Εσύ βιαζόσουν, μα το σουφλέ ψηνόταν με εξαιρετικά υλικά! Αυτή την εβδομάδα συνεχίζουμε το δεύτερο μέρος της ενδοκρινολογίας φυτών με ακόμα ένα σετ ορμονών που τα κάνουν να βλασταίνουν, να ανθίζουν ή να αμύνονται έναντι των εχθρών, και για ακόμα μια φορά, το πως μπορείς εσύ να τις εκμεταλλευτείς.
Ας δούμε το σημερινό οπλοστάσιο φυτορυθμιστικών ουσιών.
Μπρασσινοστεροειδη
Θα τα βρεις μπροστά σου και ως μπρασινοστεροειδή ή βρασσινοστεροειδή (brassinosteroid) στα ελληνικά — εδώ έχουμε ρυθμιστές ανάπτυξης των φυτών που πραγματικά “σπάνε” το “δεν έχουν σχέση με τα δικά σου στεροειδή“, από την στιγμή που στην χημική τους δομή έχουν κλασικό δακτύλιο στερανίου όπως π.χ. η τεστοστερόνη, τα οιστογόνα και η χοληστερόλη σου. Πρώτη φορά ανιχνεύτηκαν και απομονώθηκαν απο την γύρη φυτών.
Τα αποτελέσματα τους πάνω στα φυτά περιλαμβάνουν γενικευμένη αύξηση της φυτικής μάζας, αύξησης του μεγέθους των καρπών, ξυλοποίηση του κορμού ορισμένων ειδών και προσαρμογή σε εξωτερικό στρες (π.χ. κρύο, ζέστη, έλλειψη νερού). Ναι, η χρήση τους ακόμα είναι “πειραματική” και τα αποτελέσματά τους δεν είναι πλήρως κατανοητά — οπότε αποτελούν ένα ενδιαφέρον πεδίο πειραματισμού αν μπορείς να τα βρεις. Αν σκέφτεσαι να απομονώσεις τα δικά σου, ψάξε το καλά — οι κακές γλώσσες θέλουν τους ερευνητές να έχουν καταφέρει να απομονώσουν μόλις 10 mg από 230 κιλά γύρης του Brassica napus. Τίποτα δεν σε εμποδίζει όμως από το να πειραματιστείς με γύρη του εμπορίου!
Τι μπορώ να κάνω με τούτα
Προώθηση της αύξησης των φυτών
Να μια όμορφη λύση για να κάνεις τα φυτά σου πιο “μεγάλα” απ’ ό,τι ήδη είναι! Τούτο είναι αρκετά θελκτικό και για εσένα και για τους αγρότες που θελουν μεγαλύτερη παραγωγή. Και, ναι, αν έχεις τέτοιες ανησυχίες , είναι “οργανική” μια τέτοια προσέγγιση
Αντιμετώπιση στρες
Τα ψεκάζεις – όπως σε ψεκάζουν – για να την “παλέψουν“. Πάλι και εδώ έχεις μια ωραία επιλογή, είτε για να αντιμετωπίσεις “ακραία καιρικά φαινόμενα” (π.χ. μαράζωμα σε ξηρασία, επεισόδια “κρύου” εκτός εποχής) όπως επίσης ίσως και εδάφη με ακατάλληλο pH ή αλατότητα, που δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν μεγάλη παραγωγή.
Σαλικυλικό οξύ και Γιασμονικό οξύ
Παλιό το ανεκδοτάκι και γι’ αυτό ίσως το “σαλικυλικό οξύ” να σου φέρνει στο μυαλό κάτι από ασπιρίνη, την ακετυλιωμένη του μορφή δηλαδή. Ως ουσία είναι γνωστή από αρκετά παλιά για την δράση της πάνω στον άνθρωπο, η οποία είναι κυρίως αντιφλεγμονώδης και αντιπυρετική — αν την ψάχνεις σε μεγάλες συγκεντρώσεις σε κάποια φυτά, ψάξε την εκεί που πήρε το όνομά της, στην ιτιά.
Το σαλικυλικό οξύ έχει κάμποσες δράσεις πάνω στα φυτά (επαγωγή άνθησης, διατήρηση λουλουδιών μέσω παρεμπόδισης της σύνθεσης του αιθυλενλιου κτλ.), ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει η αντίσταση που προκαλεί στα φυτά έναντι των παθογόνων — μια αντίσταση που πολλές φορές δεν περιορίζεται μόνο στο μέρος όπου έγινε η προσβολή αλλά σε όλο το φυτό.
