Ο άνθρωπος είναι το ανώτερο των θηλαστικών ζώων και επομένως όλου του ζωικού βασιλείου της γης.
Είναι κοινωνικό ον και αποτελεί την ανώτατη βαθμίδα της ανάπτυξης όλων των ζωντανών οργανισμών που ζουν πάνω στη γη. Από τα άλλα ζωντανά όντα (που ζουν πάνω στη γη), ο άνθρωπος διαφέρει βασικά, γιατί διαθέτει την ικανότητα να σκέφτεται και να ενεργεί λογικά. Αυτό πάλι του επιτρέπει να κατασκευάζει (συνειδητά) εργαλεία, με τα οποία δημιουργεί, όπως αυτός θέλει, το περιβάλλον στο οποίο ζει. Η εξέλιξη του ανθρώπου συνδέεται άμεσα με την εξέλιξη των πρώτων πιθήκων και κυρίως των ανθρωποειδών. Την ύπαρξη των ανθρωποειδών μπορούμε να την τοποθετήσουμε ήδη στον αιώνα του ολιγόκαινου, σύμφωνα με τις ανακαλύψεις των διάφορων απολιθωμάτων στην όαση Φαγιούμ της Κάτω Αιγύπτου.
Στην περιοχή αυτή, στην περίοδο ακόμη του αιώκαινου, δηλ. πριν από 50- 40 εκατομμύρια χρόνια, υπήρχε μεγάλη λίμνη, που στο βυθό της οποίας υπάρχουν πάρα πολλά απολιθώματα. Στην περιοχή ανακαλύφτηκε, πρόσφατα, ένα μικρό κομμάτι από την κάτω σιαγόνα ενός πιθήκου που ανήκε στην οικογένεια των παραπιθήκων, που έζησε στην διάρκεια του ολιγόκαινου.
Σύμφωνα με τις διάφορες μετρήσεις που έγιναν, βγήκε το συμπέρασμα ότι ο πίθηκος αυτός δεν ήταν μεγαλύτερος από μια γάτα. Στην ίδια περιοχή βρέθηκε και άλλο κομμάτι από σαγόνι πιθήκου, αλλά κατά πολύ νεότερο από το πρώτο. Τα σαγόνι αυτό ανήκε σε ένα άλλο είδος, τον προπλειοπίθηκο, πράγμα που αποδείχνει ότι ήδη ζούσαν ανθρωποειδή και στον αιώνα του ολιγόκαινου Το σαγόνι του προπλειοπίθηκου θυμίζει το σαγόνι του σημερινού πίθηκου του Γκιμπόν, (Γίββων), διαφέρει όμως στο είδος των δοντιών. Ο κυνόδοντας του προπλειοπίθηκου είναι πιο μικρός και λιγότερο μυτερός, με την διαφορά όμως ότι οι τραπεζίτες του κάτω σαγονιού έχουν ο καθένας από πέντε μικρά εξογκώματα που είναι χαρακτηριστικό και τυπικό γνώρισμα των ανθρωποειδών.
Από τις μέχρι τώρα ανακαλύψεις απολιθωμάτων αποδείχνεται ότι από την εποχή του ολιγόκαινου ζούσαν πάνω στη γη και ξεχώριζαν μεταξύ τους οι λεγόμενοι σήμερα πίθηκοι του Παλαιού Κόσμου ή πίθηκοι με στενή μύτη, οι πίθηκοι του Νέου Κόσμου, οι πίθηκοι με φαρδιά μύτη καθώς και τα ανθρωποειδή.
Οι πίθηκοι του Νέου Κόσμου δεν έχουν καμιά σχέση με την εξέλιξη του ανθρώπου. Τόσο οι πίθηκοι του Παλαιού Κόσμου, όσο και οι πίθηκοι του Νέου Κόσμου εξελίχτηκαν από τον ίδιο πρόγονο.
Στο βόρειο τμήμα της ερήμου της Λιβύης βρέθηκαν μερικά υπολείμματα σκελετών από ένα ανθρωποειδές που ονομάστηκε Προϋλοβάτης και που έμοιαζε με τους πρωτόγονους Γίββωνες. Οι προϋλοβάτες έζησαν την τελευταία περίοδο του Μειόκαινου, δηλ. πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια και μοιάζουν λίγο με τον προπλειοπίθηκο. Στην περίοδο του Μειόκαινου υπάρχει η μεγαλύτερη ανάπτυξη των ανθρωποειδών. Σήμερα είναι γνωστά ήδη 15 είδη της εποχής εκείνης.
