Έπειτα από κάποιο διάστημα χρήσης του υπολογιστή, τα Windows δεν δείχνουν να είναι τόσο φρέσκα όσο ήταν όταν τα εγκαταστήσατε. Ανεξήγητα κολλήματα, προγράμματα που αργούν να εκκινήσουν και άλλα δυσάρεστα και ενοχλητικά συμπτώματα δείχνουν ότι είναι καιρός να κάνετε format και να εγκαταστήσετε και πάλι το λειτουργικό σύστημα.
Το format και η εγκατάσταση των Windows δεν είναι δύσκολες διαδικασίες. Απαιτούν κάποιο χρονικό διάστημα για να διεκπεραιωθούν, αλλά αν ακολουθήσετε τις συμβουλές που θα βρείτε στη συνέχεια δεν θα αντιμετωπίσετε κανένα πρόβλημα. Θεωρούμε πολύ σημαντικότερη την προετοιμασία πριν το format και η οποία περιλαμβάνει ουσιαστικά δύο βασικά “βήματα”: τη συλλογή των drivers και το backup. Όποια έκδοση του λειτουργικού συστήματος και αν αποφασίσετε να εγκαταστήσετε, θα πρέπει να τηρήσετε εκ των προτέρων ορισμένους απλούς αλλά σημαντικούς κανόνες για να διευκολυνθείτε, αλλά και να αποφύγετε την απώλεια δεδομένων από τον δίσκο σας.
Συγκέντρωση των drivers
Οι οδηγοί συσκευών (drivers) είναι προγράμματα που απαιτούνται από τα Windows για να μπορέσουν να λειτουργήσουν σωστά όλα τα “εσωτερικά”, αλλά και τα περιφερειακά υπό-συστήματα του υπολογιστή. Αν έχετε αγοράσει ολοκληρωμένο σύστημα από κάποιο κατάστημα, το πιθανότερο είναι ότι οι τεχνικοί εγκατέστησαν για εσάς του οδηγούς των συσκευών, χωρίς εσείς να ασχοληθείτε καθόλου. Παρόλα αυτά, έπειτα από το format και την εγκατάσταση των Windows, θα χρειαστεί να εγκαταστήσετε εκ νέου αρκετούς οδηγούς. Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσετε τις συσκευές που βρίσκονται ήδη εγκατεστημένες στο σύστημά σας.
Στα Windows 8, κάντε δεξί κλικ στο Ο Υπολογιστής μου και από το μενού που εμφανίζεται, επιλέξτε Ιδιότητες (My Computer > Properties). Από το επόμενο παράθυρο επιλέξτε την καρτέλα Υλικό και στη συνέχεια κάντε κλικ στο πλήκτρο Διαχείριση συσκευών (Hardware > Device Manager).
Για τα Windows 10, κάντε δεξί κλικ στο Υπολογιστής, από το μενού που εμφανίζεται επιλέξτε Ιδιότητες και από το επόμενο παράθυρο κάντε κλικ στο πλήκτρο Διαχείριση συσκευών. Από τη λίστα της Διαχείρισης συσκευών μπορείτε να πάρετε αναλυτικές πληροφορίες για τις συσκευές του PC. Όπως μπορείτε να δείτε, δίπλα από κάθε κατηγορία συσκευών βρίσκεται το σύμβολο “+”, στο οποίο αν κάνετε κλικ θα εμφανιστεί το μοντέλο της κάθε συσκευής ξεχωριστά. Δεν χρειάζεται να σημειώσετε όλες τις συσκευές που θα βρείτε εδώ, καθώς ορισμένες από αυτές εγκαθίστανται αυτόματα από τα Windows.
Αντίθετα, σημειώστε σε ένα κομμάτι χαρτί όλες τις λεπτομέρειες όσον αφορά τα μοντέλα για την κάρτα γραφικών (προσαρμογέας οθόνης), την κάρτα ήχου (ελεγκτές ήχου), τους προσαρμογείς (κάρτες) δικτύου και το modem. Φροντίστε παράλληλα να σημειώσετε και τα μοντέλα όλων των περιφερειακών σας συσκευών, όπως για παράδειγμα τον εκτυπωτή και την web camera, αν και αυτά είναι πολύ πιο εύκολο να τα ανακαλύψετε και εκ των υστέρων (συνήθως αναγράφεται το μοντέλο επάνω στη συσκευή).
