ΑρχικήΑφιέρωμαΤήλος: Πληροφορίες, ιστορία, αφιέρωμα

Τήλος: Πληροφορίες, ιστορία, αφιέρωμα

Η Τήλος ανήκει στο νομό Δωδεκανήσου, είναι δήμος με δύο δημοτικά διαμερίσματα, της Τήλου ή Μεγάλου Χωριού και των Λιβαδιών. Η έκτασή της είναι 64.525 στρέμματα (ή 64 τετραγωνικά χιλιόμετρα.) και ο πληθυσμός της 829 κάτοικοι (απογραφή 2011), εκ των οποίων οι 355 ζουν στο Μεγάλο Χωριό και οι 278 στα Λιβάδια. Το νησί βρίσκεται ανάμεσα στη Χάλκη και τη Νίσσυρο. Και εδώ ο βράχος είναι παρών με εξαίρεση την εύφορη κοιλάδα του Κάμπου στην Έριστο, αλλά και τις φυσικές πηγές που συνήθως σπανίζουν στα νησιά. Μέχρι τον 15ο αιώνα, στο νησί υπήρχαν δύο λίμνες, η μία στη θέση των Λιβαδιών και η άλλη στους Στόλους, κοντά στο Μεγάλο Χωριό. Και οι δύο καλύφθηκαν σιγά-σιγά με τα χώματα των βροχών

Η Τήλος ή Το Μεγάλο Χωριό

Είναι η πρωτεύουσα του νησιού και η έδρα του δήμου. Μέχρι τις αρχές του 1800, το χωριό βρισκόταν μέσα στο Κάστρο, από όπου μετακινήθηκε και ένα μέρος εγκαταστάθηκε στην πλαγιά του βουνού. Το 1827 έξω από από τα τείχη του Κάστρου κτίσθηκε η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, όπου και μεταφέρθηκαν οι μεγάλες ασημένιες εικόνες από την ομώνυμη εκκλησία του Κάστρου. Η Τήλος ήταν η κυρία πόλη (ίσως και η μοναδική) από την αρχαιότητα μέχρι και τα πρωτοχριστιανικά χρόνια. Ουσιαστικά ήταν το Κάστρο με τη γύρω περιοχή στην πλαγιά του βουνού. Εδώ υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Πύθιο Απόλλωνα και την Αθηνά Πολιάδα, στα ερείπια του οποίου, στα μεταβυζαντινά χρόνια, κτίσθηκε ο ναός του Ταξιάρχη.

Τα Λιβάδια

Είναι το λιμάνι του νησιού. Ως τοποθεσία αναφέρεται σε έγγραφα του 1807, ως οικισμός δημιουργήθηκε το 1930 από τους κατοίκους του Μικρού Χωριού, που μετακινήθηκαν εδώ.

Το Μικρό Χωριό

Ο οικισμός φάντασμα. Όταν ο φόβος των πειρατών εξέλειπε, οι κάτοικοί του, σε αναζήτηση καλύτερης ζωής, κατέβηκαν κοντά στη θάλασσα, όπου και δημιούργησαν τον οικισμό των Λιβαδιών, το σημερινό λιμάνι του νησιού. Φεύγοντας, πήραν μαζί τους τις στέγες και τα πορτοπαράθυρα των σπιτιών τους. Έτσι, τα μονόχωρα σπίτια του Μικρού Χωριού στέκουν χωρίς στέγες, πόρτες και παράθυρα, αναλλοίωτα στο χρόνο, για να θυμίζουν τους δύσκολους χρόνους που οι ένοικοί τους έζησαν εκεί. Ένα εξ αυτών έχει ανακαινισθεί και λειτουργεί το καλοκαίρι ως μπαρ.

