Οι Δελφοί είναι αρχαία πόλη της Φωκίδας, όπου υπάρχουν τα αρχαία ιερά του Απόλλωνα (μαντείο), θέατρο, θησαυροί των ελληνικών πόλεων κ.ά., καθώς και έδρα του Αμφικτιονικού Συνεδρίου (3ος αι. π.Χ.). Κέντρο του κόσμου, “ομφαλό της γης” αποκαλούσαν τους Δελφούς οι αρχαίοι, γιατί εκεί υπήρχε το μαντείο του Απόλλωνα, που ξεπερνούσε σε αίγλη και λαμπρότητα όλα τα άλλα μαντεία και άσκησε ευρύτατη και μακροχρόνια επίδραση όχι μόνο σ` ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, αλλά και στον εξωτερικό, όσο κανένας άλλος οργανισμός.
Ιστορία
Προϊστορική εποχή
Δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε και από πού ήλθε στους Δελφούς η λατρεία του Απόλλωνα. Ακόμα και η Κρήτη και η Δωδώνη διεκδικούν την προέλευσή της. Από τη στιγμή όμως που ήλθε, το ιερό του έγινε κέντρο πανελλήνιας λατρείας. Από τη μυκηναϊκή εποχή τουλάχιστο χρονολογείται εδώ η λατρεία του. Μια σπηλιά χρησίμευε για πρώτο ιερό, μέσα στην οποία υπήρχε ένας βωμός σκεπασμένος με φύλλα δάφνης.
Ακολούθησαν μεγαλοπρεπέστερα ιερά, ώσπου η απολλώνεια ή δελφική θρησκεία διαδόθηκε σ` ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Όχι μόνο Έλληνες, αλλά και βάρβαροι εμπιστεύτηκαν στο μαντείο τις πιο σοβαρές τους υποθέσεις και πήραν από τα χείλη της Πυθίας το χρησμό ως την ιερότερη απόκριση. Έτσι ο θεός και η ιέρειά του με τους χρησμούς τους κατεύθυναν τις τύχες του κόσμου. Τίποτε δεν υπήρξε πιο δυνατό μέσα στην ψυχή των αρχαίων Ελλήνων, όσο ο φόβος και η έκσταση που πήγαζαν από το ασύγκριτο μεγαλείο των Δελφών.
Ιστορικοί χρόνοι
Δεν άργησε το θρησκευτικό αυτό κέντρο να εξελιχτεί σε πολιτικό. Οι Δελφοί πολιτικά ανήκαν στην Κρίσσα της Φωκίδας. Το ιερατείο όμως, που ήθελε να απαλλαγεί από την εξάρτηση αυτή, έπεισε πολλές ελληνικές πόλεις, και ιδίως της Αμφικτιονίας των Θερμοπυλών, να κηρύξουν ιερό πόλεμο εναντίον της Κρίσσας (600 π.Χ.). Δέκα χρόνια κράτησε ο πόλεμος εκείνος. Οι Αμφικτίονες νίκησαν, κατέστρεψαν την πόλη και έκαναν το ιερατείο τους κυρίαρχο της περιοχής. Συγχρόνως μεταφέρθηκε στους Δ. η έδρα της Αμφικτιονίας και έτσι άρχισε η πολιτική τους ιστορία. Το 548 π.Χ. κάηκε ο ναός του Απόλλωνα και με συμμετοχή πολλών ελληνικών πόλεων και ξένων βασιλέων άρχισε η ανοικοδόμηση μεγαλύτερου και λαμπρότερου ναού.
Περσικοί πόλεμοι
Κατ’ αυτούς το μαντείο των Δ. κράτησε φιλοπερσική στάση, γι αυτό και οι Πέρσες, ενώ πέρασαν από τους Δελφούς, δεν έκαναν καμία καταστροφή. Οι Έλληνες όμως δεν κράτησαν κακία. Μετά τις λαμπρές νίκες τους αφιέρωσαν στο μαντείο το ένα δέκατο από τα λάφυρα. Το 448 π.Χ. οι Φωκείς, οι οποίοι τους κράτησαν μέχρι το 421 π.Χ., οπότε με τη Νικίειο Ειρήνη οι Δελφοί ξανάγιναν αυτόνομοι. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο το μαντείο των Δελφών “ελακώνιζε”.
