Όταν το 1953 ανακαλύφθηκε η δομή του DNA, η επιστήμη άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην Ιστορία του ανθρώπου. Καταφέραμε να σπάσουμε το μυστικό του γενετικού κώδικα ο οποίος καθορίζει την κατανομή των αμινοξέων στις πρωτεϊνες και αρχίσαμε να κατανοούμε τις εκπληκτικές διεργασίες που διέπουν τη λειτουργία ενός ζωντανού κυττάρου.
Οι ανακαλύψεις αυτές έδωσαν μια υπέρμετρη αισιοδοξία στον επιστημονικό κόσμο, κάνοντας τον να πιστεύει ότι βρισκόμαστε πλέον πολύ κοντά στο να εξιχνιάσουμε σε κάθε του πτυχή το μυστήριο της ζωής. Τίποτα όμως δε θα μπορούσε να είναι τόσο ανακριβές, τόσο βεβιασμένο και τόσο εσφαλμένο όσο αυτό το συμπέρασμα. Εάν ο άνθρωπος κατάφερε να δώσει απαντήσεις για τα συστατικά που απαρτίζουν τους ζωντανούς οργανισμούς, δεν μπόρεσε ωστόσο να προσδιορίσει ποιες είναι οι διαδικασίες που συνδυάζουν και δένουν αυτά τα συστατικά για να φτιάξουν ένα λειτουργικό ανθρώπινο οργανισμό.
Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η επιστήμη έχει τον πρώτο λόγο στην εξήγηση της καθημερινότητάς μας. Η πρόοδός της εξηγεί πλέον με ακρίβεια πως λειτουργεί η ζωή σε κάθε της εκδήλωση, ωστόσο κάποια πράγματα φαίνεται να διαφεύγουν των αξιωμάτων και των επεξηγήσεών της. Η ίδια η επιστήμη θεωρεί τέτοια γεγονότα ανύπαρκτα, απίθανα, και αυτό γιατί είναι σπάνια, ενάντια στους νόμους της Φυσικής, απρόοπτα, ελάχιστα επαναλαμβανόμενα και απίθανο να κατευθυνθούν ή να απομονωθούν ώστε να μελετηθούν από κοντά. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι βρίσκονται εδώ, ότι υπάρχουν, και, ακριβώς λόγω της ύπαρξής τους, δημιουργούν πρόβλημα.
Αν πούμε σε κάποιον «κλείσε την πόρτα, κάνει κρύο έξω», δεν σημαίνει ότι αν κλείσει την πόρτα θα κάνει λιγότερο κρύο έξω. Μην αντιμετωπίζοντας κατάφατσα ένα πρόβλημα δε σημαίνει ότι αυτό παύει να υπάρχει. Για αιώνες η επιστήμη φώτισε σκοτεινές περιοχές της ζωής του ανθρώπου, περιοχές που βρίσκονταν βορά δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων, έχοντας πάντα στο νου της ότι είναι συχνά τα λάθη κάποιων ανθρώπων που κάνουν τα πράγματα να προχωρήσουν.
Δεν είναι πάντα εύκολο να δεχτείς την αλήθεια, και οι σπουδαίοι άνθρωποι του παρελθόντος που βοήθησαν να προχωρήσουν οι γνώσεις και η αντίληψή μας για τον κόσμο, βρήκαν συχνά στο δρόμο τους ισχυρές αντιστάσεις, μιας και οι αντιλήψεις τους για τον κόσμο ήταν αιρετικά ενοχλητικές καθώς επανεξέταζαν γνώσεις που θεωρούνταν δια παντός καθορισμένες. Για παράδειγμα, πόσο ασύλληπτο φαινόταν να περάσεις από την αντίληψη ότι η γη είναι επίπεδη και ότι ο ορίζοντας σηματοδοτεί και τα σύνορα της γης, στην ιδέα μιας γης στρογγυλής, πάνω στην οποία κάποιοι άνθρωποι μετακινούνται ανάποδα, το κεφάλι προς τα κάτω!
Κατά τη διάρκεια των αιώνων, οι γνώσεις μας για τον κόσμο δεν έπαψαν στιγμή να διευρύνονται και τα σύνορα μεταξύ γνώσης και άγνοιας γινόντουσαν όλο και πιο στενά. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε αυτήν την πρόοδο με μια στρατιά (οι επιστήμονες), που εισβάλει και κατακτά χώρες που η καθεμιά τους αντιπροσωπεύει ένα διαφορετικό κεφάλαιο της επιστήμης (ιατρική, φυσική, χημεία, βιολογία, αστρονομία,..), και στις οποίες ρίχνει τα φώτα της, γιατί όταν τις βρήκε ήταν βυθισμένες στο σκοτάδι. Όμως όσο περισσότερο η στρατιά προχωρά, τόσο περισσότερο διαπιστώνει την απεραντοσύνη αυτών των χωρών.