Στην αρχή της ιστορίας του νησιού

Η αρχή της ιστορίας τής Τήλου τοποθετείται στη Νεολιθική Εποχή (6000-2600 π.Χ.), όπως μαρτυρούν τα ευρήματα από πελεκημένο κόκκαλο.Ο μύθος λεει πως το όνομά της το πήρε από τον Τήλο, γιο του Ήλιου και της Αλίας, αδελφής των Τελχινών-Μινώων. Ο Τήλος ήλθε από τη Ρόδο στην Τήλο, προκειμένου να βρει τα κατάλληλα βότανα για να γιατρέψει την άρρωστη μητέρα του.

Όταν εκείνη πράγματι γιατρεύτηκε, τότε ο Τήλος επέστρεψε στο νησί, έκτισε ναό προς τιμή των θεών Ήλιου-Απόλλωνα και Ποσειδώνα και έγινε ιερέας. Τον 7ο π.Χ. αιώνα, οι Τήλιοι με αρχηγό τον Τηλίνη αποίκισαν την πόλη Γέλα της Σικελίας. Στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. γεννήθηκε η ποιήτρια Ήριννα, που πέθανε πολύ νέα, ισάξια της Σαπφούς σύμφωνα με τους ιστορικούς της εποχής. Το 227-226 π.Χ. δυνατός σεισμός γκρέμισε τα τείχη της Τήλου. Το 42 π.Χ. η Τήλος κυριεύεται από τους Ρωμαίους ακολουθώντας τη μοίρα της Ρόδου.

Το 13ο αιώνα οι Ιππότες που βρίσκονται στα Δωδεκάνησα σέβονται τη διοικητική αυτονομία της Τήλου και κτίζουν κάστρα για την προστασία των κατοίκων της από επιδρομές πειρατών (Κάστρο Μεγάλου Χωριού, Παλιόκαστρο, Αγίου Στεφάνου ή Ρουκκούνι, Αγριοσυκιάς, Μικρό Χωριό). Η πρώτη επίθεση των Τούρκων εναντίον του νησιού έγινε το 1322. Η οριστική κατάληψη του νησιού έγινε το 1522, ακολουθώντας την τύχη των Δωδεκανήσων. Το 1912 ήρθαν οι Ιταλοί, το 1943 οι Γερμανοί κατέστρεψαν την κτηνοτροφία του νησιού και το 1948 η Τήλος ενώθηκε με την Ελλάδα.

Οι Νάνοι Ελέφαντες της Τήλου

Είχε ελέφαντες η Τήλος; δυσπιστεί κανείς διαβάζοντας τον τίτλο. Και όμως, είχε και ήταν οι τελευταίοι ελέφαντες στην Ευρώπη. Εάν πάμε κάποιες χιλιάδες χρόνια πίσω στο χρόνο, και συγκεκριμένα 50.000, θα δούμε ελέφαντες να φτάνουν κολυμπώντας στην Τήλο. Η επιστροφή στην αφετηρία τους δεν ήταν δυνατή κι έτσι η Τήλος βρέθηκε να ταξιδεύει στο Αιγαίο, έχοντας όμως στη ράχη της κάποια από αυτά τα μεγαλόσωμα πλάσματα. Το νησί μικρό, οι ελέφαντες μεγάλοι, κάποιος έπρεπε να μικρύνει. Έτσι, οι ελέφαντες για να επιζήσουν έγιναν νάνοι. Το ύψος τους υπολογίζεται πως έφτανε στα 120-150 εκατοστά. Όταν έγιναν οι φοβερές εκρήξεις των ηφαιστείων της Σαντορίνης και της Νισσύρου, στην Τήλο έφτασε η σποδός τους, η ηφαιστειακή δηλαδή σκόνη. Τα απολιθώματα που βρέθηκαν στο σπήλαιο Χαρκαδιό, κείτονταν μέσα σε στρώματα αυτής της σκόνης. Ήταν 3.500 χρόνια πριν, όταν κανένας ελέφαντας δεν απέμεινε στην Τήλο.

