Η Λονδρέζα κοινωνιολόγος Κάθριν Χάκιμ (Catherine Hakim) επισημαίνει πως ξεχνάμε να αξιοποιήσουμε το «ερωτικό κεφάλαιο» που όλοι μας διαθέτουμε (μαζί με το οικονομικό, το πολιτιστικό και το κοινωνικό). Η βασική της διαπίστωση είναι απλή: φροντίστε την εμφάνισή σας! Οι όμορφοι άνθρωποι έχουν εισόδημα κατά 13% μεγαλύτερο από τους μέσης ομορφιάς συναδέρφους τους. Κι έχει κι άλλο!
Ο καθένας μας διαθέτει οικονομικό, πολιτιστικό και κοινωνικό κεφάλαιο. Σύμφωνα με το Γάλλο κοινωνιολόγο Πιερ Μπουρντιέ (Pierre Bourdieu) σε αυτό οφείλονται οι κοινωνικές διαφορές κι οι επιτυχίες μας. Η Κάθριν Χάκιμ του LSE επισημαίνει πως κάτι έχουμε ξεχάσει: δείτε τη νέα Γαλλίδα επικεφαλής του «διεθνούς νομισματικού ταμείου» (IMF) Κριστίν Λαγκάρντ (Christine Lagarde). Σύμφωνα με τη Χάκιμ, είναι ένα λαμπρό παράδειγμα μιας γυναίκας που αξιοποιεί πλήρως το ερωτικό της κεφάλαιο.
Αλλά υπάρχουν καλά νέα και για όλες τις γυναίκες αυτού του πλανήτη που δε λέγονται Αντζελίνα Τζολί (Angelina Jolie) ή τους άνδρες που το επίθετό τους δεν είναι Πιτ (Pitt): το ερωτικό κεφάλαιο μπορεί να αποκτηθεί! Μόνο εν μέρει κληροδοτείται! Η Χάκιμ προσδιορίζει έξι διαφορετικά είδη ερωτικού κεφαλαίου: την ομορφιά, τη σεξουαλική ελκυστικότητα, τις κοινωνικές δεξιότητες, τη ζωντάνια, την κοινωνική παρουσία και τη σεξουαλικότητα. Γενικά οι γυναίκες θεωρείται πως διαθέτουν μεγαλύτερο ερωτικό κεφάλαιο από τους άνδρες, διότι, προσέξτε το αυτό, προσπαθούν σκληρότερα να το δημιουργήσουν! Ως εδώ καλά. Το πρόβλημα είναι πως οι γυναίκες σπανίως «επενδύουν» αυτό το κεφάλαιο για επαγγελματικούς σκοπούς. Η Χάκιμ, που αυτοαποκαλείται φεμινίστρια, λέει πως το φταίξιμο για αυτό βαραίνει εξίσου γυναίκες και άνδρες. Για να το πούμε σαφέστερα, φταίνε εξίσου η πατριαρχική κοινωνία και ο φεμινισμός.
Στήθια, όχι μυαλά!
Η Κάθριν Χάκιμ σπανίως αναφέρεται σε αυτήν την πλευρά στις συνεντεύξεις της, αλλά στο άρθρο της «ερωτικό κεφάλαιο», που δημοσιεύτηκε το 2010 στην «επιθεώρηση ευρωπαϊκής κοινωνιολογίας», είναι πολύ πιο επεξηγηματική. «Καθώς οι γυναίκες γενικά διαθέτουν μεγαλύτερο ερωτικό κεφάλαιο από τους άνδρες, οι άνδρες αρνούνται την ύπαρξή του ή την αξία του. Κάνουν ό,τι είναι δυνατό ώστε να βεβαιωθούν πως οι γυναίκες δεν θα δύνανται να το αξιοποιούν νομίμως προς όφελός τους». Σύμφωνα με τη Χάκιμ, η πατριαρχία προσπαθεί να προκαλέσει αναστολές στις γυναίκες στη χρήση του ερωτικού τους κεφαλαίου. Με άλλα λόγια, οι γυναίκες οδηγούνται να νιώθουν ενοχές όταν το αξιοποιούν. Οι γυναίκες αυτές χαρακτηρίζονται χαζές (γιατί άλλο θα χρησιμοποιούσαν το ερωτικό τους κεφάλαιο, αν όχι για να αποκρύψουν την έλλειψη εξυπνάδας ή ειδικών γνώσεων;) Με άλλα λόγια, έχουν στήθια, όχι μυαλά! Μερικές φορές μάλιστα, το ερωτικό κεφάλαιο αποτελεί μειονέκτημα.
