Το βιβλίο του αμερικάνου ακαδημαϊκού Alfie Kohn με τίτλο «The Homework Myth: Why Our Kids Get Too Much of a Bad Thing» καταρρίπτει τους μύθους σχετικά με τη σημασία του διαβάσματος στο σπίτι. Το Texnologia.Net παρουσιάζει τις τρέχουσες απόψεις και την εκπαιδευτική πραγματικότητα σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Μία νέα μελέτη που πρόκειται να δημοσιευθεί στη Μεγάλη Βρετανία υπαινίσσεται ότι η πολύ μελέτη μετά το σχολείο απομακρύνει τα παιδιά από την εκπαίδευση και προκαλεί οικογενειακούς καυγάδες. Το ακανθώδες αυτό θέμα, δηλαδή «πρέπει και πόση τελικά δουλειά να παίρνουν οι μαθητές για το σπίτι;» δεν είναι καινούριο. Το βιβλίο «Ο μύθος γύρω από τις εργασίες για το σπίτι», που δημοσίευσε ο αμερικάνος ακαδημαϊκός Alfie Kohn την περασμένη άνοιξη, υποστηρίζει επίσης ότι δεν βοηθούν τους μαθητές να τα πάνε καλά στα διαγωνίσματα.
Ποιός έχει δίκιο για το θέμα των εργασιών;
Υπάρχουν διεθνή στοιχεία που δείχνουν ότι ο Alfie Kohn μπορεί και να έχει κάποιο δίκιο όσον αφορά τα αποτελέσματα των διαγωνισμάτων, αν βάζουμε στους μαθητές πολλές εργασίες για το σπίτι. Η Τρίτη Διεθνής Μαθηματική και Επιστημονική Έρευνα, που δημοσιεύθηκε το 1998, διαπίστωσε ότι οι μαθητές που είχαν ένα λογικό αριθμό εργασιών για το σπίτι τα πήγαν καλύτερα απ’ ότι αυτοί που είχαν να κάνουν πολλές ή πολύ λίγες.
Για παράδειγμα, οι Φιλανδοί, που έχουν λιγότερες εργασίες για το σπίτι από τους Βρετανούς, τα πηγαίνουν καλύτερα στα διεθνή διαγωνίσματα- κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και βρίσκονται στην κορυφή σχεδόν κάθε πίνακα που αφορά τα επιτεύγματα των μαθηματικών και των επιστημών. Οι Ιταλοί, που κάνουν περισσότερες εργασίες στο σπίτι απ’ ότι οι Βρετανοί, τα πάνε λιγότερο καλά.
Ωστόσο, ο Kohn, λέκτορας και συγγραφέας βιβλίων σχετικών με την εκπαίδευση, την ψυχολογία και την συμβουλευτική γονέων από το Belmont της Μασαχουσέτης, υποστηρίξει ότι δεν πρέπει οι εκπαιδευτικοί να βάζουν καθόλου εργασίες για το σπίτι. Λέει ότι: «Τα παιδιά πρέπει να έχουν την ευκαιρία να ξεκουραστούν μετά από μια γεμάτη μέρα στο σχολείο», και προσθέτει ότι στα δημοτικά σχολεία οι μαθητές δεν πρέπει να κάνουν τίποτα παραπάνω όταν πάνε στο σπίτι από το να διαβάζουν για ευχαρίστηση.
Μήπως τότε οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να αναθέτουν καθόλου εργασίες για το σπίτι;
Ο David Blunkett ήταν ο πρώτος Γραμματέας (υπουργός) Εκπαίδευσης ευρωπαϊκής χώρας, που συνέταξε οδηγίες με θέμα τις εργασίες για κάθε ηλικιακή ομάδα. Το πρόγραμμα του, το οποίο βρίσκεται ακόμα σε ισχύ σήμερα στη Βρετανία, προτείνει:
- Τα παιδιά τεσσάρων έως πέντε ετών να ασχολούνται μόλις 20 λεπτά κάθε βράδυ με τις εργασίες τους. 10 λεπτά να διαβάζουν με τους γονείς και 10 μόνα τους ή να κάνουν ανακεφαλαίωση με τους γονείς τους.
- Στην ηλικία των έξι και των επτά ετών, ο χρόνος μελέτης στο σπίτι πρέπει να αυξάνεται στα 30 λεπτά. 20 λεπτά διάβασμα με τους γονείς και 10 λεπτά να διαβάζουν μόνα τους και να κάνουν ανακεφαλαίωση.