Το Σπήλαιο Χαρκαδιό

Το 1971, με την υποστήριξη του Μουσείου Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητές της Γεωλογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποίησαν ανασκαφές στο σπήλαιο, μετά τον εντοπισμό κάποιων οστών. Έτσι από βάθος περίπου οκτώ μέτρων, έφεραν στο φως περί τα 12.000 οστά, που ανήκουν σε περισσότερους από 40 νάνους ελέφαντες. Βρέθηκαν επίσης οστά από ελάφια, χελώνες, μικροθηλαστικά και πτηνά. Αρωγός στην ανασκαφική εργασία υπήρξε πολλές φορές το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, στην Τήλο ζούσαν ελάφια πριν από 140.000 χρόνια και ελέφαντες πριν από 50.000 χρόνια έως και πριν από 4.000 χρόνια. Ήταν οι τελευταίοι ελέφαντες στην Ευρώπη.

Το Χαρκαδιό κατέχει την πρώτη θέση στον κόσμο από την άποψη της αφθονίας παλαιοντολογικού υλικού. Οι έρευνες συνεχίζονται.

Η έκθεση των Παλαιοντολογικών ευρημάτων

Βρίσκεται στο Μεγάλο Χωριό και στεγάζεται στο ισόγειο του Δημαρχιακού κτιρίου. Δημιουργήθηκε από το Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Αιγαίου. Εκτίθενται παραστάσεις δύο σκελετών ελεφάντων, ενός ενήλικα και ενός νεογνού. Επίσης φωτογραφικό υλικό από τις ανασκαφές, καθώς και τρία κρανία νεαρών ατόμων από το 655 μ.Χ.

Το Βυζαντινό Κάστρο

Βρίσκεται στα βόρεια του Μεγάλου Χωριού. Έχει σχήμα τριγωνικό και είναι κτισμένο πάνω σε ελληνιστική ακρόπολη. Στο εσωτερικό του υπάρχουν αρχαία και μεσαιωνικά ερείπια, δεξαμενές νερού, καθώς και η εκκλησία των Ταξιαρχών, του 14ου-15ου αιώνα, η οποία είναι κτισμένη πάνω σε αρχαίο ναό.

Ο Ναός του Ταξιάρχη Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Μεγάλο Χωριό)

Βρίσκεται έξω από το Κάστρο και εδώ μεταφέρθηκαν οι μεγάλες ασημένιες εικόνες από την ομώνυμη εκκλησία που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο. Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, καθώς και ο άμβωνας με το δεσποτικό θρόνο κατασκευάστηκαν το 1824-1826, από Σμυρνιούς τεχνίτες. Ο ναός είναι γοτθικού ρυθμού. Εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου.

Ο Ναός της Παναγιάς της Πολίτισσας

Βρίσκεται στην περιοχή Μισοσκάλι, κοντά στα Λιβάδια. Στον περίγυρο χώρο υπάρχει κοιμητηριακό κέντρο του 3ου μ.Χ. αιώνα. Εορτάζει στις 23 Αυγούστου. Γίνεται πανηγύρι με παραδοσιακή μουσική και χορούς και στους παρευρισκόμενους προσφέρεται φαγητό δωρεάν.

Ο Ναός της Παναγιάς της Καμαριανής

Βρίσκεται στην Πλάκα, κοντά σε πηγή με τόσο ωραίο νερό που αποτελεί το “καμάρι” του νησιού. Από εκεί και το όνομα της Παναγίας “Καμαριανή”. Εορτάζει στις 23 Αυγούστου και γίνεται πανηγύρι με παραδοσιακή μουσική και χορούς, καθώς και προσφορά φαγητού.

Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονα

Βρίσκεται σε υψόμετρο 450μ., ανάμεσα σε πλατάνια και καστανιές που φυτεύθηκαν το 1800 και απέχει 15 χλμ. από τα Λιβάδια. Στο κτίσμα διακρίνονται αρχαιοελληνικές κολώνες και κιονόκρανα, από τον αρχαίο ναό του Ποσειδώνα, που βρισκόταν στο ίδιο σημείο. Η μονή κτίσθηκε το 1470-1480 από το μοναχό Ιωνά και ανακαινίσθηκε το 1703 από τον ηγούμενο Λαυρέντιο . Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι του 1714 και οι τοιχογραφίες στον τρούλλο και το ιερό έγιναν το 1776 από τον Γρηγόριο Σημαίο. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η μονή λειτούργησε ως Τράπεζα, εκδίδοντας χαρτονομίσματα των 5, 10, 20 και 40 παράδων.

Γιορτάζει στις 27 Ιουλίου και το πανηγύρι που γίνεται κρατάει τρεις ημέρες, αρχίζοντας από τις 25 Ιουλίου. Προσφέρεται φαγητό και γίνεται μεγάλο γλέντι με παραδοσιακή μουσική, χορούς και τραγούδια.

Έθιμα

Ο χορός της κούπας

Στις 28 Ιουλίου, την επομένη της γιορτής του Αγίου Παντελεήμονα, στην πλατεία του Μεγάλου Χωριού η εκκλησιαστική επιτροπή του ναού οργανώνει το χορό της κούπας, με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για την αντιμετώπιση των ελλείψεων του ναού. Το απόγευμα αυτής της ημέρας γίνεται γλέντι με παραδοσιακή μουσική, τραγούδι και χορό. Ο πρώτος που σέρνει το χορό κρατάει στο χέρι του μια κούπα, μέσα στην οποία έχει βάλει χρήματα. Ο επόμενος που θα βάλει χρήματα στην κούπα, θα σύρει με τη σειρά του το χορό, ο επόμενος το ίδιο και έτσι γίνεται όλο το βράδυ.

Γαμήλιο γλυκό

Μελοκούνι: είναι ψιλοκομμένοι ξηροί καρποί, ιδίως αμύγδαλα, μελωμένοι και πασπαλισμένοι με σουσάμι. Προσφέρεται στους γάμους και οι καλεσμένοι πρέπει να ευχηθούν “γλυκιά να είναι η ζωή τους”.

Ναυτιλιακή Εταιρεία Λαϊκής Βάσης

Το 1999 ο δήμος και οι κάτοικοι του νησιού δημιούργησαν την ναυτική εταιρεία “Τήλος 21ος αιώνας” με σκοπό την περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη του νησιού και κατ΄ επέκταση και την οικονομική και την κοινωνική του ανάπτυξη. Ο δήμος μετέχει με το 49% στο κεφάλαιο και το 51% ανήκει στους Τηλιακούς. Η εταιρεία αγόρασε ένα σκάφος τύπου SES KATAMARAN που τρέχει με 45 ν.μ./ώρα και χωράει 292 άτομα, το ονόμασε “Αστέρι της θάλασσας” (SEA STAR), έκανε βάση του το λιμάνι τής Ρόδου και το ταξίδι Ρόδος-Τήλος-Νίσυρος-Ρόδος είναι μια ευχάριστη ημερήσια βόλτα.

Συγκεκριμένα, το καράβι φεύγει από τη Ρόδο κάθε πρωί στις 09.00 και φτάνει στην Τήλο στις 10.20 Εκεί περιμένουν λεωφορεία του τοπικού πρακτορείου ταξιδιών, για να ξεναγήσουν όσους επισκέπτες ενδιαφέρονται στο Μουσείο που βρίσκεται στο Μεγάλο Χωριό, καθώς και στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα. Η ξενάγηση διαρκεί 2,5 ώρες και το κόστος είναι 4 ευρώ. Όποιος θέλει να επιστρέψει στη Ρόδο την ίδια ημέρα, το “Sea Star” αναχωρεί στις 18.00, όσοι όμως θελήσουν να παρατείνουν την παραμονή τους, θα βρουν πεντακάθαρα καταλύματα για να βιώσουν για λίγες ημέρες την ξεχωριστή ατμόσφαιρα του νησιού.