Με την αγορά του υπολογιστή σάς δόθηκαν ορισμένα CDs με οδηγούς για κάθε συσκευή ξεχωριστά. Αν και είναι πολύ βολικό να χρησιμοποιήσετε αυτά τα CDs για την εγκατάσταση των drivers, θα συνιστούσαμε να ψάξετε και να βρείτε τις νεότερες εκδόσεις αυτών στο Διαδίκτυο. Ο εύκολος και σίγουρος τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να ανατρέξετε στο site της κατασκευάστριας εταιρείας για κάθε συσκευή ξεχωριστά. Αν δεν γνωρίζετε το ακριβές url του site, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια μηχανή αναζήτησης όπως είναι το Google (www.google.com).
Μεγάλη προσοχή απαιτείται στους οδηγούς του mainboard, ιδιαίτερα αν αυτό ενσωματώνει onboard συσκευές, όπως για παράδειγμα κάρτα ήχου, γραφικών και δικτύου. Αν χρησιμοποιήσετε εξωτερική κάρτα γραφικών και ήχου, δεν θα χρειαστεί να εγκαταστήσετε καθόλου οδηγούς για τις onboard συσκευές. Καλό θα είναι, παρόλα αυτά, να επισκεφτείτε το site της κατασκευάστριας εταιρείας του mainboard και να δείτε τι ακριβώς drivers υπάρχουν γι’ αυτήν.
Όταν είστε σίγουροι ότι έχετε συγκεντρώσει όλους τους απαιτούμενους οδηγούς για όλες τις συσκευές σας, αντιγράψτε τους σε ένα USB Flash drive ή κάψτε τους σε ένα DVD για να τους έχετε πρόχειρους έπειτα από το format.
Η παραπάνω είναι η τυπική διαδικασία συγκέντρωσης των drivers, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και πολύ καλές εναλλακτικές λύσεις. Το πρόγραμμα Driver Magician (23 ευρώ, www.drivermagician.com), για παράδειγμα, αναγνωρίζει αυτόματα όλες τις συσκευές που είναι εγκατεστημένες στο PC και αποθηκεύει αυτόματα τους οδηγούς για κάθε μία από αυτές ξεχωριστά, σε τοποθεσία που επιλέγετε. Όταν στη συνέχεια κάνετε format και “περάσετε” τα Windows, μπορείτε με τη βοήθεια του προγράμματος να “εγκαταστήσετε” και πάλι τους αποθηκευμένους οδηγούς με τον ίδιο τρόπο που θα το κάνατε από τα CDs ή τα αρχεία της εγκατάστασης.
Επιπρόσθετα, το Driver Magician διαθέτει βάση δεδομένων με όλους τους τελευταίους drivers για δημοφιλείς συσκευές, ενώ έχει τη δυνατότητα να αναζητήσει αυτόματα τις νέες εκδόσεις τους στο Διαδίκτυο. Αν δεν έχετε πρόβλημα να πληρώσετε τα 23 ευρώ που κοστίζει, μπορεί να σας γλιτώσει από πολύ κόπο.
Αντίγραφα ασφαλείας
Ως γνωστόν, το format θα διαγράψει από το δίσκο όλα τα αρχεία που βρίσκονται σε αυτόν. Θα πρέπει λοιπόν πριν προχωρήσετε, να κρατήσετε backup όλων των σημαντικών σας αρχείων. Οι περισσότεροι χρήστες που προβαίνουν σε αυτή τη διαδικασία δεν λησμονούν να αποθηκεύσουν τις φωτογραφίες τους ή τα τραγούδια MP3 από το δίσκο. Υπάρχουν, παρόλα αυτά, ορισμένα αρχεία που πολύ συχνά ξεχνιούνται με αποτέλεσμα να “μένουν πίσω” και τελικά να χάνονται.
Τα έγγραφα μου
O φάκελος Τα έγγραφά μου-My Documents (Windows 8), ή απλώς Έγγραφα-Documents (Windows 10) είναι η προεπιλεγμένη τοποθεσία για την αποθήκευση των αρχείων για πολλά προγράμματα των Windows. Ο συγκεκριμένος φάκελος περιλαμβάνει μια σειρά από επιπλέον φακέλους που φιλοξενούν τη μουσική, τα βίντεο αλλά και τις εικόνες σας (τα ονόματά τους σε κάθε περίπτωση είναι προφανή). Ο φάκελος αυτός βρίσκεται στη διαδρομή C:\Documents and Settings\Username, όπου username είναι το όνομα χρήστη που χρησιμοποιείτε στα Windows 8. Αν το λειτουργικό σας σύστημα είναι τα Windows 10, αναζητήστε τον φάκελο στη διαδρομή C:/Users/Username.