- Για τα παιδιά οχτώ έως εννέα ετών, ο χρόνος μελέτης στο σπίτι αυξάνεται στα 40 λεπτά. Μοιράζονται σε 20 και 20 ανάμεσα στο διάβασμα με τους γονείς και τις εργασίες για το σπίτι.
- Ο συνολικός χρόνος μελέτης πρέπει να αυξάνεται μέχρι την ηλικία των 15 έως 16 ετών, όταν τα παιδιά διαβάζουν για τις εξετάσεις τους (GCSE) και πρέπει να διαρκεί περίπου μιάμιση με δύο ώρες κάθε βράδυ.
Η συνολική του πολιτική επικρίθηκε έντονα και χαρακτηρίστηκε ως «ένας καταφανής εκλεκτισμός μεταμφιεσμένος σε καλοπροαίρετο φιλελευθερισμό». Απαντώντας στις κριτικές, το επιχείρημά του ήταν: «Σίγουρα δεν ζητάμε πολλά όταν λέμε σε ένα εντεκάχρονο που κάθεται τρεις ώρες μπροστά από την τηλεόραση, να διαβάσει για μισή ώρα;»
Αντίθετα, στο βιβλίο «Εργασίες για το σπίτι: Οι αποδείξεις» της Sue Hallan του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, που θεωρείται από τις πιο λεπτομερείς μελέτες πάνω στο θέμα, παρουσιάζεται μια διαφορετική πραγματικότητα: Οι εργασίες για το σπίτι αυξάνουν την πιθανότητα επίτευξης των στόχων του μαθήματος αλλά υπάρχουν εξαιρέσεις κυρίως στο επίπεδο του δημοτικού σχολείου. Από τα διάφορα μαθήματα, στα μαθηματικά οι μαθητές είναι πιο πιθανό να βελτιωθούν μέσω των εργασιών που τους δίνονται για το σπίτι.
Είχαν κάποιο αποτέλεσμα αυτές οι οδηγίες σχετικά με τις εργασίες;
Οι οδηγίες του Blunkett βασίζονταν σε μία έρευνα η οποία έδειξε ότι μόλις το 5% των σχολείων της Μεγάλης Βρετανίας έδινε στα μαθηματικά ασκήσεις για το σπίτι τρεις φορές την εβδομάδα για παιδιά 9 με 10 ετών. Το ποσοστό αυτό ήταν σαφέστατα μικρότερο από ό,τι στη Γαλλία, στην Ουγγαρία, στην Ελβετία και στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου έφτανε στο 80% των σχολείων. Η διαφορά ήταν ακόμα μεγαλύτερη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Στα σχολεία της Αγγλίας οργανώνονται διαρκώς ομάδες ενισχυτικής διδασκαλίας που βοηθούν τους μαθητές με τις εργασίες τους έτσι ώστε να τις τελειώνουν πριν πάνε σπίτι τους.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ακαδημίας Marlowe στο Ramsgate του Kent που δημιουργήθηκε για να αντικαταστήσει το γυμνάσιο της πόλης που είχε τις χειρότερες επιδόσεις στη χώρα: Στο Ramsgate λιγότεροι από το 5 % των μαθητών έγραψαν σε πέντε μαθήματα στις εξετάσεις (GCSE) πάνω από τη βάση. Η προσπάθεια της ακαδημίας ξεκίνησε αναγνωρίζοντας ότι οι μαθητές από φτωχότερες οικογένειες μπορεί να μην είχαν κάποιο κατάλληλο μέρος στο σπίτι τους για να διαβάσουν. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά.
Επιπλέον, αυξάνεται σταδιακά ο αριθμός των σχολείων στο κέντρο της πόλης που οργανώνουν ομάδες ενισχυτικής διδασκαλίας στις τοπικές ποδοσφαιρικές ομάδες και επιπλέον όλες οι ομάδες της Premier League συμμετέχουν σε αυτή την πρωτοβουλία.