Η αληθινή εξήγηση του φαινομένου του ουράνιου τόξου έπρεπε να περιμένει τον Νεύτωνα που απέδειξε ότι το λευκό φως δεν είναι τίποτα άλλο από ένα μείγμα όλων των πιθανών χρωμάτων, τα οποία μπορούν να αποχωριστούν από κάποιο πρίσμα ή από σταγόνες νερού που αιωρούνται στον αέρα. Αυτό που προκαλεί το ουράνιο τόξο είναι η διάθλαση του φωτός στις σταγόνες του νερού, και τίποτ’ άλλο. Η απάντηση άργησε, αλλά δόθηκε.
Πολλές είναι οι απαντήσεις που θα δοθούν σίγουρα στο μέλλον, και ας έχουν αργήσει. Μέχρι τότε όμως, πόσοι θα είναι εκείνοι που θα αρνούνται ακόμα την ύπαρξη των υπό διερεύνηση πραγμάτων, απλά και μόνο γιατί δε θα έχουν απάντηση να δώσουν! Και όταν δε θα μπορούν να αρνηθούν απ’ ευθείας τα γεγονότα, θα το κάνουν πλαγίως. Θα χλευάσουν. Η Ιστορία είναι γεμάτη από τέτοιους ανθρώπους: «Θα έλεγα πως αυτό δεν ανήκει στην τέχνη που έχω συνηθίσει να θεωρώ μουσική» (Α. Ουλίμπισεφτ, σε μια κριτική της Πέμπτης Συμφωνίας του Μπετόβεν), «Η τηλεόραση είναι μια μόδα που δεν πρόκειται να κρατήσει πολύ» (Μαίρη Σόμερβιλ,πρωτοπόρος των ραδιοφωνικών εκπαιδευτικών εκπομπών,1948), «Οι ακτίνες-Χ είναι μια αισχρή απάτη» (Λόρδος Κέλβιν, πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρίας,1895), «Πολύ ενδιαφέρον παιδί μου, αλλά δυστυχώς δε θα λειτουργήσει ποτέ» (ο καθηγητής αεροναυτικής του πανεπιστημίου του Καίμπριζ, απευθυνόμενος στον Φρανκ Ουίτλ για τα σχέδια του κινητήρα τζετ), «Δεν σε ενδιαφέρει τίποτα, πέρα απ’ το να κάνεις σκοποβολή και να πιάνεις ποντίκια. Θα γίνεις η ντροπή της οικογένειας» (ο πατέρας του Κάρολου Δαρβίνου προς το γιο του), «Οτιδήποτε θα μπορούσε ποτέ να εφευρεθεί, έχει ήδη εφευρεθεί» (ο διευθυντής του Γραφείου Ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ,1898), «Είναι ο χειρότερος μαθητής που είχα ποτέ μου» (ο καθηγητής Φυσικής του Αϊνστάιν απευθυνόμενος προς τον πατέρα του). Τα λάθη είναι ανθρώπινα!
Εδώ, δε θα εξετάσουμε περιπτώσεις και φαινόμενα που κατασκευάστηκαν για να εξάπτουν τη φαντασία των προληπτικών και των προθύμων να εντυπωσιαστούν. Αντί να ψάχνουμε να κατασκευάζουμε δικαιολογίες, θα ήταν πιο εποικοδομητικό να κοιτάξουμε να βρούμε ερμηνείες. Και για να το κάνουμε, το πιο σωστό θα ήταν, ακολουθώντας το ένστικτό μας, να βάλουμε τη λογική μας να δουλέψει. Με το να αρνούμαστε χωρίς δεύτερη κουβέντα ένα γεγονός που μπορεί να υπάρχει – μπορεί και όχι, το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να αποδείξουμε πόσο δειλοί και συντηρητικοί είμαστε στην πραγματικότητα. Είναι πιο εύκολο και καθησυχαστικό να συσχετίσουμε κάτι με κάτι άλλο που αντιμετωπίζεται στην περίμετρο του φυσικού κόσμου, από το να αντιμετωπίσουμε κάτι, ίσως πιο απειλητικό, με νέα μάτια. Όπως είχε πει και ο γάλλος Marcel Proust, το πραγματικό ταξίδι προς νέες ανακαλύψεις δε συνίσταται στο να ψάξεις καινούργια τοπία, αλλά στο να έχεις καινούργια μάτια.
Σήμερα είναι η πρώτη μέρα του υπολοίπου της ζωής σου. Προχώρα έχοντας διαρκώς ένα μόνο πράγμα στο νου σου: το καθήκον σου να αφήνεις τους άλλους να μιλούν, δεν περιλαμβάνει και την υποχρέωσή σου να τους παίρνεις στα σοβαρά…
