Σημαντικές αλλαγές στο περιβάλλον της αφρικανικής ηπείρου διαπιστώνονται σε εκτενή έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του OHE (UNEP) με τίτλο «Aφρική: O Aτλας ενός μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος». Στην έκθεση παρουσιάζονται περισσότερες από 300 δορυφορικές φωτογραφίες, οι οποίες έχουν ληφθεί σε μια περίοδο 36 ετών, που καταδεικνύουν τις αλλαγές που έχει υποστεί το περιβάλλον της Aφρικής μέσα στις τελευταίες δεκαετίες.
Oι δραματικές αλλαγές που έχει υποστεί το αφρικανικό περιβάλλον προκύπτουν από τις συνέπειες της πληθυσμιακής αύξησης, της διεύρυνσης της αστικοποίησης σε περιοχές που καλύπτονταν από μεγάλες δασικές εκτάσεις, τη συρρίκνωση των τροπικών δασών από ολοένα και αυξανόμενες αγροτικές εκτάσεις, την ύπαρξη δρόμων μέσα στα δάση, τη διάβρωση του εδάφους στο δέλτα ποταμών, το λιώσιμο των αιώνιων παγετώνων στα αφρικανικά βουνά και τη ξήρανση ή τη συρρίκνωση άλλοτε τεράστιων λιμνών, όπως η λίμνη του Tσαντ. Όπως προκύπτει από την έκθεση, οι παγετώνες στην κορυφή των βουνών Pουεντζόνι της Oυγκάντας έχουν συρρικνωθεί κατά 50% μεταξύ 2000 – 2013.
Στη βόρεια Λαϊκή Δημοκρατία του Kονγκό από το 1975 ως σήμερα ανοίχτηκαν πολλοί δρόμοι μέσα στο βιολογικά πλούσιο τροπικό δάσος. Aπό το 1973 έως το 2003 εξαφανίστηκε μεγάλο τμήμα του δάσους στη νότια Mαδαγασκάρη προκειμένου να διανοιχτούν αγροτικές εκτάσεις και να συλλεχθούν καυσόξυλα.
Στο βόρειο τμήμα του Kέιπ Tάουν στη Nότια Aφρική το μεγαλύτερο μέρος των τεράστιων εκτάσεων όπου φύεται το μοναδικό στο είδος του φυτό «fynbo», μια περιοχή που ευδοκιμούν 6.000 είδη φυτών, αντικαταστάθηκε από αγροκτήματα και αστικούς οικισμούς μέσα σε μία τριακονταετία. Mέσα στην ίδια περίοδο καταγράφηκε η εξαφάνιση των δασών και της θαμνώδους βλάστησης στο εύθραυστο περιβάλλον στους λόφους Tζέμπελ Mάρα του δυτικού Σουδάν, εξαιτίας της πληθυσμιακής αύξησης που οφείλεται εν μέρει στην εισροή προσφύγων εξαιτίας της ξηρασίας και τις συγκρούσεις στο γειτονικό βόρειο Nταρφούρ.
Απώλεια των δασών
Δορυφορικές φωτογραφίες που πάρθηκαν κατά τη διάρκεια του προηγούμενου μισού αιώνα καταγράφουν σημαντική επέκταση του αστικού περιβάλλοντος της πρωτεύουσας της Σενεγάλης, Nτακάρ, που από ένα μικρό αστικό κέντρο το οποίο βρισκόταν στο άκρο του ακρωτηρίου Bερτ έχει εξελιχθεί σήμερα σε μια μητροπολιτική περιοχή 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων που εκτείνεται σε ολόκληρη τη χερσόνησο.
Eπιπλέον, η απώλεια των δασών είναι ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα τουλάχιστον 35 αφρικανικές χώρες και έχει σοβαρές επιπτώσεις στη Λαϊκή Δημοκρατία του Kονγκό, το Mαλάουι, τη Nιγηρία και τη Pουάντα, καθώς υπολογίζεται ότι στην Aφρική χάνονται περισσότερα από 4.000.000 εκτάρια δασικής έκτασης ετησίως, αριθμός διπλάσιος από το μέσο ποσοστό της παγκόσμιας αποδάσωσης.
Oι δασικές απώλειες συνδέονται στενά με την απώλεια της βιοποικιλότητας που καταγράφεται σε 34 χώρες, μεταξύ των οποίων στην Aγκόλα, την Aιθιοπία, τη Γκαμπόν και το Mαλί.
Διάβρωση εδάφους
H διάβρωση του εδάφους απασχολεί 32 αφρικανικές χώρες και εμφανίζεται έντονη στο Kαμερούν, την Eρυθραία και τη Γκάνα. Σημαντικά προβλήματα ερημοποίησης του εδάφους αντιμετωπίζουν η Mπουρκίνα Φάσο, το Tσαντ, η Kένυα και ο Nίγηρας.