Σαν κίνητρο για να κάνουν τις εργασίες τους, επιτρέπεται στους μαθητές, αφού τελειώσουν, να παίξουν για λίγο μπάλα στο ιερό γρασίδι της ομάδας τους. Αυτές οι πρωτοβουλίες επικεντρώθηκαν κυρίως στο να βοηθήσουν τους μαθητές που δυσκολεύονται στο μαθήματα να φτάσουν την υπόλοιπη τάξη και, σύμφωνα με το Εθνικό Ίδρυμα για την Εκπαιδευτική Έρευνα (έναν από τους πιο αξιόπιστους οργανισμούς έρευνας στη χώρα), παρουσίασαν ένα αξιόλογο αποτέλεσμα βελτιώνοντας τις γνώσεις των μαθητών που μαθαίνουν με πιο αργούς ρυθμούς, στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά.
Αναθέτουν οι καθηγητές τους κατάλληλους τύπους ασκήσεων;
Υπάρχουν αποδείξεις ότι ένας αριθμός σχολείων στην Μεγάλη Βρετανία απομακρύνεται από τις παραδοσιακές εργασίες για το σπίτι και στρέφεται σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οι οποίες βασίζονται περισσότερο στην «διασκέδαση». Εκδρομές εκτός σχολείου σε μουσεία, θέατρα κτλ. Αυτό πάει «πακέτο» με μια γενικότερη αλλαγή στο κλίμα της παιδαγωγικής σκέψης, η οποία έχει αναγνωρίσει ότι το νέο εκπαιδευτικό σύστημα που επιβάλλει υποχρεωτικές ώρες ανάγνωσης, μαθήματα μαθηματικών και διαγωνίσματα μπορεί τελικά να ήταν αρκετά αυστηρό.
Η κυρία Hallam υποστηρίζει ότι οι εργασίες για το σπίτι πρέπει να είναι «ουσιώδεις», προσθέτοντας: «Οι εργασίες, αν είναι ακραίες, μπορούν να διαλύσουν τελείως την οικογενειακή ζωή.» Ο Kohn θα πήγαινε ακόμα πιο μακριά από αυτό- υποστηρίζοντας ότι τα παιδιά πρέπει να ασχολούνται με πράγματα όπως το να δημιουργήσουν ένα δικό τους έργο τέχνης χρησιμοποιώντας δικά τους ανακυκλωμένα υλικά, να σχεδιάσουν μία αφίσα για το αγαπημένο τους παιχνίδι με τη βοήθεια των γονιών τους και να επινοήσουν ένα παιχνίδι ερωτήσεων για τα μαθηματικά για να το παίξουν με τους συμμαθητές τους. Θα απέρριπτε τις ασκήσεις όπως την απομνημόνευση πινάκων με χρονολογίες, λιστών ορθογραφίας και την συμπλήρωση μιας ομάδας προβλημάτων αριθμητικής από ένα εξωσχολικό εγχειρίδιο.
Θα επιφέρει κάποια αλλαγή το βιβλίο του Kohn;
Το αν θα υπάρξει μια πιο μόνιμη αλλαγή, αυτό είναι συζητήσιμο. Οι ειδικοί διαφωνούν στο θέμα της αξίας των εργασιών για το σπίτι για πάνω από έναν αιώνα. Το 1883, όταν εισήχθη για τους εκπαιδευτικούς το σύστημα «πληρωμή ανάλογα με τα αποτελέσματα», ο χρόνος που ξοδεύονταν για τις εργασίες για το σπίτι αυξήθηκε απότομα μέχρι που οι κοινωνικοί μεταρρυθμιστές έκαναν εκστρατεία για να μειωθεί. Το 1929, ένα από τα σπουδαιότερα εκπαιδευτικά περιοδικά έθετε την ερώτηση «είναι απαραίτητες οι εργασίες για το σπίτι;» μετά την διαπίστωση μιας έρευνας ότι παιδιά 11 ετών ασχολούνταν με εργασίες στο σπίτι πάνω από 12 ώρες εβδομαδιαίως. Μέχρι το 1935, οι σχολικοί σύμβουλοι συνιστούσαν να μειωθούν οι εργασίες για παιδιά κάτω των 12 ετών.
Το κλίμα άλλαξε ξανά στα μέσα της δεκαετίας του 1990 – εξαιτίας της προσκόλλησης των εκπαιδευτικών στη μηχανιστική μάθηση και της εισαγωγής του συστήματος για τις εργασίες. Ωστόσο, οι οδηγίες της κυβέρνησης εξακολουθούσαν να συνιστούν το πολύ 7.5 ώρες διάβασμα στο σπίτι εβδομαδιαίως για παιδιά 12 και 13 ετών.