Ακόμα πιο όμορφα και εντυπωσιακά, τα φυτά μπορούν μέσω αυτής να “ειδοποιήσουν” τα διπλανά φυτά ότι “δέχομαι επίθεση, προσοχή, ίσως έρθει και σε εσάς” μέσω παρασκευής πτητικών αναλόγων (όπως του εστέρα της με την μεθανόλη, methyl salicylate) που διαχέονται από το ένα φυτό στους γείτονές του. Το τελευταίο έχει επίσης μια αρκετά ευχάριστη μυρωδιά “καμφοράς“…
Ο δεύτερος ηθοποιός σε παρόμοιο ρόλο είναι το γιασμονικό οξύ (jasmonic acid). Γιασμονικό οξύ ή ιασμονικό οξύ για όσους φοβούνται να προφέρουν τα βαριά γάμμα και προτιμούν να τα ακουμπούν ελαφρά. H ουσία αυτή απομονώθηκε πάλι -σαν τις γιββερελλίνες- πρώτα σε παθογόνο οργανισμό (συγκεκριμένα τον μύκητα Lasiodiplodia theobromae) και μετά σε φυτά, τα οποία όπως μπορείς να φανταστείς από το όνομα περιλαμβάνουν είδη γιασεμιού.
Τούτη η ουσία έχει κυρίως ανασταλτική δράση στην ανάπτυξη των φυτών, και εμπλέκεται στην απάντηση των φυτών απέναντι σε διάφορα στρες/απειλές όπως πληγές, εισβολή απο έντομα ή παθογόνους μικροοργανισμούς και ανώνυμα τηλεφωνήματα για λύτρα, “αλλιώς δεν θα ξαναδείς τους σπόρους σου“.
Οι μηχανισμοί άμυνας που επάγονται από το γιασμονικό οξύ προκαλούν την παραγωγή πρωτεϊνών αλλά και άλλων ουσιών που κάνουν το φυτό “ακατάλληλο” προς βρώση από τους θηρευτές του (π.χ. παρεμποδιστές ενζύμων που το “χωνεύουν“) ή που σταματάνε τον πολλαπλασιασμό τους. Χημικά ανάλογα του γιασμονικού οξέως χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία, και όπως θα περίμενες ζωγραφίζουν στην μυτόγκα σου σε “φλοράλ” τόνους.
Τι μπορώ να κάνω με τούτα
Αύξηση της αντοχής φυτών στα παθογόνα
Ένα νέο “φυσικό εντομοκτόνο” που αντί να σκοτώσει τον εισβολέα του φυτού λέει “shields up!“; Ένας τρόπος να σταματήσουν να μασουλάνε οι κάμπιες τα σπάνια φυτά σου; Δοκίμασε και θα δεις, το ψάχνουν ακόμα όσοι ασχολούνται “σοβαρά” διότι η χρήση τους -αν όλα πάνε “as it says on the tin“- θα μπορούσε να αποτελέσει εναλλακτική μέθοδο φυτοπροστασίας. Στα μείον, ίσως καθυστερήσει την ανάπτυξη των φυτών, κάτι που δεν αρέσει καθόλου στα αγρότια που μετράνε την παραγωγή με το χιλιόκιλο.
Διατήρηση λουλουδιών στο βάζο
Άρχισε δοκιμάζοντας να ρίξεις μια ασπίρινη στο βάζο που έχεις τα λουλούδια σου, δες επίσης αν θα τροποποιήσει καθόλου το πότε θα μαραθούν σε σχέση με λουλούδια που δεν έχουν λάβει την βασιλική περιποίηση. Αν είσαι ανθοπώλης, ίσως να ικανοποιήσεις και τα μικροσυμφέροντά σου με τέτοια κολπάκια.
Καρρικίνες
H φύση προσαρμόζεται — ακόμα και απέναντι σε έναν “ολοκληρωτικό” εχθρό όπως η φωτιά, κάνοντάς τον “φίλο” υπό την έννοια πως “χρησιμοποιεί” (όχι,όχι τελονομικά) για ακόμα μια φορά την καταστροφή για την εξέλιξή της και για την δημιουργία του “καινούργιου“. Οι καρρικίνες (karrikins) είναι ουσίες που έχουν ανιχνευτεί στον καπνό από κάψιμο φυτικής ύλης λόγω της ιδιότητάς τους να κάνουν σπόρους ορισμένων ειδών να βλαστήσουν.