Στην ίδια διαδρομή θα βρείτε και τους επί μέρους φακέλους για τις εικόνες, τα βίντεο και τη μουσική σας. Απλώς αντιγράψτε όσα από αυτά χρειάζεστε σε ένα DVD, χρησιμοποιώντας ένα απλό πρόγραμμα εγγραφής όπως για παράδειγμα το Nero.
e-mails, βιβλίο διευθύνσεων
Αν χρησιμοποιείτε κάποιο πρόγραμμα αλληλογραφίας όπως το Microsoft Outlook, θα πρέπει να θυμηθείτε να αποθηκεύσετε τα emails, αλλά και το βιβλίο διευθύνσεών σας. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα της κατασκευάστριας εταιρείας των Windows, τα παραπάνω αποθηκεύονται σε ένα αρχείο τύπου pst. Ξεκινώντας, κάντε κλικ στο Αρχείο από το βασικό μενού και στη συνέχεια επιλέξτε Εισαγωγή και Εξαγωγή (File > Import and Export). Έπειτα από το format, για να επαναφέρετε τα παραπάνω δεδομένα, ανοίξτε και πάλι το πρόγραμμα αλληλογραφίας, επιλέξτε Αρχείο > Εισαγωγή (File > Import) και ακολουθήστε τις οδηγίες που θα δείτε στην οθόνη σας. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να υποδείξετε στον οδηγό το σημείο στο δίσκο που έχετε αποθηκεύσει το αρχείο pst.
Web Bookmarks
Αν χρησιμοποιείτε συχνά το Web, το πιθανότερο είναι ότι θα έχετε αποθηκεύσει ως bookmarks μια σειρά από αγαπημένα sites που επισκέπτεστε συχνά. Η αποθήκευση και η μετέπειτα επαναφορά τους, εξαρτάται από τον Internet browser που χρησιμοποιείτε. Σε αυτές τις γραμμές θα αναφερθούμε στο backup των bookmarks για τα δύο δημοφιλέστερα προγράμματα του χώρου, τον Internet Explorer και τον Mozilla Firefox.
Ο πρώτος αποθηκεύει όλα τα bookmarks στη διαδρομή C:\Documents and Settings\username\Favorites όπου username είναι και πάλι το όνομα του χρήστη που χρησιμοποιείτε για τα Windows 8. Η αντίστοιχη διαδρομή για τα Windows 10 είναι C:\Users\Username\Favorites. Απλώς κρατήστε backup των περιεχομένων αυτού του φακέλου και αντιγράψτε τα στην ίδια διαδρομή έπειτα από το format.
Για το Mozilla Firefox, κάντε κλικ στο Σελιδοδείκτες > Διαχείριση Σελιδοδεικτών και από το νέο παράθυρο επιλέξτε Αρχείο > Εξαγωγή (Bookmarks > Manage Bookmarks > File > Export). Ο Mozilla αποθηκεύει τις αγαπημένες σας σελίδες σε μορφή html. Για να τις επαναφέρετε, επιλέξτε από το παράθυρο της διαχείρισης σελιδοδεικτών Αρχείο > Εισαγωγή (File > Import) και υποδείξτε στο πρόγραμμα το αποθηκευμένο αρχείο html.
Αντικείμενα στο Desktop
Πολύ συχνά, οι χρήστες “αφήνουν” αντικείμενα στην Επιφάνεια εργασίας των Windows, όπως έγγραφα σουίτας γραφείου, εικόνες και άλλα αρχεία για να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτά. Όσο και αν ακούγεται περίεργο, οι περισσότεροι από αυτούς ξεχνούν να τα αποθηκεύσουν πριν από το format, με αποτέλεσμα να χάνονται πολύτιμα πολλές φορές δεδομένα. Θυμηθείτε λοιπόν να τα αντιγράψετε σε ένα USB flash drive για να έχετε το κεφάλι σας ήσυχο.
Format, εγκατάσταση των Windows 8
Για να ξεκινήσετε, θα χρειαστεί να έχετε στην κατοχή σας το bootable CD του λειτουργικού συστήματος που σας δόθηκε με την αγορά του υπολογιστή. Στη συνέχεια, θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι ο υπολογιστής σας μπορεί να εκκινήσει από το DVD-Rom του υπολογιστή, ρυθμίζοντάς τον κατάλληλα μέσα από το BIOS. Λίγα δευτερόλεπτα αφού έχετε εκκινήσει τον υπολογιστή, θα δείτε μία οθόνη που θα αναγράφει ένα μήνυμα όπως το “Press Delete for System setup” ή κάτι παρόμοιο.