Με βάση τους απολιθωμένους σκελετούς, που έχουν βρεθεί, βγαίνει το συμπέρασμα ότι τα ανθρωποειδή την εποχή εκείνη είχαν διαδοθεί σε όλο τον ονομαζόμενο σήμερα Παλιό Κόσμο. Κατά πάσα πιθανότητα σπουδαιότερο είδος ανάμεσα στα ανθρωποειδή του Μειόκαινου είναι η οικογένεια του δρυοπίθηκου, της οποίας είναι γνωστά περισσότερα από 10 είδη. Από τους Δρυοπίθηκους εξελίχτηκαν ο σημερινός χιμπαντζής και ο γορίλας από τη μια και ο άνθρωπος από την άλλη.
Η εποχή κατά την οποία χωρίστηκε ολοκληρωτικά η εξέλιξη του ανθρώπου, από την εξέλιξη των υπόλοιπων ανθρωποειδών, τοποθετείται στην εποχή του Μειόκαινου, δηλ. πριν από 15 εκατομμύρια χρόνια περίπου. Η αρχή της εξέλιξης του ανθρώπου θα πρέπει να συνδεθεί με την ολοκληρωτική και απότομη αλλαγή στον τρόπο της ζωής των ανθρωποειδών, όταν άρχισαν να υποχωρούν τα πυκνά δάση. Τα ανθρωποειδή εκείνα, που κατάφεραν να προσαρμοστούν στις συνθήκες του περιβάλλοντος, παρουσίασαν πολύ μεγαλύτερη εξέλιξη από εκείνα που εξακολουθούσαν να ζουν με τον παλιό τρόπο ζωής, δηλ. πάνω στα δέντρα.
Στον Πλειόκαινο η εξέλιξη των πρωτευόντων και ο χωρισμός τους από τα υπόλοιπα ανθρωποειδή είναι πια πολύ ξεκάθαρος. Την εποχή αυτή ζούσαν είδη που πλησίαζαν περισσότερο με τους σημερινούς πιθήκους, ενώ από την άλλη ζούσαν και είδη που πλησίαζαν περισσότερο με τον άνθρωπο, παρά με τους πιθήκους. Με τη διαφορά όμως ότι, από γνωστούς τύπους των ανθρωποειδών, που είναι γνωστοί από την εποχή του Πλειόκαινου, δεν είναι δυνατό να βγουν ολοκληρωμένα συμπεράσματα για την εξέλιξη του ανθρώπου. Εκείνο το είδος των πιθήκων που φαίνεται ότι έχει την αμεσότερη σχέση με την εξέλιξη του ανθρώπου, είναι το γένος των Αυστραλοπιθήκων, που είχαν διαδοθεί σ’ όλη την οικουμένη.
Η ανθρωπογένεση παρουσιάζει τρία βασικά στάδια: Το στάδιο του προανθρώπου, το στάδιο του πρωτοανθρώπου και το στάδιο του ανθρώπου του σοφού. Για πρώτη φορά βρέθηκαν υπολείμματα σκελετού του προανθρώπου, το 1891, στην Ινδονησία και του δόθηκε το επιστημονικό όνομα Pithecanthropus erectus που σημαίνει πιθηκάνθρωπος ο όρθιος.
Στη συνέχεια ανακαλύπτονται και άλλα υπολείμματα σκελετών, μεταξύ των οποίων και του πιθηκανθρώπου του Πεκίνου και αργότερα του πρωτανθρώπου της Χαϊδελβέργης. Το 1935 ανακαλύπτονται τα υπολείμματα του σκελετού του Αφρικανανθρώπου στην περιοχή της λίμνης Νυαράσα της ανατολικής Αφρικής. Τέλος, το 1955, ανακαλύπτονται υπολείμματα σκελετού του ατλαντανθρώπου στην Αλγερία.
Όλα αυτά αποδείχνουν την πραγματική ύπαρξη της εξελικτικής πορείας, που ακολούθησε ο άνθρωπος, για να φτάσει στη σημερινή του μορφή.
Με βάση τα απολιθώματα αυτά μπορεί να βγει το συμπέρασμα ότι οι πρόγονοι αυτοί του ανθρώπου ήταν όρθιοι και ότι η κρανιακή τους κοιλότητα είχε χωρητικότητα 900 – 1000 κυβικά εκατοστά. Χαρακτηριστικό επίσης ήταν για τον άνθρωπο της εποχής το μήκος των επάνω άκρων, που ήταν αρκετά πιο μακριά από του σημερινού ανθρώπου.
