Ο νέος τρόπος κοινωνικής διαδραστικότητας, που έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις μέσα σε πολύ λίγα χρόνια, συνδέεται άμεσα με τη μετάβαση στο λεγόμενο «Web 3.0», δηλαδή από έναν παθητικό Παγκόσμιο Ιστό σε έναν Ιστό, όπου οι χρήστες συμμετέχουν ενεργά στη δημιουργία πληροφορίας, μέσω εφαρμογών που δεν απαιτούν πια τεχνικές γνώσεις. Έτσι, λοιπόν, γίναμε όλοι συν-διαμορφωτές του online περιεχομένου, εμπλουτίζοντάς το με κάθε λογής πληροφορία, έγκυρη ή μη.
Ας δούμε ένα παράδειγμα για να κατανοήσουμε τις διαστάσεις του φαινομένου: στις 10 Ιουλίου 2008, το Facebook έδινε στα στατιστικά του 80 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες (δηλαδή χρήστες που μπαίνουν στο προφίλ τους τουλάχιστον μία φορά το μήνα), καθιστώντας το 6ο σε επισκεψιμότητα ιστοχώρο παγκοσμίως. Τώρα πλέον το συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο έχει πάνω από δύο δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες κάθε μήνα. Κάθε ημέρα αναρτώνται πάνω από 15 εκατομμύρια φωτογραφίες, ενώ περισσότεροι από 4.000.000 προγραμματιστές και επιχειρηματίες εμπλέκονται στην πλατφόρμα και πάνω από 224.000 εφαρμογές έχουν δημιουργηθεί ειδικά για το Facebook.
Ας σταθούμε λίγο στη λέξη «επιχειρηματίες». Γιατί άραγε εμπλέκονται σε τέτοιους ιστοχώρους και γιατί οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι δωρεάν; Πώς εξασφαλίζουν τις επενδύσεις τους όλοι όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη και διαχείριση των ιστοχώρων αυτών;
*Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι πρόκειται για εφαρμογές που εύκολα και απλά μπορούν να δημιουργήσουν μια τεράστια βάση προσωπικών δεδομένων και προτιμήσεων και την οποία μετά μπορούν να εκμεταλλευτούν με πολλαπλούς τρόπους. Και πρέπει εμείς οι χρήστες να προβληματιστούμε προτού αποφασίσουμε ποια στοιχεία μας θα δημοσιοποιήσουμε στις συγκεκριμένες πλατφόρμες.
Γιατί θεωρούμε ότι στους εικονικούς κόσμους τα στοιχεία που δίνουμε θα παραμείνουν ιδιωτικά; Γιατί ξεχνάμε ότι το Διαδίκτυο (όπως και ο φυσικός μας κόσμος) είναι ανοιχτό σε τίμιους ανθρώπους αλλά και σε απατεώνες που θα προσπαθήσουν με κάθε τρόπο να μας εξαπατήσουν; Πώς και πότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι, όταν μιλάμε για ένα τεχνολογικό μέσο και για μηχανές, οι οποίες αποθηκεύουν τα στοιχεία μας για πάντα στον Παγκόσμιο Ιστό, ο οποίος ξεφεύγει από τα σύνορα της τοπικής μας κοινωνίας και φτάνει σε κάθε γωνιά της γης;
*Σε πρόσφατη συζήτηση του Ελληνικού Κόμβου Ασφαλούς Διαδικτύου με εφήβους με θέμα την κοινωνική δικτύωση και στο ερώτημα κατά πόσο οι έφηβοι έχουν διαβάσει τους Ορους Χρήσης και Προστασίας Δεδομένων (γνωστών και ως «Terms» και «Privacy Policy») όπου περιγράφονται οι πρακτικές διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων μας, οι νέοι απάντησαν ότι είχαν διαβάσει τα εν λόγω κείμενα αλλά δεν τα είχαν κατανοήσει, είχαν όμως δημιουργήσει προφίλ.
