Η τελετή των εγκαινίων της ΔΕΘ μετατρέπεται σε βήμα προβολής του κυβερνητικού έργου, υποσχεσιολογίας – δημαγωγίας και κομματικής αντιπαράθεσης και δυστυχώς συμβαίνουν όλα αυτά την στιγμή που η Ελλάδα διανύει τις χειρότερες στιγμές στην σύγχρονη οικονομική της ιστορία.
Έντεκα μήνες μετά τον θάνατο του Παπάγου και την ανάθεση της πρωθυπουργίας (Οκτώβριος 1955) και έξι μετά την καλπονοθευτική νίκη της ΕΡΕ στις εκλογές (Φεβρουάριος 1956) ο Καραμανλής καταφθάνει στην έκθεση ως θριαμβευτής την πρώτη μέρα του Σεπτεμβρίου. Πλέει με πολεμικό σκάφος στον προβλήτα του Λευκού Πύργου, όπου έχει προετοιμαστεί λαϊκή υποδοχή.
Αλλά αυτή, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των αντιπολιτευόμενων εφημερίδων, «υπήρξε παγερωτάτη. Παρά τας καταβληθείσας προσπαθείας των παραγόντων της ΕΡΕ, το μεγαλύτερον μέρος των εργατών δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις και δεν προσήλθεν… Το αναμένον πλήθος απετελείτο κυρίως από αγρότας μεταφερθέντας διά λεωφορείων εκ Χαλκιδικής.»
Εικονική πραγματικότητα
Ο πρωθυπουργός, μιλώντας στα εγκαίνια, εμφανίστηκε σαν να έχει λύσει ή να έχει δρομολογήσει τη λύση σχεδόν όλων των μεγάλων προβλημάτων. Παρουσίασε μια εικονική πραγματικότητα για την Ελλάδα και τους πολίτες της, μοιράζοντας ανέξοδες αόριστες υποσχέσεις.
«Η χώρα διαθέτει σήμερον οικονομικήν και πολιτικήν σταθερότητα, ενόπλους δυνάμεις διά τας οποίας δικαιούται να είναι υπερήφανος, τάξιν και ασφάλειαν», όπως ισχυρίστηκε. Ως μοναδική εξαίρεση ανέφερε το Κυπριακό. Διαβεβαίωσε, όμως, καταφεύγοντας σε υψηλούς εθνικοπατριωτικούς τόνους, ότι ουδέποτε θα υποστείλει τη σημαία του αγώνος για την απελευθέρωση της Κύπρου (ήταν η εποχή που κυριαρχούσε το σύνθημα της ένωσης με την Ελλάδα). Πόσο ανυποχώρητος ήταν αποδείχτηκε πολύ γρήγορα, με τις επαίσχυντες συμφωνίες Λονδίνου και Ζυρίχης.
Στην ομιλία εκείνη θα διατυπώσει για πρώτη φορά και μια ρητορική αποστροφή, επαναλαμβανόμενη, με διάφορες παραλλαγές, τις επόμενες χρονιές, που θα εγκαινιάζει τη ΔΕΘ: «Εάν ομονοούντες και πειθαρχημένοι διαφυλάξωμεν τα αγαθά, εντείνωμεν τας προσπαθείας μας και περιστείλωμεν τας αξιώσεις μας, υποτάσσοντες το ατομικόν ή ταξικόν συμφέρον εις το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου, δυνάμεθα να αποβλέπωμεν εις ένα καλύτερον μέλλον».
Αυτή ήταν η απάντηση στους «μισθοβίωτους, υπαλλήλους και εργάτας, οι οποίοι εξεγείρονται και ζητούν αύξησιν της αμοιβής της εργασίας των προς αντιμετώπισιν της αυξήσεως των τιμών».
Όπως και το 1956
Σαν να μην πέρασε μισός αιώνας από το 1956! Επιπλέον, όπως σήμερα, έτσι και τότε η αντιπολίτευση κατηγορούσε, με συγκεκριμένα στοιχεία, την κυβέρνηση επειδή «κατόρθωσε να ζημιώσει ταυτοχρόνως και την παραγωγήν και την κατανάλωσιν προς όφελος των κερδοσκόπων»…
Στις θριαμβολογίες Καραμανλή για την πολιτική – οικονομική σταθερότητα και τους χειρισμούς της στα εθνικά θέματα στην 21η ΔΕΘ του 1956 απάντησε ο αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων. Ο Γ. Παπανδρέου, αναλύοντας τα έργα της κυβέρνησης, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ΕΡΕ «μίαν μόνον υπηρεσίαν δύναται να προσφέρη εις τον λαόν και το έθνος: Να εγκαταλείψη εις τον συντομώτερον χρόνον την αρχήν».