Εδώ χρειάζεται προσοχή καθώς αυτό το μήνυμα θα εμφανιστεί για ένα δύο δευτερόλεπτα μόνο, οπότε θα πρέπει να είστε γρήγοροι και να πατήσετε το πλήκτρο που υποδεικνύεται (σχεδόν πάντα είναι το πλήκτρο Delete). Αν δεν το πετύχετε με την πρώτη και τα Windows ξεκινήσουν και φορτώνουν, θα πρέπει να κάνετε και πάλι επανεκκίνηση.
Εισερχόμενοι στο BIOS, μεταβείτε στο μενού Boot και ρυθμίστε το DVD-Rom ή το CD-Rom σας ως την πρώτη συσκευή εκκίνησης του υπολογιστή. Βγείτε από το BIOS αποθηκεύοντας τις αλλαγές (Save and exit), τοποθετήστε το CD των Windows στο drive και επανεκκινήστε το PC. Πατήστε τώρα οποιοδήποτε πλήκτρο, όταν εμφανιστεί το σχετικό μήνυμα, για να ξεκινήσει η διαδικασία της εγκατάστασης.
Ακολουθήστε τις οδηγίες στην οθόνη σας, μέχρι να φτάσετε στο σημείο από όπου θα επιλέξετε τον δίσκο της εγκατάστασης. Από αυτό το σημείο, σας προσφέρονται μια σειρά από εργαλεία διαμόρφωσης (format), αλλά και δημιουργίας partition των μαγνητικών αποθηκευτικών σας μέσων. Για να φορμάρετε τον δίσκο που περιλαμβάνει ήδη τα Windows, επιλέξτε τον με τα βελάκια από το πληκτρολόγιο και πατήστε το Enter. Από την επόμενη οθόνη επιλέξτε και πάλι με τον ίδιο τρόπο τη γρήγορη διαμόρφωση του διαμερίσματος με το σύστημα NTFS.
Όταν ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία, η εγκατάσταση θα ξεκινήσει να αντιγράφει αρχεία από το CD στον δίσκο, ενώ στη συνέχεια ο υπολογιστής θα επανεκκινήσει αυτόματα. Η εικόνα 4 είναι αυτή που θα αντικρύσετε έπειτα από την επανεκκίνηση του υπολογιστή, ενώ στα αριστερά θα δείτε να αναγράφεται και η ώρα που απομένει για την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Σε αυτό το σημείο θα χρειαστεί απλά να περιμένετε. Η πρώτη φορά που θα σας “ενοχλήσει” η εγκατάσταση, είναι για να επιλέξετε τις τοπικές ρυθμίσεις και τις ρυθμίσεις γλώσσας.
Από το παράθυρο που θα εμφανιστεί, κάντε κλικ στο Προσαρμογή (Customize). Από την καρτέλα Τοπικές ρυθμίσεις (Regional Options) επιλέξτε Ελληνικά (Greek) από το πεδίο Πρότυπα και μορφές (Standards and formats), ενώ ακριβώς από κάτω, από το πεδίο Θέση (Location) επιλέξτε Ελλάδα (Greece).
Από την καρτέλα Γλώσσες (Languages) κάντε κλικ στο πλήκτρο Λεπτομέρειες (Details) και επιλέξτε ως βασική γλώσσα συστήματος τα αγγλικά Ηνωμένων Πολιτειών (English – United States). Στο πεδίο Εγκατεστημένες υπηρεσίες (Installed Services) προσθέστε ως δεύτερη γλώσσα πληκτρολογίου (μετά τα αγγλικά) και τα ελληνικά, αν αυτή δεν είναι ήδη περασμένη. Κάντε κλικ στο OK για να κλείσετε το παράθυρο. Από την τρίτη καρτέλα του κεντρικού παραθύρου (Για προχωρημένους – Advanced) επιλέξτε και πάλι Ελληνικά (Greek) από τη μοναδική λίστα επιλογών που σας προσφέρεται. Κάντε κλικ και πάλι στο OK για να ολοκληρώσετε. Λογικά θα έχετε επιστρέψει στο αρχικό παράθυρο Τοπικές ρυθμίσεις και ρυθμίσεις γλώσσας. Εδώ κάντε κλικ στο Επόμενο (Next) για να συνεχίσετε την εγκατάσταση.