Λάθος, γιατί δεν πρέπει να συναινούμε σε κάτι που δεν αντιλαμβανόμαστε πλήρως. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, θα έπρεπε αυτά τα «ψιλά γράμματα» να είναι πιο εύληπτα, ώστε να μπορούμε, χωρίς να είμαστε νομικοί, να κατανοούμε την πολιτική του εκάστοτε ιστοχώρου πριν αναρτήσουμε πληροφορίες μας. Από τη στιγμή που δημιουργούμε ένα εικονικό προφίλ σε έναν ιστοχώρο, αυτομάτως συναινούμε σε όλους τους όρους που τον διέπουν… με ό,τι αυτό συνεπάγεται!
*Ας είμαστε λοιπόν πιο «πονηρεμένοι» και «υποψιασμένοι» και ας ακολουθήσουμε κάποιους κανόνες για την ασφάλειά μας:
- Πριν εγγραφούμε σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, διαβάζουμε με προσοχή τη δήλωση περί απορρήτου και κατανοούμε πλήρως με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιούνται από την ιστοσελίδα τα προσωπικά μας δεδομένα.
- Έχουμε πάντα υπόψη ότι οι πληροφορίες που δημοσιεύουμε στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι δημόσια προσπελάσιμες. Ακόμα και όταν διαγράψουμε το προφίλ μας, πολλές πληροφορίες δεν αφαιρούνται και ενδέχεται επίσης να τις συναντήσουμε και αλλού στο Διαδίκτυο.
- Από τη στιγμή που δημιουργήσουμε το εικονικό μας προφίλ, πρέπει να πάμε στο μενού των ρυθμίσεων για τη διαχείριση των προσωπικών μας δεδομένων (συνηθέστερα θα το βρούμε στα αγγλικά ως «privacy settings») και να αλλάξουμε τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις. Στο μενού αυτό μπορούμε μεταξύ άλλων:
- Να επιλέξουμε αν οι επισκέπτες του προφίλ μας μπορούν να δουν αν είμαστε συνδεδεμένοι ή όχι.
- Να καθορίσουμε ποιοι θα μπορούν να βλέπουν το εικονικό μας προφίλ ή συγκεκριμένα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε αυτό (ημερομηνία γέννησης, φωτογραφία κ.ά.)
- Να μπλοκάρουμε την πρόσβαση συγκεκριμένων ατόμων στο προφίλ μας.
- Να ρυθμίσουμε από ποιους χρήστες μπορούμε να λαμβάνουμε προσωπικά μηνύματα και σχόλια.
- Δεν ανεβάζουμε στο προφίλ μας φωτογραφίες όπου φαίνεται καθαρά η τοποθεσία στην οποία βρισκόμαστε.
- Αν δεχθούμε ένα προσβλητικό ή ανεπιθύμητο μήνυμα, χρησιμοποιούμε την ενσωματωμένη μέθοδο καταγγελιών της ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούμε. Συνήθως αναφέρεται με τη λέξη «report».
- Να γνωρίζουμε ότι από τη στιγμή που προσθέτουμε στη λίστα των φίλων μας κάποιο άτομο (αποδοχή «friend request»), αποκτά πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα που εμφανίζονται στο προφίλ μας, μεταξύ των οποίων οι φωτογραφίες και τα στοιχεία επικοινωνίας μας.
*Η γνώση θεμελιωδών κανόνων ασφαλείας και η καλλιέργεια της κριτικής μας σκέψης είναι καθοριστικοί παράγοντες στην προστασία μας από κακόβουλους ανθρώπους, απατεώνες ή ακόμα και από ασυνείδητους επιχειρηματίες, ώστε να μπορέσουμε να απολαύσουμε τις άπειρες δυνατότητες ψυχαγωγίας, επικοινωνίας και διασκέδασης που μας παρέχονται μέσω Διαδικτύου.
