Σήμερα εκτιμάται ότι αρδεύονται 13,2 εκατ. στρέμματα, που αντιστοιχούν στο 32% της γεωργικής έκτασης της χώρας, εξηγεί η Μαίρη Βιταλιώτου*. Από την αρδευόμενη έκταση, τα συλλογικά αρδευτικά έργα που ανήκουν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καλύπτουν το 40% περίπου (5,2 εκατ. στρέμματα). Από αυτά, μόλις το 10% αρδεύεται με συστήματα στάγδην.
Σε ορισμένες περιοχές της χώρας όμως, όπως για παράδειγμα στην Κρήτη, το ποσοστό της στάγδην άρδευσης είναι σημαντικό, καλύπτοντας το 80% περίπου των συνολικά αρδευόμενων εκτάσεων. Από το στοιχείο αυτό προκύπτει ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των αρδεύσεων.
Το μεγαλύτερο ωστόσο ποσοστό των αρδευόμενων εκτάσεων (60%) καλύπτεται από ιδιωτικά αρδευτικά έργα, τα οποία τροφοδοτούνται με υπόγεια, κυρίως, νερά. Δυστυχώς, όμως, υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός παράνομων αντλήσεων και γεωτρήσεων, που συνήθως λειτουργούν σε συνθήκες έντονης ξηρασίας. Αυτό είναι απαράδεκτο και πρέπει να ελεγχθεί.
Υπάρχει όμως και μία άλλη πλευρά του ζητήματος, που συνδέεται με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα τα αρδευτικά δίκτυα. Επειτα από 50 σχεδόν χρόνια, μετά την εγκατάσταση των πρώτων οργανωμένων αρδευτικών δικτύων στη χώρα μας και την ίδρυση των πρώτων Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (Ο.Ε.Β.), η εικόνα που παρουσιάζεται συνοψίζεται στα ακόλουθα σημεία:
1. Η συντριπτική πλειονότητα των εγγειοβελτιωτικών έργων που διοικούν, συντηρούν και λειτουργούν οι Ο.Ε.Β. (κυρίως έργα παλαιάς τεχνολογίας, με κακοτεχνίες και ατέλειες από κατασκευής τους) βρίσκονται σε κακή κατάσταση από πλευράς συντήρησης. Δεν τηρούν πλέον τις προδιαγραφές σχεδιασμού τους. Η χρηματοδότηση της συντήρησης των έργων αυτών αποκτά απόλυτη προτεραιότητα.
2. Τα προγράμματα συντήρησης από τους Ο.Ε.Β. συντάσσονται με κριτήριο τη μικρότερη δυνατή οικονομική επιβάρυνση των παραγωγών. Παραμένει μετέωρο το ζήτημα της χρηματοδότησης και της εκ νέου κατασκευής τους, λόγω παλαιότητας.
3. Εγκρίνονται αλλά δεν εφαρμόζονται τα προγράμματα διανομής αρδευτικού νερού. Το νερό χρησιμοποιείται χωρίς γεωργοτεχνικά κριτήρια, ενώ υπάρχει απροθυμία εφαρμογής κανόνων άρδευσης, με αποτέλεσμα τη σπατάλη του πολύτιμου αρδευτικού νερού.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η ευθύνη και η αρμοδιότητα για τη διαχείριση, τη λειτουργία και τη συντήρηση των συλλογικών αρδευτικών έργων ανήκει σήμερα σε 434 φορείς εγγείων βελτιώσεων (ΓΟΕΒ, ΤΟΕΒ, ΟΕΒ κ.ά.). Θεωρούμε απαραίτητη τη στήριξη των Οργανισμών αυτών, αλλά στη βάση ενός σύγχρονου τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας τους, ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες απαιτήσεις που έχουν δημιουργηθεί.
Είναι συνεπώς αναγκαίο να οριστούν εκ νέου οι όροι και οι προϋποθέσεις ενός σχεδιασμού για το νερό και τη γεωργία, που θα θέτει ορισμένες σαφείς πολιτικές επιλογές και προτεραιότητες, που συνδέονται:
- Με την έγκαιρη ενημέρωση των παραγωγών, με τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση της ξηρασίας, αλλά και με την αποζημίωση των παραγωγών από τις καταστροφικές της συνέπειες, με ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό σύστημα ασφάλισης.
- Με την ανάπτυξη των αρδευτικών υποδομών, την έγκαιρη εκτέλεση και κυρίως την αποδοτική λειτουργία των εγγειοβελτιωτικών έργων, αξιοποιώντας αποτελεσματικά εθνικούς και κοινοτικούς πόρους. Τονίζεται ότι οι πόροι που διατίθενται από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 (450 εκατ. ευρώ) είναι εξαιρετικά περιορισμένοι μια και ένα σημαντικό μέρος της δαπάνης αυτής αναφέρεται σε ανειλημμένες υποχρεώσεις της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου (111 εκατ. ευρώ).
- Με τη συνεχή αναζήτηση νέων υδατικών πόρων και τρόπων εξοικονόμησης νερού.
- Με την εφαρμογή προγράμματος εκσυγχρονισμού, συντήρησης και αποκατάστασης της λειτουργίας των παλαιών αρδευτικών και στραγγιστικών έργων. Σημειώνεται ότι στο πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 δεν προβλέπονται έργα συντήρησης για τα υφιστάμενα παλαιά συλλογικά αρδευτικά δίκτυα.
- Με την προώθηση μελέτης και κατασκευής σύγχρονων συλλογικών αρδευτικών δικτύων στις περιοχές που δεν αναπτύχθηκαν έργα αυτής της μορφής.
- Με την παροχή κινήτρων σε παραγωγούς για τη χρήση αρδευτικών συστημάτων που περιορίζουν την κατανάλωση νερού.
- Με τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου των Ο.Ε.Β., για την υιοθέτηση ενός σύγχρονου τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας τους, ώστε να καταστούν βιώσιμοι και αποδοτικοί, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες.
