Το προηγούμενο άρθρο ήταν αφιερωμένο στους foley artists, αλλά σε όσους εκτελούν μια… ιδιαίτερη εργασία: αυτή του να ηχογραφεί κάποιος ήχους για ταινίες πορνό. Έπρεπε όμως να αφιερώσουμε κι ένα άρθρο για την γέννηση αυτού του επαγγέλματος: από που ξεκίνησε και για ποιον λόγο ξεκίνησε. Είναι ένα επάγγελμα όπως όλα τα άλλα, μόνο που έχει κάτι που το κάνει αρκετά ενδιαφέρον. Είναι το ότι χρειάζεται να ακονίσεις το μυαλό σου για να δημιουργείς πάντα κάτι από την αρχή, έτσι ώστε να ευχαριστήσεις τον πελάτη — που στις μέρες μας κάλλιστα θα μπορούσε να είναι μια μεγάλη εταιρία παραγωγών στο Hollywood ή στο Bollywood. Πρέπει να στύψεις, που λένε, το μυαλό σου, πρέπει να δημιουργείς έναν ήχο από πρωτότυπα υλικά και πρέπει να έχεις την απαιτούμενη φαντασία ώστε να τα ανακαλύψεις και χρησιμοποιήσεις αντίστοιχα. Ακούγεται λίγο παράξενο και αποπροσανατολιστικό ως επάγγελμα, οπότε ας κάτσουμε να δούμε λίγο τα ιστορικά στοιχεία — το από που προήλθε και για ποιον λόγο δημιουργήθηκε που έλεγα πριν.
Foley artist είναι ο καλλιτέχνης που δημιουργεί ήχο συντονισμένο με μια σκηνή ταινίας. Ο ήχος αυτός μπορεί να είναι “χαλί”, να παίζει κάπου στο πίσω μέρος δηλαδή, να είναι ενεργός στην ανάπτυξη της σκηνής ή ακόμη και να έχει ως αποκλειστικό σκοπό να αποσπάσει την προσοχή του θεατή ή να καλύψει άλλους ήχους.
Μπορείς να δεις και το προηγούμενο άρθρο για το sound design για να πάρεις μια ιδέα, να “πιάσεις” την γενική φιλοσοφία πίσω από την δημιουργία ήχων για ένα γεγονός. Εδω θα ασχοληθούμε σχεδόν αποκλειστικά με την ηχογράφηση παραπλήσιων ήχων, που εξυπηρετούν τα ηχητικά εφέ μιας ταινίας.
Όπως λέγαμε και πιο πάνω, είναι ένα δύσκολο επάγγελμα. Απαιτεί φαντασία, ταχύτητα και πολύ πειραματισμό για να μπορέσεις να ανακαλύψεις και στην συνεχεια να ηχογραφήσεις το αντικείμενο που θεωρείς εσύ σωστό, ώστε να αντικαταστήσεις ή να προσθέσεις ήχο σε μια ταινία. Όπως είδατε και στο βίντεο, έχουμε να κάνουμε με μια σειρά αντικειμένων γι’ αυτή τη δουλειά. Για παράδειγμα: ένα στρώμα δερμάτινο με ένα κομμάτι σέλινο! Το στρώμα το χτυπανε με ένα ξύλο για να δημιουργήσουν και να αναπαράγουν τον ήχο από μπουνιά. Ένα άλλο παράδειγμα: κολλημένοι στα νύχια συνδετήρες για να κάνουν τον ήχο ενός σκυλιού που περπατάει στον δρόμο και χτύπημα ενός ξύλινου κουτιού για προσομοίωση καταστροφής πόρτας! Το δύσκολο σε όλο αυτό το εγχείρημα είναι το να μπορέσεις να πετύχεις τον ήχο όμως, όχι μόνο να τον ηχογραφήσεις.
Πολλές φορές οι foley artists δοκιμάζουν μια σειρά απο υλικά και πολλές φορές η αποτυχία μπορεί να συνεχιστεί για ώρες ή και για μέρες μέχρι να ανακαλύψουν τον κατάλληλο ήχο και την σωστή θέση του μικροφώνου για την τέλεια ηχογράφηση. Όπως σε όλα τα επαγγέλματα έτσι και σε αυτό, θα συναντήσουμε καλούς και αδιάφορους επαγγελματίες. Σίγουρα θα έχετε ακούσει ήχους σε βήτα επιλογής ταινίες που θα απορούσατε για ποιο λόγο τους χρησιμοποίησαν. Ήχους απο κλοτσίες και μπουνίες που πραγματικά δεν «κολλούσαν» μεταξύ τους μιας και όταν ένας ήχος είναι παραπλανητικός, ο άνθρωπος κάνει την πιο ευλογή διάγνωση: μα δεν ακούγεται έτσι αυτό!