Στο πεδίο Όνομα του υπολογιστή (Computer Name) πληκτρολογήστε οτιδήποτε επιθυμείτε. Όσον αφορά τον κωδικό ασφαλείας μπορείτε να ορίσετε κάποιον σε αυτό το στάδιο, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο, καθώς έχετε τη δυνατότητα να αφήσετε κενά τα συγκεκριμένα πεδία και να ορίσετε κωδικό ασφαλείας αργότερα μέσα από τον Πίνακα Ελέγχου (Control Panel) των Windows. Από το επόμενο παράθυρο ρυθμίστε σωστά την ημερομηνία, ενώ από τη λίστα για την επιλογή Ζώνης ώρας (Time Zone) κάντε κλικ στο GMT +02:00 Αθήνα. Τέλος, κάποια στιγμή θα σας ζητηθεί να πληκτρολογήσετε και τον κωδικό των Windows που αναγράφεται είτε στη συσκευασία του CD είτε βρίσκεται στο ειδικό αυτοκόλλητο που συναντάμε συνήθως επάνω στο κουτί του υπολογιστή.
Έχετε ουσιαστικά ολοκληρώσει την εγκατάσταση των Windows 8 και σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα θα είστε σε θέση να αντικρύσετε την επιφάνεια εργασίας.
Format, εγκατάσταση των Windows 10
Αν έχετε έστω και την παραμικρή εμπειρία από την εγκατάσταση των Windows 8, θα διευκολυνθείτε πολύ στην εγκατάσταση των Windows 10. Πρόκειται ουσιαστικά για την ίδια διαδικασία, μόνο που σε γενικές γραμμές χρησιμοποιείται πιο καλαίσθητο περιβάλλον εργασίας, ενώ οι επιλογές που καλείστε να κάνετε είναι οι ίδιες, αλλά θα τις συναντήσετε με διαφορετική σειρά.
Ξεκινήστε και πάλι ορίζοντας ως συσκευή εκκίνησης το DVD-Rom σας μέσα από το BIOS, τοποθετήστε το DVD στο drive και επανεκκινήστε το PC. Η πρώτη σας επιλογή σχετίζεται με τις τοπικές ρυθμίσεις και τις ρυθμίσεις γλώσσας, όπου και είναι προφανές τι θα επιλέξετε.
Στη συνέχεια, θα χρειαστεί να εισάγετε τον κωδικό των Windows που σας δόθηκε μαζί με την αγορά του DVD του λειτουργικού συστήματος ή με την αγορά του υπολογιστή σας. Από το επόμενο παράθυρο επιλέξτε Προσαρμοσμένη εγκατάσταση (για προχωρημένους), για να εμφανιστούν επιπλέον οι σχετικές με τη διαμόρφωση του δίσκου ρυθμίσεις. Το συγκεκριμένο μενού είναι ακριβώς το ίδιο με αυτό της εγκατάστασης των Windows 8, μόνο που εδώ μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ποντίκι για τις επιλογές σας. Για να κάνετε format στον δίσκο, απλώς επιλέξτε τον από τη σχετική λίστα και στη συνέχεια κάντε κλικ στο Διαμόρφωση (Format).
Από το ίδιο μενού μπορείτε επίσης να δημιουργήσετε πρόσθετα partitions στον δίσκο, κάνοντας κλικ στο Δημιουργία (Create) και ορίζοντας το μέγεθος του διαμερίσματος που θέλετε να δημιουργήσετε. Από τη στιγμή που έχετε ολοκληρώσει με τη δημιουργία των partitions και τη διαμόρφωσή τους, επιλέξτε αυτό στο οποίο θέλετε να γίνει η εγκατάσταση και κάντε κλικ στο Επόμενο (Next) για να ξεκινήσει η διαδικασία.
Σε γενικές γραμμές η εγκατάσταση των 10 είναι πιο “ήσυχη” από αυτή των 8 και θα απαιτήσει από εσάς λιγότερα. Έπειτα από μικρό χρονικό διάστημα (εξαρτάται από την ισχύ του υπολογιστή σας) και ένα-δύο reboot, θα εμφανιστεί ένα παράθυρο, στο οποίο και θα καλείστε να ονομάσετε το PC, αλλά και να εισάγετε έναν κωδικό ασφαλείας, χωρίς το τελευταίο πάντως να είναι απαραίτητο. Θα ακολουθήσει ένα ακόμα παράθυρο επιλογής της γεωγραφικής ζώνης στην οποία βρίσκεστε (GMT +02:00 Αθήνα) και η εγκατάσταση θα ολοκληρωθεί με ένα νέο παράθυρο, από όπου κάντε κλικ στο Χρήση προτεινόμενων ρυθμίσεων (Use recommended settings) για να λαμβάνετε αυτόματα όλες τις νέες αναβαθμίσεις των Windows 10 όταν αυτές είναι διαθέσιμες. Ο υπολογιστής θα κάνει μία ακόμα επανεκκίνηση και θα είστε πλέον έτοιμοι να εισέλθετε στο λειτουργικό σύστημα.