Στο στάδιο αυτό της ανάπτυξης, που βρίσκεται ο άνθρωπος, εγκαταλείπει πια οριστικά το βασίλειο των άλογων ζώων και αναπτύσσεται πλέον σαν ον με λογική, σαν ον που ζει κοινωνικά και που με τη θεληματική και κατευθυνόμενη εργασία του αλλάζει τη φύση γύρω του.
Η νέα αυτή φάση της ανάπτυξης του ανθρώπου συνδέεται με την εσκεμμένη και λογική κατασκευή του πρώτου εργαλείου, που ξέρει πώς και γιατί να το χρησιμοποιήσει.
Ο κοινωνικός τρόπος της συμβίωσης με τους άλλους ανθρώπους, η κοινή δουλειά και το κοινό κυνήγι, ακόμη η κοινή αντιμετώπιση των κινδύνων, τον οδήγησαν υποχρεωτικά στην τελειοποίηση των τρόπων συνεννόησης. Τον οδήγησαν τελικά σε έναν τρόπο τέτοιο, που δεν έχει καμιά σχέση μ’ εκείνον που έχουν τα άλλα ζώα, αλλά σε έναν πολύ σύνθετο και ανώτερο, μέχρι τη σημερινή γλώσσα, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί σε διάφορες περιοχές.
Ο πιθηκάνθρωπος του Πεκίνου, όπως αναφέρουν οι διάφορες πληροφορίες που συγκεντρώνονται με βάση τις ανακαλύψεις από τις ανασκαφές, ζούσε από το κυνήγι, ενώ από τότε ακόμη υπάρχουν οι πρώτες πληροφορίες και οι πρώτες σχεδόν αποδείξεις για το πότε άρχισε ή από πότε υπήρχε ο κανιβαλισμός στους ανθρώπους Επίσης από τις ανασκαφές αποδείχνεται ότι ο άνθρωπος από τότε ακόμη ήξερε να χρησιμοποιεί τη φωτιά, ενώ από τότε υπάρχουν και οι πρώτες πληροφορίες για μια κάπως πιο μόνιμη διαμονή σ’ έναν τόπο και για αρκετό καιρό. Με βάση τα απολιθώματα μπορεί να υπολογιστεί ότι ο πιθηκάνθρωπος ο όρθιος έζησε πριν από 700 000 χρόνια, ενώ ο πιθηκάνθρωπος του Πεκίνου έζησε πριν από 300.000 περίπου χρόνια Πριν από 150.000 περίπου χρόνια υπάρχει μια αλματώδης εξέλιξη και εμφανίζεται ο άνθρωπος που είναι γνωστός και με το όνομα Άνθρωπος του Νεάντερταλ. Τα πρώτα απολιθώματα από τον άνθρωπο αυτό ανακαλύφτηκαν το 1848 σε μια σπηλιά του Γιβραλτάρ. Το 1856 ανακαλύφτηκε ολόκληρος σκελετός στην πεδιάδα του Ντίσελντορφ.
Η ανακάλυψη αυτή προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στους επιστημονικούς κύκλους της εποχής για το αν τα λείψανα που βρέθηκαν προέρχονται από άνθρωπο και αν ο άνθρωπος αυτός είναι πράγματι τόσο παλιός, όσο ισχυρίζονται μερικοί.
Στη συζήτηση πήρε μέρος και η εκκλησία, που υποστήριζε ότι και αν ακόμη τα λείψανα ήταν από άνθρωπο δεν μπορεί να ήταν τόσο παλιά, γιατί σύμφωνα με τους υπολογισμούς της ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο 6.000 χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού.
Αργότερα άρχισαν να πληθαίνουν τα δείγματα που ανακαλύφτηκαν σε άλλες περιοχές, έτσι που πια να είναι δύσκολο σε πολλούς επιστήμονες να παραγνωρίζουν για πολύ την πραγματικότητα της ύπαρξης του πρωτόγονου αυτού ανθρώπου. Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ ζούσε ομαδική ζωή και κατοικούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.
Το τελευταίο στάδιο της εξέλιξης, δηλαδή η εμφάνιση του ανθρώπου του έμφρονος (Homo Sapiens), τοποθετείται περίπου πριν από 40.000 χρόνια, ενώ ο άνθρωπος με τη σημερινή ολοκληρωμένη του μορφή έχει την αρχή του σε μια εποχή πριν από 20.000 χρόνια περίπου. Από την εποχή αυτή μέχρι σήμερα ο άνθρωπος ανατομικά και μορφολογικά δεν έχει σχεδόν αλλάξει καθόλου. Αυτό φυσικά δεν μπορεί να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η εξέλιξη του ανθρώπου σταμάτησε και ότι έφτασε πλέον στο τελευταίο και πιο ολοκληρωμένο στάδιο εξέλιξης.