Δεν έχει καθιερωθεί ακόμη τα αρμόδια όργανα της ΔΕΘ να καλούν τους άλλους πολιτικούς αρχηγούς κι έτσι ο Γ. Παπανδρέου θα απαντήσει στον πρωθυπουργό από την Αθήνα. Πρόσκληση θα εξασφαλίσει μόνο καθώς πέφτει η αυλαία της Εκθεσης (23 Σεπτεμβρίου). Τότε θα επαναλάβει τις καταγγελίες για γενική χρεοκοπία της οικονομικής πολιτικής, τη φαύλη διοίκηση και το κομματικό κράτος.
Τόσο βαθιές είναι, λοιπόν, οι ρίζες της δικομματικής αντιπαράθεσης με επίκεντρο τη ΔΕΘ.
Πρώτος με περισσότερα εγκαίνια
Ο Κ. Καραμανλής είχε εγκαινιάσει οκτώ φορές της ΔΕΘ (1956-1962), ενώ άλλες έξι τη μεταδικτατορική περίοδο (1974-1979) ως πρωθυπουργός. Αλλά κι ακόμη δυο (1980-81) ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Κατέχει, επομένως, το «ρεκόρ» στον αριθμό κήρυξης των εγκαινίων της.
Έπονται ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κ. Σημίτης με οκτώ. Απομένει να δούμε αν ο σημερινός πρωθυπουργός θα ισοφαρίσει το ρεκόρ των δυο τελευταίων, καθώς σήμερα στην 73 ΔΕΘ, κηρύσσει την έναρξη για πέμπτη χρονιά.
Συνήθως αναφέρεται ότι ο πρώτος πρωθυπουργός, που παραβρέθηκε σε ΔΕθ, ήταν ο Ελ. Βενιζέλος το 1928. Παραπλανητική, όμως, είναι η αναφορά, αφού δεν ήταν παρών στα εγκαίνια. Περαστικός από τη Θεσσαλονίκη, στάθμευσε απλώς εκεί και βρέθηκε για μισή ώρα, ως επισκέπτης στην 3η ΔΕΘ. Τη σημερινή της μορφή, με τις ομιλίες του πρωθυπουργού, τη συνέντευξη, αλλά επίσης τις συνεντεύξεις των άλλων πολιτικών αρχηγών, όπως και τις απευθείας τηλεοπτικές μεταδόσεις, αρχίζει να παίρνει η ΔΕΘ αμέσως μετά τη μεταπολίτευση. Σταθμό, όμως, στην ανακήρυξή της σε «πολιτικό άμβωνα» ήταν το 1977, όταν γιόρταζε τα 40 χρόνια της. Ήταν τότε που ο φορέας του θεσμού μετασχηματίστηκε από ΝΠΔΔ σε Ανώνυμη Εταιρεία (HELEXPO ΔΕΘ Α.Ε.), με μοναδικό μέτοχο το κράτος.
Ο καθρέφτης της ελληνικής οικονομίας
Παραδοσιακά, η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης θεωρούνταν καθρέφτης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Η παρομοίωση, που υπογράμμιζε τη σημασία του θεσμού, μάλλον ξεπεράστηκε τα μεταδικτατορικά χρόνια. Η ΔΕΘ έχει αναγορευτεί βαθμιαία στο σημαντικότερο ετήσιο πολιτικο-οικονομικό βήμα. Η διάσταση αυτή επισκίασε τις άλλες πλευρές της.
Πολλές φορές αναφέρεται ότι τη μετεξέλιξη από εμπορικό σε πολιτικο-οικονομικό γεγονός εγκαινίασε από το 1974 ο Κ. Καραμανλής. Δεν είναι ακριβές. Αν και είναι αλήθεια πως ο ίδιος, ως πρωθυπουργός, δύο δεκαετίες νωρίτερα, κήρυξε την έναρξη αυτής της διαδικασίας. Η ανάδειξη της ΔΕΘ σε ετήσιο επίκεντρο της πολιτικής και κομματική διαπάλης εντοπίζεται τα χρόνια 1955-56.
Τέσσερα χρόνια μετά την αναβίωσή της (είχε διακοπεί από το 1940 μέχρι το 1951 λόγω των πολέμων) ακούγονται οι πρώτες φωνές διαμαρτυρίας για τις απόπειρες κομματικοποίησής της.
Ο υπουργός Εμπορίου στην τελευταία κυβέρνηση του Συναγερμού Λ. Μάκκας στα εγκαίνια της 20ής ΔΕΘ (4-25 Σεπτεμβρίου 1955) εξαντλεί τους επαίνους για το κυβερνητικό έργο. Αποδίδει, μάλιστα, τον καλπάζοντα τιμάριθμο στον «καταναλωτισμό» των Ελλήνων, προκαλώντας κακεντρεχή σχόλια, με… παρηχήσεις γύρω από το επώνυμό του.
Μέχρι τότε οι πρωθυπουργοί, παραδόξως, δεν κηρύσσουν την έναρξη της Έκθεσης. Την αποστολή διεκπεραιώνουν οι υπουργοί (συνήθως του Εμπορίου). Εξαίρεση αποτελεί η πρώτη χρονιά της μεταπολεμικής ΔΕΘ (1951), όταν την έναρξη κήρυξαν ο βασιλιάς Παύλος και η Φρειδερίκη.