Η ιστορία του Foley Artist
Ο Jack Foley ξεκίνησε να εργάζεται στην Universal Studios το 1914, την εποχή του βωβού κινηματογράφου. Όταν η Warner Brothers κυκλοφόρησε την πρώτη της ταινία με ήχο, την The Jazz Singer, έψαχνε προσωπικό που είχε προηγούμενη εμπειρία με αναπαραγωγή ήχων. Έτσι ο Foley μπήκε στην ομάδα και άρχισε να δημιουργεί ήχους για ν’ αποκτήσει η ταινία τον ανάλογο ηχητικό πλούτο. Ο Foley, που μετά το 1927 το όνομά του έγινε επάγγελμα, μαζί με την μικρή ομάδα του βρισκόταν μπροστά απο μια μεγάλη οθόνη και έφτιαχνε ηχητικά εφέ για όλες τις σκηνές που απαιτούσαν ήχο. Ο συγχρονισμός τότε έπρεπε να είναι κάτι παραπάνω από τέλειος, μιας και δεν μπορούσε να γίνει περαιτέρω επεξεργασία του ηχητικού υλικού λόγω έλλειψης ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Πλέον η διαδικασία έχει γίνει αρκετά πιο εύκολη λόγω της εμφάνισης των υπολογιστών και των ανάλογων προγραμμάτων ηχογράφησης και επεξεργασίας ηχογραφημένου υλικού. Για παράδειγμα, μπορεί να προστεθεί reverb ανάλογο με τον χώρο που διαδραματίζεται ο ήχος. Σκέψου κάποιον που περπατάει σε ένα άδειο αλλά στοιχειωμένο σπίτι: το reverb θα πρέπει να είναι ανάλογο έτσι ώστε ο ήχος να είναι ρεαλιστικός και να μην προδίδει την κατάσταση που ηχογραφήθηκε.
Η ηχογράφηση foley ήχων πλέον διδάσκεται σε σχολές, μιας και το επάγγελμα έχει κλείσει τον ένα αιώνα ζωής και υπάρχει ένας όγκος δεδομένων και τρόπων που ήδη έχουν ανακαλύψει προηγούμενες γενιές ηχοληπτών. Τα βασικά μαθαίνονται και δεν ανακαλύπτονται από την αρχή. Υπάρχουν ειδικά studio που κατασκευάζονται για την ηχογράφηση ήχων για ταινίες. Λέγονται Foley Rooms και αποτελούνται απο μια γιγαντοοθόνη, μικρόφωνα και μια πληθώρα από αντικείμενα.
Διαδικασία
Αφού το ανάλογο studio αναλάβει το να κάνει τους ήχους για μια ταινία, γίνεται προσεχτική ακρόαση. Είτε θα πρέπει να γίνει ανακατασκευή όλων των ήχων είτε ένα μέρος τους, ανάλογα με την απαίτηση της κινηματογραφικής εταιρίας. Αφού γίνει μια μελέτη για το πως θα κινηθεί το project, κατηγοριοποιούνται οι ήχοι και ξεκινάνε οι πρώτες ηχογραφήσεις αμέσως μόλις μαζευτούν τα πρώτα υλικά για την πραγματοποίηση. Έτσι σιγά σιγά δημιουργείται μια τράπεζα, ας το πούμε, ήχων που θα μπορέσει με την ολοκλήρωσή της να περάσει για περαιτέρω επεξεργασία στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Πολλές φορές συνδυάζονται 2 ή και περισσότεροι ήχοι για να έχουμε το θεμιτό αποτέλεσμα, αφού πρώτα γίνει η κατάλληλη επεξεργασία. Συχνά επίσης χρησιμοποιούνται προηχογραφημένοι ήχοι που θεωρούνται κατάλληλοι για διάφορα σημεία της ταινίας, όπως ήχοι εκρήξεων που είναι αρκετά δύσκολο να ηχογραφηθούν από ένα χαμηλού budget foley studio. Αφού ολοκληρωθεί η επεξεργασία των ήχων, γίνεται η τοποθέτησή τους. Χρειάζεται να συντονιστεί ο ήχος με την εικόνα σε τέτοιο σημείο που το αποτέλεσμα να γίνει ρεαλιστικό. Αν δεν υπάρχει ο αναγκαίος συντονισμός, δεν υπάρχει και ο απαιτούμενος ρεαλισμός.
Αφότου γίνει η μείξη των ήχων μέσα στην ταινία, το αποτέλεσμα πρέπει πρώτα να εγκριθεί από την παραγωγή και στη συνέχεια να περάσει στα χέρια του μουσικού που θα κάνει το soundtrack και τέλος, να δοθεί σε όποιον καλλιτέχνη ή εταιρεία αναλάβει το post-production. Όσον αφορά το soundtrack, όμως, θα ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο!
Βέβαια, λόγω της άμεσης σχέσης με τον κινηματογράφο, οι foley artists έχουν την ανάλογη προσοχή που τους αξίζει. Πολλές φορές έχει γίνει αναφορά για τον τρόπο που εργάζονται και αρκετές φορές έχει γίνει διακωμώδηση του επαγγέλματος
Εκτός απο τις ταινίες, οι foley artists αναλαμβάνουν την ηχητική εμπλούτιση τηλεοπτικών σειρών αλλα και παιχνιδιών (όπως π.χ. του World of Warcraft). Έτσι κι αλλιώς, κανόνας είναι πλέον πως αν προσθέσεις foley ήχους σε μια ταινία το αποτέλεσμα γίνεται πιο ρεαλιστικό.