Που θα κολυμπήσετε

Παραλίες

  • Τα Λιβάδια: είναι η παραλία του λιμανιού. Έχει βότσαλο
  • Τα Λεθρά: βρίσκεται κοντά στα Λιβάδια, έχει αμμουδιά και φθάνει κανείς από μονοπάτι.
  • Η Έριστος: βρίσκεται νότια του Μεγάλου Χωριού. Έχει αμμουδιά και υπάρχει αυτοκινητόδρομος με άσφαλτο.
  • Η Σκάφη: βρίσκεται βορειοανατολικά του Μεγάλου Χωριού. Είναι απομονωμένη, έχει αμμουδιά και υπάρχει μονοπάτι.
  • Η Πλάκα: βρίσκεται 3 χλμ. μετά τον οικισμό του Αγίου Αντωνίου και υπάρχει αυτοκινητόδρομος. Έχει αμμουδιά.

Η ιδιαιτερότητα της Τήλου

Όταν φτάσετε στην Τήλο, θα ξαφνιαστείτε από την πλούσια άγρια πανίδα του νησιού, που συχνά είναι τόσο ήμερη, που τρώει από το χέρι των ανθρώπων. Στην Τήλο “απαγορεύεται δια ροπάλου” να κάνετε κακό στα ζώα. Οι κάτοικοι σύσσωμοι, απαίτησαν από το δήμαρχό τους να διεκδικήσει και πετύχει για λογαριασμό τους την απαγόρευση του κυνηγιού στο νησί, “όπερ και εγένετο”.

Κάθε χρόνο το διεκδικούν με θάρρος και αγωνιστικότητα και κάθε χρόνο όλο και πλουταίνει η πανίδα του νησιού. Πανέμορφα πουλιά το στολίζουν, επιστήμονες και φανατικοί παρατηρητές πουλιών έρχονται από ‘ολον τον κόσμο για να παρακολουθήσουν τα πουλιά, δίνοντας έτσι καινούργια ώθηση στην οικονομική ζωή του νησιού και επιμηκύνοντας την τουριστική περίοδο. Η Τήλος ήδη έχει αρχίσει να γίνεται γνωστή στους παγκόσμιους κύκλους παρατηρητών πουλιών, ως ένας τόπος με ξεχωριστό ενδιαφέρον. Γι αυτό σκηνές, όπως αυτή δίπλα, ξεχάστε τες.

Φεύγοντας πάρτε μαζί σας ως ενθύμιο αυθεντικές γεύσεις από μέλι αγνό, τυρί ντόπιο και ό,τι άλλο ανακαλύψετε.

Όταν κανείς πάει σε ένα νησί μικρό, όπως η Τήλος, με τόσες ομορφιές που περιμένουν να τις γνωρίσετε, θυμηθείτε! ο καλύτερος τρόπος είναι να ξεχάσετε το αυτοκίνητο. Αν πείτε φεύγοντας πως απολαύσατε το νησί, θα λέτε την αλήθεια μόνο αν έχετε περπατήσει στα μονοπάτια του, ανάμεσα στα χόρτα και τα αγριολούλουδα, αν έχετε σκαρφαλώσει στις πλαγιές του, αν με λίγα λόγια υπήρξατε ταξιδευτής.

Στέλιος Θεοδωρίδης
Στέλιος Θεοδωρίδης
Ο ήρωας μου είναι ο γάτος μου ο Τσάρλι και ακροάζομαι μόνο Psychedelic Trance
RELATED ARTICLES

Αφήστε ένα σχόλιο

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

Πρόσφατα άρθρα

Tηλέφωνα έκτακτης ανάγκης

Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος: 11188
Ελληνική Αστυνομία: 100
Χαμόγελο του Παιδιού: 210 3306140
Πυροσβεστική Υπηρεσία: 199
ΕΚΑΒ 166