Αυτοκρατορίας των Μουγκάλ ) και να εξαλειφθούν οι ανταγωνιστές, δημιουργήθηκαν βάσεις στις ακτές της Αφρικής και της Αραβίας και κατακτήθηκαν πόλεις, όπως και διάφορα μέρη, όπου παράγονταν τα εμπορικά προϊόντα. Ο μικρός πληθυσμός της Πορτογαλίας δεν επέτρεπε στη χώρα να καταλάβει μεγάλες εκτάσεις. Η Βραζιλία ήταν μια εξαίρεση λόγω της χαμηλής στρατιωτικής δύναμης του γηγενούς πληθυσμού. Η Αγκόλα και η Μοζαμβίκη προστέθηκαν αργότερα ως μεγάλες κατακτήσεις στην Αυτοκρατορία της Πορτογαλίας.
Η παρακμή της πορτογαλικής αποικιακής αυτοκρατορίας ξεκίνησε ήδη από τον 17ο αιώνα: οι Βρετανοί, οι Γάλλοι και οι Ολλανδοί άρχισαν επίσης να επεκτείνονται στην Ασία και απέσπασαν μεγάλο μέρος των Ασιατικών αποικιών από τους Πορτογάλους.
Η Πορτογαλία μπόρεσε να κρατήσει μερικές από τις αποικίες της λίγο περισσότερο από τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις, δηλαδή μέχρι τη δεκαετία του 1970. Σε αυτό συνέβαλε η αποικιακή πολιτική του αυταρχικού καθεστώτος (Estado Novo) υπό τον Salazar (1889–1970). Πολλές άλλες αποικίες κατόρθωσαν να ανεξαρτητοποιηθούν το 1960.