Παρατήρησε εδώ την αντίδραση του μεσογειακού οικοσυστήματος στη φωτιά: τα περισσότερα φυτά εκτινάσσουν μακριά τους σπόρους τους (σκέψου κουκουνάρες να σκάνε), νέα βλάστηση ξεπηδάει από υπόγειους βλαστούς και… οι σπόροι βλασταίνουν καλύτερα αν έχουν εκτεθεί στην φωτία — ή καλύτερα στον πυκνό καπνό της.
Τι μπορώ να κάνω με τούτες
Βλάστηση σπόρων
Μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις πάνω σε δύσκολους ή παλιούς σπόρους (εδώ θα έπαιζα με κάποιο πιο συνηθισμένο είδος πριν πάω στα πιο σπάνιά μου) όπως θα χρησιμοποιήσεις το GA3, αλλά ίσως και να πειραματιστείς σε συνδυασμό με το GA3.
Δεν γνωρίζω αν οι καρρικίνες είναι διαδεδομένες στο εμπόριο -πιθανότατα όχι- αλλά ίσως να μπορούσες να τις βρεις και μοναχό σου. Πώς καπνίζουν κρέατα και λαχανικά; Μπορείς να “καπνίσεις” νερό (ή άλλο διαλύτη) διοχετεύοντας μέσα του τον καπνό από φυτά που καις — για ακόμα μια φορά συνδυάζεις πυρομανία και φυτοπαιχνιδίσματα, όπως όταν μαζεύεστε με τα φιλαράκια για μουσικές και ταινίες.
Πειραματισμός πάνω στο φυτό
Ψέκασε ή πότισε ώριμα φυτά με αυτές τις ουσίες και θα παρατηρήσεις σπουδαία αποτελέσματα που πιθανόν να μην το περίμενες.
Αποσκισικό οξύ
Ω, το πεδίο των μεταφραστικών ασκήσεων χαίρεται με κάτι τέτοια! Εδώ έχουμε τις μύριες αποδώσεις της λέξης “absisic acid” που θα τις βρεις κυρίως ως φωνητικές εξελληνίσεις του τύπου αψισικό οξύ ή αμπσισικό οξύ.
Αρκέσου προς το παρόν στο αποσκισικό οξύ, όρο που περιγράφει αρκετά καλά τι παρατηρήθηκε πως κάνει αυτή η ουσία. Θεωρείται κυρίως παρεμποδιστικός ρυθμιστικός παράγοντας — μερικές από τις δράσεις της είναι η παρεμπόδιση της ανάπτυξης των βλαστών, η πρόκληση απόπτωσης των φύλλων (αποχωρισμού τους από το φυτό, πεθαίνουν και πέφτουν, εξ ου και αποσκισικό οξύ), η παρεμπόδιση της δράσης της φωτοσύνθεσης αλλά επίσης σηματοδοτεί στο φυτό να αρχίσει να παράγει “αποταμιευτικές” πρωτεΐνες.
Μα γιατί τόσος “αρνητισμός” στην δράση αυτής της ορμόνης; Διότι ουσιαστικά η δράση της μπορεί να κάνει τα φυτά κατά κάποιο τρόπο να πατήσουν “pause” όταν δεχθούν περιβαλλοντικό στρες, έτσι ώστε να επιβιώσουν τις δύσκολες περιόδους.
Τι μπορώ να κάνω με τούτο
Να τιμωρήσεις τον φυτομανή γείτονα με τον ειδεχθέστερο τρόπο
Ψεκάζεις τα φυτά του με αυτό και αρχίζουν και ρίχνουν τα όμορφά τους φύλλα. Προς το παρόν το αμπσισικό οξύ αυτού καθεαυτού δεν έχει κάποια αξιοσημείωτη χρήση διότι αν και βοηθάει τα φυτά στο στρές, το αντίτιμο είναι πτώση των φύλλων τους.
