Φριτς Λανγκ: Σκηνοθέτης, εκπρόσωπος του γερμανικού εξπρεσιονισμού

Το άκουσμα και μόνο του ονόματός του παραπέμπει στη γέννηση του γερμανικού σινεμά και ειδικότερα έτσι όπως αυτό κατάφερε με την σειρά του να μεταβάλει την δυναμική του παγκόσμιου, μέσα από τις αρχές που εγκαινίασε το αισθητικό ρεύμα του γερμανικού εξπρεσιονισμού.

Ο Φριτς Λανγκ (Fritz Lang) έσπασε τα δεσμά που μέχρι τότε επέβαλε το Χόλυγουντ και αντικατέστησε την εικόνα του κοινού θνητού που μέσα από τις κακουχίες δυναμώνει και ανακαλύπτει το κρυμμένο μήνυμα που του παραχωρεί το δικαίωμα να αλλάξει την μοίρα του, σε ό,τι είναι προορισμένος να γίνει. Το είδος του ανθρώπου που πλάθεται μέσα από τις ταινίες του πλησιάζει περισσότερο το Νιτσεϊκό Υπεράνθρωπο, και λιγότερο το πιο σύνηθες, απλούστερο Βιβλικό μοντέλο με το οποίο πολλές φορές ακόμα και σήμερα συνηθίζει να ταυτίζεται ο θεατής.

Σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του Lang, ο παράδεισος και η κόλαση τοποθετούνται στο ίδιο σύμπαν και πολλά από τα πρωτογενή στοιχεία τους δανείζονται και περιπλέκονται μέσα στην ίδια τη θνητή φύση του ανθρώπου, οδηγώντας τον πότε στο ένα άκρο και πότε στο άλλο, επιτρέποντας του όμως στο τέλος να επιλέξει ο ίδιος. Εδώ η εξουσία που καταδυναστεύει και καθορίζει την τύχη δεν έχει μόνο μεταφυσική αλλά και κοινωνική προέλευση. Τα ίδια τα σύμβολα αποκτούν άλλη διάσταση όταν το κακό, με το οποίο αγαπούσε να φλερτάρει ο σκηνοθέτης, δεν αποδίδεται με την φευγαλέα εικόνα του καπνού αλλά μέσα από τις εκφράσεις του ανθρώπινου προσώπου.

Η δίψα για την κατάκτηση του κόσμου, που διαβάλει πολλούς από τους ήρωες του, συνδυαστικά με την ανάγκη για εξουσία, που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν μακριά από την εποχή του, δημιουργεί ένα πάθος που στο τέλος αποκτά δική του ζωή και ισοπεδώνει καθετί που κανονικά θα έπρεπε να λειτουργεί ως θεμέλιο. Το οξυγόνο και το φως βρίσκονται στην επιφάνεια και η επιφάνεια είναι μικρή… δεν προορίζεται για όλους. Κάτω από την επιφάνεια βρίσκονται τα γρανάζια που δεν σταματούν να γυρνούν προκειμένου να παραχθεί φως και οξυγόνο. Ο αρχιτέκτονας έχει σχεδιάσει δυο επίπεδα ερμητικά απροσπέλαστα το ένα στο άλλο.

Η προσδοκία της σωτηρίας, της ένωσης που συνήθως έρχεται μέσα από τον έρωτα, γίνεται το δυνατότερο μέσο που με τον τρόπο του θα συμβάλλει έτσι ώστε να φορτιστεί με διαφορετική ενέργεια και σκοπό ο αγώνας του ήρωα. Από την άλλη θα δούμε το ιερό αυτό κατά πολλούς κινηματογραφιστές συναίσθημα, να γίνεται μια ακόμα μορφή εξουσίας, ίσως η πιο απάνθρωπη. Ο Lang παίζει με τα στερεότυπα χωρίς να τα αποποιείται εντελώς. Ο άντρας μεγαλώνει, γερνά, παραδίνεται στην φύση και στις αδυναμίες του και αρχίζει να ψάχνει την πηγή της νιότης του μέσα από τη γυναίκα, που τις περισσότερες φορές παραμένει πολλά μέτρα πάνω από τη γη στο βάθρο της Μαρίας ή της Πόρνης.

Ο Fritz Lang είναι εραστής της απόλυτης μαθηματικής συμμετρίας, που συναντά κανείς μόνο στην ίδια την φύση. Στις ταινίες του τίποτα δεν συμβαίνει τυχαία, ο σκηνοθέτης έχει τον απόλυτο έλεγχο, νιώθεις ότι θα τον δεις σε κάποια γωνία του φιλμικού περιβάλλοντος, να στέκεται και να καθοδηγεί χωρίς να χρειάζεται να προφέρει ούτε μια λέξη. Οι ιστορίες προσαρμόζονται ακριβώς στο σχήμα των σκέψεων του, και παρά τα λεγόμενα… η φαντασία ευτυχώς ξεπερνάει την πραγματικότητα.

Φιλμογραφία

• 1960 – Journey to the Lost City
• 1960 – Die 1000 Augen des Dr. Mabuse
• 1959 – Das indische Grabmal
• 1959 – Der Tiger von Eschnapur
• 1956 – Beyond a Reasonable Doubt
• 1956 – While the City Sleeps
• 1955 – Moonfleet
• 1954 – Human Desire
• 1953 – The Big Heat
• 1953 – The Blue Gardenia
• 1952 – Clash by Night
• 1952 – Rancho Notorious
• 1950 – American Guerrilla in the Philippines
• 1950 – House by the River
• 1947 – Secret Beyond the Door…
• 1946 – Cloak and Dagger
• 1945 – Scarlet Street
• 1944 – The woman in the window
• 1944 – Ministry of Fear
• 1943 – Hangmen Also Die!
• 1942 – Moontide (uncredited)
• 1941 – Confirm or Deny (uncredited)
• 1941 – Man Hunt
• 1941 – Western Union
• 1940 – The Return of Frank James
• 1938 – You and Me
• 1937 – You Only Live Once
• 1936 – Fury
• 1934 – Liliom
• 1933 – Das Testament des Dr. Mabuse
• 1933 – Le testament du Dr. Mabuse
• 1931 – M
• 1929 – Frau im Mond
• 1928 – Spione
• 1927 – Metropolis
• 1924 – Die Nibelungen: Kriemhilds Rache
• 1924 – Die Nibelungen: Siegfried
• 1922 – Dr. Mabuse, der Spieler – Ein Bild der Zeit
• 1921 – Der müde Tod
• 1921 – Vier um die Frau
• 1920 – Das wandernde Bild
• 1920 – Die Spinnen, 2. Teil – Das Brillantenschiff
• 1919 – Harakiri
• 1919 – Die Spinnen, 1. Teil – Der Goldene See
• 1919 – Der Herr der Liebe
• 1919 – Halbblut