Η Χάκιμ εκτιμά πως αυτή η ανδρική οπτική κυριαρχεί και στις κοινωνικές επιστήμες. «Το ερωτικό κεφάλαιο παραγνωρίζεται διότι το διαθέτουν κυρίως γυναίκες και οι κοινωνικές επιστήμες τείνουν να παραβλέπουν τις γυναικείες προς όφελος των ανδρικών δραστηριοτήτων, αξιών κι ενδιαφερόντων. Η Χάκιμ το αποκαλεί αυτό «πατριαρχική οπτική». Αν, κι εδώ είναι το ενδιαφέρον με τη θέση της Χάκιμ- οι γυναίκες δεν είναι άμοιρες ευθύνης για το γεγονός αυτό! Η Χάκιμ υποστηρίζει πως αντί να αποστασιοποιηθεί από την πατριαρχική οπτική, η φεμινιστική θεωρία αντιθέτως μάλλον ισχυροποίησε όλη την ηθικολογία ενάντια στην αξιοποίηση του ερωτικού κεφαλαίου.
Αυτό οφείλεται σε μια λανθασμένη διχοτομία: σύμφωνα με τη φεμινιστική οπτική, μια γυναίκα καταξιώνεται είτε από το ανθρώπινο κεφάλαιό της (τη μόρφωση, την εξυπνάδα) είτε από το ερωτικό της κεφάλαιο (την εμφάνισή της). Τα δύο μαζί δεν πάνε! Είναι αλήθεια πως η Χάκιμ απαλύνει την κριτική της όταν τονίζει πως ο φεμινιστικός λόγος είναι πολύπτυχος και διαρκώς μεταβαλλόμενος. Αλλά στο τέλος συρρικνώνει το φεμινισμό σε μια απλή συνθηματολογία: οι γυναίκες είναι θύματα της ανδρικής καταπίεσης. Εξ ου και ο γρίφος του σεξ: σύμφωνα με τη Χάκιμ πολλές φεμινίστριες αντιμετωπίζουν με δυσπιστία την ετεροφυλοφιλία διότι «σε στέλνει κατ’ ευθείαν στο κρεβάτι με τον εχθρό».
Αποτέλεσμα: ακόμα και οι φεμινιστικές οπτικές στις κοινωνικές επιστήμες να εθελοτυφλούν ως προς το ότι η ελκυστική εμφάνιση κι η σεξουαλικότητα είναι προσόντα που οι γυναίκες μπορούν να αξιοποιήσουν στον αγώνα τους για εξουσία ενάντια στους άνδρες.
Λάθος κατεύθυνση
Το δοκίμιο της Κάθριν Χάκιμ εγείρει πολλά ενδιαφέροντα ερωτήματα, αν και τελικά φαίνεται πως ακολουθεί λάθος κατεύθυνση. Είναι πράγματι σημαντικό να διερωτηθούμε κατά πόσο φταίνε κι οι ίδιες οι γυναίκες για το εισοδηματικό τους χάσμα με τους άνδρες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι άνδρες αμείβονται ωριαία 17% παραπάνω από τις γυναίκες. Σε μια συνέντευξή της στο γερμανικό περιοδικό «φόκους» η Χάκιμ τονίζει πως οι γυναίκες «εν γένει δε διεκδικούν ανώτερες θέσεις και παραχωρούν πρόθυμα στους άνδρες το προβάδισμα στις προαγωγές. Δε θέλουν να μένουν στη δουλειά ως αργά το βράδυ και θεωρούν πιο σημαντική, σε σχέση με τους άνδρες, την προσωπική και την οικογενειακή τους ζωή -και άρα λιγότερο σημαντική την επαγγελματική επιτυχία».
Είναι όμως εξαιρετικά αμφισβητήσιμο αν η λύση στο πρόβλημα αυτό θα ήταν η αξιοποίηση του «ερωτικού κεφαλαίου». Το εγχείρημα της Χάκιμ να εμπλέξει την έννοια του «ερωτικού κεφαλαίου» με μια επιστημονική κοινωνική θεώρηση που να καταξιώνει τη θέση της γυναίκας, είναι εξαιρετικά καλοδεχούμενο. Αλλά η προσέγγισή της καταλήγει να παγιδεύεται σε με ρηχή και άδικη κριτική του φεμινισμού. Η λύση που μοιάζει να προσφέρει η Κάθριν Χάκιμ για την επικράτηση επί της πατριαρχίας είναι μάλλον απλοϊκή: αξιοποίησε το ερωτικό σου κεφάλαιο και χοπ, γρήγορα στο κρεβάτι με τον εχθρό σου!
 επισημαίνει, ξεχνάμε να αξιοποιήσουμε){kind=link}