Γενικότερες συμβουλές προς ενδιαφερόμενους
Αν διάβασες τα δύο μέρη περι φυτορυθμιστικών ουσιών με κάτι παραπάνω από “με κούρασαν τα γατάκια του youtube” εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον, είτε διότι σκέφτεσαι να πειραματιστείς με αυτές ή διότι ήδη το κάνεις, τότε ίσως να σε βοηθήσουν τα παρακάτω:
- Στο εμπόριο οι ορισμένες σχετικές ουσίες που έχουν περιγραφεί μπορούν να βρεθούν σε μαγαζιά με αγροτικά εφόδια, με διάφορα ονόματα όπως φυτορρυθμιστικές ουσίες, ορισμένες φορές στο ράφι με τους “βιοδιεγέρτες-ενεργοποιητές” ή κάποιες άλλες πολύ πιο απλά (αυξίνες) με το όνομα “ορμόνη ριζοβολίας“. Συνήθης εμπειρία είναι να σου πάρει κάποια ώρα να συνεννοηθείς με τον υπάλληλο, διότι πολλές φορές δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει την χρήση για την οποία το θες, ιδίως αν αυτή είναι “off label“. Για πιο “σοβαρή” και “αβασάνιστη” ενασχόληση μπορείς να στραφείς σε διαδικτυακές αγορές, από ebay μέχρι διάφορα μαγαζιά που εμπορεύονται τέτοια είδη. Όταν εσύ πήγαινες άλλοι ερχόντουσαν!
- Η ετικέτα είναι ο καλύτερός σου φίλος. Αυτή θα σου πει τι ακριβώς περιέχει μέσα το κάθε προϊόν και σε τι ποσότητα/συγκέντρωση. Συνήθως θα βρεις τις ορμόνες αυτές αυτούσιες ή συνθετικούς αγωνιστές τους, όπως επίσης και παρεμποδιστές της δράσης τους ή ανταγωνιστές τους. Αγωνιστής σημαίνει ίδια δράση με αυτή της φυτορρυθμιστικής ουσίας που μιμείται, ανταγωνιστής σημαίνει παρεμπόδιση της δράσης της φυτορρυθμιστικής ουσίας. Αν δεν γνωρίζεις κάποια τότε δράση αναλαμβάνει το “γράψιμο στο χαρτάκι και μελέτη” ή επιτόπου σμαρτφονοψάξιμο. Προσοχή, ορισμένες φυτορρυθμιστικές ουσίες είναι -λόγω δράσης- ζιζανιοκτόνα.
- Σημαντικότατος παράγοντας για το αποτέλεσμα είναι σε τι συγκέντρωση θα χρησιμοποιήσεις την ουσία. Βάλε πολύ λίγο και δεν θα έχεις αποτελέσματα, βάλε πάρα πολύ και μπορεί να έχει ακριβώς τα αντίθετα! Καλό είναι να γνωρίζεις πως σε διαφορετικά φυτά , διαφορετικές φυτορυθμιστικές ουσίες ή συνδυασμοί τους έχουν τα αποτελέσματα που ψάχνεις σε διαφορετικές συγκεντρώσεις. Αυτές για ορισμένα είδη γνωστά μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο ή ίσως χρειαστεί να πειραματιστείς μονάχο σου για να τις βρεις. Θέλει ακονισμένες Google Fu δεξιότητες και όρεξη για λίγο διάβασμα. Πάλι, εκμεταλλεύσου την “επιστροφή” των άλλων κατά τον “πηγαιμό” σου.
- Τις ποσότητες μπορείς να τις βρεις εκφρασμένες σε ppm (parts per million). Αυτό ισούται με mg/kg αν μιλάμε για στερεά ή mg/L αν μιλάμε για διάλυμα. Αντίστοιχα υπολογίζεις και τυχόντα ppb (parts per billion).
- Η εφαρμογή αυτών των ουσιών μπορεί να γίνει είτε γενικά με ψέκασμα στο φυτό είτε τοπικά στο σημείο του ενδιαφέροντος. Για το πρώτο θες ψεκαστήρι , για το δεύτερο συνήθως να το μετατρέψεις -αν δεν είναι, που δεν θα είναι συνήθως- σε κρέμα. Ανάλογα την πολικότητα της ουσίας (υδρόφοβη, υδρόφιλη) μπορείς να φτιάξεις κρέμα με αντίστοιχη “βάση” — περισσότερες πληροφορίες στον φιλικό φαρμακοτρίφτη της γειτονιάς σου. Μπορείς φυσικά να δοκιμάσεις και να ποτίσεις το φυτό με αυτές τις ουσίες.