Αργότερα, κατά τον ανταγωνισμό του Φιλίππου με τους άλλους Έλληνες, “εφιλίππιζε”. Το 371 π.Χ. καταστράφηκε ο ναός του Απόλλωνα από βράχους που κύλησαν από το ύψος των Φαιδριάδων και το 369 π.Χ. με πρωτοβουλία των Σπαρτιατών άρχισε η ανοικοδόμηση νέου. Κατά τη δεκαετία 356 – 246 π.Χ. οι Φωκείς υπήρξαν και πάλι κύριοι των Δελφών, η κυριαρχία των οποίων αποκαταστάθηκε με την επέμβαση του Φιλίππου (Γ΄ Ιερός πόλεμος).
Το 279 π.Χ. οι βάρβαροι Γαλάτες έκαναν επιδρομή, για να συλήσουν το μαντείο, αλλά εκδιώχτηκαν από τους Έλληνες, που συγκεντρώθηκαν εκεί για να τους αποκρούσουν. Κατά τον 3ο και 2ο αι. π.Χ. οι Δελφοί πέρασαν περίοδο ειρήνης κάτω από την προστασία των Αιτωλών.
Οι Ρωμαίοι το 191 π.Χ. νίκησαν τους Αιτωλούς και έγιναν κύριοι των Δελφών. Το 86 π.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας λεηλάτησε το ναό και το 83 π.Χ. ένα θρακικό έθνος, οι Μαίδοι, ολοκλήρωσαν την καταστροφή. Κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους το μαντείο βρισκόταν σε παρακμή. Μικρή άνθηση παρατηρήθηκε κατά την εποχή του Αδριανού, αλλά η παρακμή συνεχίστηκε με γοργότερο ρυθμό επί Μ. Κωνσταντίνου και Κωνσταντίνου Β΄.
Μια τελευταία προσπάθεια για την αποκατάσταση της παλιάς αίγλης του μαντείου έγινε από τον Ιουλιανό τον Παραβάτη, αλλά δεν απέδωσε τίποτε. Ο τελευταίος χρησμός του μαντείου ήταν κατηγορηματικός:
“Είπατε τω βασιλεί· Χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά· ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν· απέσβετο και λάλον ύδωρ”.
Με τα λόγια αυτά η Πυθία εννοούσε ότι έφτασε το τέλος του μαντείου και μαζί το τέλος του αρχαίου κόσμου και της απολλώνειας θρησκείας. Από τότε το μαντείο ήταν πια νεκρό και μόνο τυπικά εξακολουθούσε να υπάρχει. Ώσπου το 392 π.Χ. έκλεισε οριστικά μαζί με όλα τα άλλα ειδωλολατρικά ιδρύματα, με διαταγή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου. Ο τόπος με τον καιρό ερειπώθηκε και πάνω στα αρχαία ερείπια χτίστηκε ένα μικρό και άσημο χωριό, το Καστρί.
Μνημεία στους Δελφούς
Το 1891 με χρήματα της γαλλικής και της ελληνικής κυβέρνησης έγινε η απαλλοτρίωση του χώρου και το χωριό Καστρί μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση, λίγο δυτικότερα από την παλιά του θέση. Αμέσως η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή άρχισε τις ανασκαφές, οι οποίες έδωσαν ικανοποιητικά αποτελέσματα και ο σπουδαιότερος αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδας ξανακέρδισε την αίγλη του. Από τα αρχαία μνημεία του χώρου σπουδαιότερα είναι το τέμενος του Απόλλωνα, ο ναός της Προναίας Αθηνάς, το γυμνάσιο, το θέατρο και το στάδιο.
Ο ναός του Απόλλωνα
Ήταν ο ιερότερος χώρος των Δελφών. Ο ιστορικός ναός χτίστηκε από τους Αλκμεωνίδες και αρχιτέκτονές του ήταν κατά σειρά ο Σίνθαρος ο Κορίνθιος, ο Πραξίας ο Αθηναίος και ο Ανδροσθένης ο Αθηναίος. Η αποπεράτωση του έργου έγινε το 480 π.Χ. Εσωτερικά ο ναός ήταν δωρικού ρυθμού και εξωτερικά ιωνικού. Χωριζόταν σε πρόναο, σηκό και οπισθόδομο. Στον πρόναο υπήρχαν αναθήματα και τα αποφθέγματα των 7 σοφών. Στο σηκό η Εστία, όπου φυλαγόταν το άσβεστο πυρ. Εδώ ήταν ο “ομφαλός της γης”. Στον οπισθόδομο τέλος υπήρχε άδυτο, όπου ήταν κρυμμένο το μαντείο.