Μπορεί σήμερα να μην παρουσιάζει μεγάλες μορφολογικές αλλαγές ο άνθρωπος, παρουσιάζει όμως αρκετά μεγάλες ποιοτικές αλλαγές. Από εδώ και πέρα πλέον ποια κατεύθυνση θα πάρει η εξέλιξη του ανθρώπου είναι κάτι που μπορεί ο ίδιος ο άνθρωπος, ως ένα μεγάλο βαθμό, να το καθορίσει μόνος του Σήμερα δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για την εξέλιξη του ανθρώπου και για την πορεία, που αυτή ακολούθησε στο πέρασμα των εκατομμυρίων χρόνων. Απόδειξη για την εξέλιξη αυτή δεν αποτελούν μόνο τα διάφορα λείψανα, που βρέθηκαν, αλλά και πολλά άλλα στοιχεία.
Βασικό και χαρακτηριστικό είναι η εξωτερική, αλλά και η ανατομική ομοιότητα που παρουσιάζει ο άνθρωπος με πολλές από τις φυλές των σημερινών πιθήκων, όπως είναι π.χ. με την περίπτωση των σπονδύλων που σχηματίζουν στο τέλος της σπονδυλικής στήλης μικρή ουρά ή ακόμη και με τους άνδρες εκείνους που έχουν σχεδόν ολόκληρο το σώμα τους σκεπασμένο με τρίχες.
Σήμερα πάνω στη γη ζουν τρεις βασικά φυλές. Το ότι όλες οι φυλές αυτές προέρχονται από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ, δεν υπάρχει σε κανέναν επιστήμονα αμφιβολία. Θα πρέπει όμως να γίνει αποδεκτό ότι η εξέλιξη του ανθρώπου του Νεάντερταλ δεν έγινε σε ένα και μοναδικό κέντρο. Αυτό, με την σειρά του, σημαίνει ότι η εξέλιξη του ανθρώπου ακολούθησε μια κάπως διαφορετική πορεία σε κάθε τόπο, ακολουθώντας, βασικά, τις συνθήκες που υπήρχαν σ’ αυτόν. Υπάρχει, όμως, και η θεωρία ότι η εξέλιξη του ανθρώπου του Νεάντερταλ έγινε σε μια περιοχή μόνο. Η πρώτη θεωρία ονομάζεται θεωρία του πολυκεντρισμού, ενώ η δεύτερη θεωρία του μονοκεντρισμού. Πάντως καθεμιά από τις τρεις βασικές φυλές που υπάρχουν έχουν τέλεια προσαρμοστεί στις συνθήκες που ζουν. Η λευκή φυλή, σύμφωνα με τα διάφορα λείψανα που υπάρχουν, εξελίχτηκε στην περιοχή της Ευρώπης, της βόρειας Αφρικής και της νοτιοδυτικής Ασίας, δηλ. στην περιοχή δυτικά των Ινδιών.
Η μαύρη φυλή εξελίχτηκε, κυρίως, στην τροπική Αφρική, αλλά ακόμη και στις ανατολικές Ινδίες, την Πολυνησία και την Αυστραλία.
Σύμφωνα με τις διάφορες ανακαλύψεις σκελετών κλπ. φαίνεται ότι τελικά η μαύρη και η άσπρη φυλή προέρχονται από τον ίδιο πρόγονο και έχουν ακολουθήσει, ως ένα σημείο, την ίδια εξέλιξη. Η μαύρη φυλή είναι απόλυτα προσαρμοσμένη στις συνθήκες των τροπικών κλιμάτων.
Τέλος υπάρχει και η κίτρινη φυλή. Ένα από τα χαρακτηριστικά της φυλής αυτής είναι τα εντελώς ίσια και μαύρα μαλλιά. Χαρακτηριστικό της κίτρινης φυλής είναι ότι μπορεί να προσαρμοστεί χωρίς πολλές δυσκολίες, σε όλες τις συνθήκες.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι πραγματικά υπάρχουν τρεις ανθρώπινες φυλές, που προέρχονται από τον ίδιο πρόγονο. Οποιαδήποτε απόπειρα ερμηνείας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι κάποια από τις τρεις φυλές είναι ανώτερη από τις άλλες είναι εντελώς εσφαλμένη και αντιεπιστημονική. Εξυπηρετεί, τελικά, άλλα συμφέροντα και όχι την επιστήμη.