Πρέπει τα σχολεία να συνεχίσουν να βάζουν εργασίες για το σπίτι;
Ναι διότι…
- Οι εργασίες για το σπίτι βοηθούν τους μαθητές να αναπτύξουν ανεξάρτητες μαθησιακές δεξιότητες – τις οποίες χρειάζονται για τις εξετάσεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και την ανώτερη εκπαίδευση.
- Έχει αποδειχτεί ότι οι «έξυπνες» εργασίες βελτιώνουν την επίδοση – κυρίως στα μαθηματικά.
- Οι εργασίες για το σπίτι, κυρίως κατά τη διάρκεια των διακοπών, διαβεβαιώνουν ότι οι μαθητές δεν θα ξεχάσουν αυτά που έμαθαν.
Όχι διότι…
- Οι εργασίες για το σπίτι μπορεί να δημιουργήσουν ένταση ανάμεσα σε παιδιά και γονείς, και να οδηγήσουν σε οικογενειακούς καυγάδες.
- Απομακρύνουν τα παιδιά από την εκπαίδευση – οι μαθητές πρέπει να χαλαρώνουν με πιο διασκεδαστικές δραστηριότητες.
- Οι πολλές ασκήσεις για το σπίτι μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή ζημιά, όπως έχει παρατηρηθεί σε μία διαδοχική πτώση των βαθμών σε τεστ επίδοσης.
Η ελληνική σχολική πραγματικότητα
Τα τελευταία χρόνια, οι νέες παιδαγωγικές θεωρίες που εφαρμόζονται στην Ευρώπη έχουν αρχίσει να εμφανίζονται και στη χώρα μας. Οι σχολικοί σύμβουλοι συνιστούν (αν όχι επιβάλλουν) στους εκπαιδευτικούς να μην κουράζουν τους μαθητές με πληθώρα εργασιών για το σπίτι. Επιπλέον, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της σύγχρονης παιδαγωγικής, οι περισσότερες εργασίες πρέπει να γίνονται μέσα στην τάξη με τη μορφή ευχάριστων δραστηριοτήτων, με συνεργασία των μαθητών μεταξύ τους αλλά και την διακριτική καθοδήγηση του εκπαιδευτικού.
Πολλοί σύγχρονοι εκπαιδευτικοί συμφωνούν με αυτήν την άποψη, με τη σκέψη ότι οι υπερβολικές ασκήσεις για το σπίτι πιέζουν τα παιδιά και πολλές φορές οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή να μην κάνουν καθόλου ασκήσεις. Άρα, το καλύτερο είναι να ανατίθενται στους μαθητές κάποιες ενδεικτικές εργασίες που θα έχουν σαν στόχο απλά να τους βοηθήσουν να εμπεδώσουν τη νέα γνώση.
Είναι όμως οι ενδεικτικές ασκήσεις αρκετές;
Υπάρχουν μαθήματα όπως τα αρχαία και τα μαθηματικά, τα οποία, εκτός από τη διδασκαλία στην τάξη, χρειάζονται και διάβασμα από μέρους των μαθητών. Η μη ανάθεση πολλών εργασιών για το σπίτι σημαίνει ότι βασιζόμαστε στο «φιλότιμο» του κάθε μαθητή να διαβάσει κάποια πράγματα από μόνος του…
Τι πρέπει να γίνει
Δεν πιστεύω ότι πρέπει να «βομβαρδίζονται» οι μαθητές με εργασίες για το σπίτι. Αντιθέτως… Απλά, μία πραγματικότητα, στην οποία όλοι οι μαθητές θα διαβάζουν στο σπίτι τα μαθήματά τους επειδή τους ευχαριστεί, αποτελεί, προς το παρόν, κάτι το ουτοπικό για τη χώρα μας.
Θα πρέπει πρώτα να προσαρμόσουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα, και αυτό πρέπει να ξεκινήσει από τις χαμηλές βαθμίδες. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει τη κατάλληλη παιδαγωγική κατάρτιση και να είναι σε θέση να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν εσωτερικά κίνητρα, όπως επιθυμία για γνώση, έπαινο και αναγνώριση από τους γύρω τους. Πρέπει να κάνει τους μαθητές να αισθάνονται την ανάγκη να μάθουν, προκείμενου να κυνηγούν από μόνα τους τη γνώση και εκτός σχολείου.
Κάποια πράγματα όμως θέλουν οργάνωση, χρόνο και υπομονή! Δεν μπορούν να γίνουν από τη μια μέρα στην άλλη…