Ο ναός της Προναίας Αθηνάς
Ονομάστηκε Προναία η Αθηνά, γιατί το ιερό της ήταν από τα πρώτα, καθώς ανεβαίνει κανείς από τους Δελφούς προς τη Φωκίδα. Είναι από τα παλαιότερα στους Δελφούς. Καταστράφηκε τον 6ο αι. π.Χ. και ανοικοδομήθηκε από τους Αλκμεωνίδες παράλληλα με το ναό του Απόλλωνα. Σώζονται πολλά λείψανα του ναού, ιδίως αρχιτεκτονικά μέλη, βωμοί και στήλες ενεπίγραφες της “Αθηνάς Εργάνης” και της “Αθηνάς Ζωστηρίας”.
Το γυμνάσιο
Βρίσκεται κάτω από την Κασταλία πηγή. Το κτίριο ήταν χωρισμένο στο “κυρίως γυμνάσιο” και στην “παλαίστρα”. Χρησίμευε κυρίως για αθλοπαιδιές. Υπήρχε και στοά ώστε με την κακοκαιρία να μην εμποδίζονται οι νέοι στη γύμνασή τους. Γύρω από την παλαίστρα υπήρχαν δωμάτια, που χρησίμευαν για αποδυτήρια, αποθήκη κ.λ.π. Το γυμνάσιο είχε ακόμα σφαιριστήριο και αγάλματα του Ερμή, του Ηρακλή και της Αρτέμιδας. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ιδρύθηκε και “βαλανείο” για θερμά λουτρά.
Το θέατρο
Βρίσκεται πάνω από το ναό του Απόλλωνα. Είναι από τα καλύτερα σωζόμενα στην Ελλάδα, γιατί οι κερκίδες του είναι σκαλισμένες πάνω στο γρανιτένιο βράχο μιας φυσικής αμφιθεατρικής θέσης.
Το στάδιο
Το στάδιο βρίσκεται πιο ψηλά και από το θέατρο. Εδώ γίνονταν οι παλαιότεροι γυμνικοί αγώνες, οι οποίοι συνεχίστηκαν μέχρι την εποχή του Ηρώδη του Αττικού. Οι κερκίδες του κατασκευάστηκαν στα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. Μέχρι τότε οι θεατές κάθονταν σε ξύλινα βάθρα ή στο χώμα.
Οι θησαυροί
Ήταν κτίρια που χρησίμευαν για τη διαφύλαξη των πολύτιμων αφιερωμάτων των πόλεων. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει οκτώ μεγάλους θησαυρούς: των Σικυωνίων, Σιφνίων, Θηβαίων, Αθηναίων, Κνιδίων, Ποτιδαιατών, Συρακουσίων και Κορινθίων. Εκτός από αυτούς όμως κατά τις ανασκαφές βρέθηκαν και άλλοι 17, μεταξύ των οποίων της Αγγύλης, ιταλικής πόλης της Ετρουρίας, των Μασσαλιωτών, Κλαζομενίων, Ακανθίων κ.λ.π. Λαμπρότερος απ` όλους ήταν των Αθηναίων, που χτίστηκε με μάρμαρα από τους Αλκμεωνίδες το 510 π.Χ., ύστερα από την εκδίωξη του Ιππία.
Πηγές
Η πιο περίφημη είναι η “Κασταλία”. Είναι λαξεμένη πάνω στο βράχο και κατά την αρχαιότητα ήταν στολισμένη με λεοντοκεφαλές, που αποτελούσαν τους 7 κρουνούς στις αντίστοιχες οπές του βράχου. Με το νερό της λούζονταν οι θεράποντες του Απόλλωνα και μ` αυτό ράντιζαν το ναό του. Άλλη πηγή είναι η “Κασσοτίδα”. Το νερό της πηγής αυτής πιθανόν να έφτανε μέχρι το άδυτο από κάποιο υπόγειο δρόμο.
Άλλα μνημεία
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως επίσης το αρχαιότατο ιερό της γης, το ιερό των Μουσών, της Αρτέμιδας, του ήρωα Φυλάκου και πολλούς βωμούς. Αποκαλύφτηκαν επίσης τα ερείπια της στοάς των Αθηναίων, στην οποία είχαν εκτεθεί τα ναυτικά τους τρόπαια από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, καθώς και από άλλες ναυμαχίες.
Ακόμα το βουλευτήριο (Άλως = αλώνι), η θόλος κ.ά. Τα μικρότερα ευρήματα: αγάλματα, αρχιτεκτονικά μέλη, επιγραφές κ.τ.λ. συγκεντρώθηκαν στο μουσείο, που χτίστηκε δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο. Οι ανασκαφές τελείωσαν το 1903. Επαναλήφθηκαν το 1937 – 1939 και τελευταία κατά το 1949.
, θέατρο){kind=link}