Αρχιτεκτονική είναι η επιστήμη που ασχολείται με τον τρόπο που κτίζονται τα κτίρια. Κάθε είδος κτιρίου έχει και το ανάλογο σχέδιο του. Όταν μιλάμε για “αρχιτεκτονικό ρυθμό”, εννοούμε την εμφάνιση, τη διαρρύθμιση, τη διακόσμηση μιας οικοδομής και τον τύπο (ρυθμό) που υπάγονται όλ’ αυτά.
Βάση που ο αρχιτέκτονας θα διαμορφώσει το σχέδιό του είναι η ειδική χρήση, ο προορισμός του κτιρίου, πρώτ’ απ’ όλα, καθώς και η φύση του οικοπέδου (σχήμα, έκταση, φύση εδάφους). Στην αρχή η αρχιτεκτονική ήταν μια ικανότητα και μια τέχνη, χωρίς σύστημα επιστημονικό, που απόβλεπε μονάχα στο να προστατεύει τον άνθρωπο από τις καιρικές συνθήκες.
Σιγά – σιγά, όμως, όσο αποκτούσε ο άνθρωπος κοινωνικότητα, η αρχιτεκτονική άρχισε να εξελίσσεται σ’ επιστήμη.
Οι χοντροφτιαγμένες γεωργικές κατοικίες δεν ικανοποιούσαν πια, τώρα μάλιστα που ο πληθυσμός μαζεύτηκε στην πόλη. Ζητά σχετικές ανέσεις. Έπειτα η ανάπτυξη της βιοτεχνίας και της βιομηχανίας δημιούργησε ανάγκες για κατάλληλα κτίρια εργασίας.
Έτσι, η αρχιτεκτονική για ν’ ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και τις σύγχρονες ανάγκες, όλο και προοδεύει.
Στο μεταξύ ανακαλύπτονται καινούρια οικοδομικά υλικά, τελειότερα εργαλεία, γίνονται καινούριες εφευρέσεις, συλλαμβάνονται νέοι επιστημονικοί τρόποι δουλειάς κι η αρχιτεκτονική προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα.
Η αρχιτεκτονική πρωτοπαρουσιάστηκε στην αρχαία Αίγυπτο, όπου χτίζονταν μεγάλοι μακρουλοί ναοί και τεράστιες τριγωνικές πυραμίδες (οικοδομήματα καταπληκτικά προχωρημένης τεχνικής) και στην Ασσυρία, όπου χτίζονταν ναοί κλιμακωτοί από τούβλα, με θόλους.
Η ελληνική αρχιτεκτονική είναι μια απ’ τις παλιότερες. Ξεκίνησε από την προϊστορική εποχή και διαιρείται σε τρεις περιόδους:
- τη μινωική (2.000- 7.500 π.Χ.), που έχει να επιδείξει τεράστια καλλιτεχνικά ανάκτορα
- τη μυκηναϊκή (1.500- 1.100 π.Χ.), που είναι η τελειοποίηση της πρώτης και εμφανίζονται τα ονομαστά “κυκλώπεια τείχη”
- στην τρίτη περίοδο, την ελληνική (700- 310 π.Χ.), που η αρχιτεκτονική παίρνει μια ολωσδιόλου πρωτότυπη μορφή, για να φθάσει στον 5ο αιώνα π.Χ. σε θαυμαστό ύψος τελειότητας και συμμετρίας.
Το βασικό στοιχείο στην ελληνική αρχιτεκτονική είναι οι κίονες (κολόνες). Ανάλογα με τον τρόπο που είναι φτιαγμένοι οι κίονες διακρίνουμε 3 ρυθμούς: το “δωρικό”, τον “ιωνικό”, και τον “κορινθιακό”. Τα υλικά για την κατασκευή των κτισμάτων ήταν για τους Έλληνες στην αρχή “πορώδης λίθος” κι έπειτα μάρμαρα.
Οι Ρωμαίοι μιμήθηκαν την ελληνική τέχνη, αλλά πρόσθεσαν σ’ αυτή το ημικυκλικό τόξο και τη θολωτή οροφή.
Από τον 3ο αιώνα μ.Χ. η παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική χρησιμοποίησε τον τύπο των “βασιλικών στοών” για τους ναούς της σε σχήμα μακρουλό ορθογώνιο και ονόμασε τις εκκλησίες “βασιλικές”. Η βυζαντινή διατήρησε τις “βασιλικές”, αλλά πρόσθεσε και τον τρούλλο.
Από τον 7ο αιώνα οι Άραβες στην Αν. Αφρική και στην Ισπανία δημιούργησαν την αραβική αρχιτεκτονική, που είναι κράμα ανατολικής και βυζαντινής, αλλά χαριτωμένη κι ανάλαφρη, διακοσμημένη από τα ονομαστά “αραβουργήματα”.
Από τον 10- 12 αιώνα μ.Χ. κυριαρχεί στη Γαλλία η “ρομαντική” αρχιτεκτονική, εξέλιξη της ρωμαϊκής μ’ επίδραση της βυζαντινής.
Απ’ αυτήν προήλθε η μεγαλόπρεπη “γοτθική” με το ύψος της κι άφθονα γλυπτά σχέδια και τα σπασμένα τόξα.
Ακολουθεί η αρχιτεκτονική της Αναγέννησης, που βασίζεται στην αρχαία ρωμαϊκή. Γνωρίσματά της είναι τα πολλά πατώματα, οι απέραντες αίθουσες και ο πλούσιος διάκοσμος. Επικρατεί σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και η εξέλιξή της μας δίνει τρεις ρυθμούς “μπαρόκ”, “ροκοκό” και “αυτοκρατορικό”.
Από τον 19ο αιώνα η αρχιτεκτονική γυρίζει στην παλιά κλειστή (“νεοκλασσική”). Μα τον 20ο αιώνα γίνεται μια τεχνική επανάσταση. Χρησιμοποιούνται καινούρια υλικά, νέες μέθοδοι και νέες εφευρέσεις (όπως σκελετοί από “μπετόν – αρμέ” κι από ατσάλι, πλαστικές ύλες, το ασανσέρ κλπ.) που οδηγούν στην κατασκευή πολυκατοικιών και “ουρανοξυστών”.
Έτσι, η αρχιτεκτονική στρέφεται στις απλές γραμμές και δε χρησιμοποιεί πια τη διακόσμηση των επιφανειών, έχοντας κύριο σκοπό να εξασφαλίσει στον άνθρωπο άνετη, υγιεινή κατοικία και τόπο δουλειάς και να στεγάσει, όσο το δυνατό περισσότερα άτομα σε λιγότερο χώρο, χωρίς να είναι ανθυγιεινές οι συνθήκες, πράγμα βέβαια που δεν το πετυχαίνει πάντα.
Χτυπητά πρωτότυπη ήταν και παραμένει με ξεχωριστό χαρακτήρα η αρχιτεκτονική των Ινδών, των Κινέζων και των Ιαπώνων (παγόδες κλπ.).