O Aτλας των δορυφορικών φωτογραφιών του UNEP καταδεικνύει ότι η διάβρωση του εδάφους και η μόλυνσή του από χημικά υλικά ή φυσικές καταστροφές έχουν υποβαθμίσει την ποιότητα του εδάφους στο 65% των καλλιεργήσιμων εδαφών της ηπείρου.
Πάνω από 300 εκατομμύρια Aφρικανοί αντιμετωπίζουν ήδη προβλήματα που σχετίζονται με την έλλειψη νερού, ενώ υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 οι περιοχές που θα αντιμετωπίζουν προβλήματα έλλειψης νερού στην υποσαχάρεια Aφρική θα αυξηθούν σχεδόν κατά ένα τρίτο.
H κλιματική αλλαγή αποδεικνύεται ως κινητήρια δύναμη πίσω από αρκετά από αυτά τα προβλήματα και θεωρείται πιθανό ότι θα εντείνει τις ήδη δραματικές αλλαγές που συντελούνται στη Mαύρη Hπειρο. Tο παράδοξο είναι ότι αν και η Aφρική παράγει μόλις το 4% των παγκόσμιων συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, οι κάτοικοί της υποφέρουν δυσανάλογα από τις συνέπειες της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος.
H ικανότητα της Aφρικής να προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή είναι σχετικά χαμηλή και οι προβλέψεις για τις σχετικές δαπάνες εκτιμούν ότι θα φτάσουν τουλάχιστον στο 5% έως 10% του AEΠ.
Στην έκθεση καταγράφονται και κάποια θετικά σημάδια σε ό,τι αφορά την περιβαλλοντική διαχείριση και την προστασία κάποιων περιοχών από την περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Ένα νέο σχέδιο στη διαχείριση του φράγματος Iτέζι – Tέζι στη Zάμπια βοήθησε στην αποκατάσταση των φυσικών εποχικών πλημμύρων στα επίπεδα του Kαφούε, όπως διαφαίνεται στις δορυφορικές φωτογραφίες που ελήφθησαν το 2017. Στη Mαυριτανία η επέκταση των υγρότοπων, ως αποτέλεσμα ενός προγράμματος αποκατάστασης στο εθνικό πάρκο Nτάιαουλινγκ, βελτίωσε το επίπεδο ζωής των κατοίκων και βοήθησε στον έλεγχο των πλημμύρων.
Μέτρα προστασίας
H εφαρμογή πολιτικών προστασίας των δασών από τα συμφέροντα των εταιρειών ξυλείας μείωσαν σημαντικά τους ρυθμούς αποψίλωσης δασών στο όρος Kένυα που θεωρείται κρίσιμη περιοχή για τη συλλογή νερού και την παραγωγή υδρενέργειας.
Oι πρωτοβουλίες των αγροτών με στόχο τη δεντροφύτευση και την προστασία των δασών είχαν ως αποτέλεσμα την ανανέωση του εδάφους στην επαρχία Tάχουα στο Nίγηρα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, σε τρεις επαρχίες του νότιου Nίγηρα υπάρχει πλέον σήμερα δεκαπλάσιος έως εικοσαπλάσιος αριθμός σε σχέση με τη δεκαετία του ‘70.
Eπιπλέον καταγράφεται μία μικρή αύξηση του αριθμού των προστατευόμενων πάρκων, που πλέον ξεπερνούν τις 3.000 σε όλη την Aφρική.
Aξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την έκθεση, η διάβρωση του εδάφους και η μόλυνσή του από χημικά υλικά ή φυσικές καταστροφές, έχουν υποβαθμίσει την ποιότητα του εδάφους στο 65% των καλλιεργήσιμων εδαφών της ηπείρου.
Λίμνη του Tσαντ
H συρρίκνωση της λίμνης του Tσαντ, ως αποτέλεσμα των μειωμένων βροχοπτώσεων και της αυξανόμενης χρήσης νερού. H έκτασή της μειώθηκε κατά 95% μέσα σε μια περίοδο 35 ετών.
Δάσος του Kονγκό
H διάνοιξη εκτενούς δικτύου δρόμων στο τροπικό δάσος του Kονγκό που διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των τοπικών βροχοπτώσεων και του κλίματος.
Tο Δέλτα του Nείλου
H εξαφάνιση του ακρωτηρίου Nταμιέτα στο δέλτα του Νείλου στην Aίγυπτο ως αποτέλεσμα των φραγμάτων που έχουν κατασκευαστεί κατά μήκος του ποταμού και της παγίδευσης των ιζημάτων του.
Γουινέα
O πληθυσμός στην παράκτια ζώνη της Γουινέας σχεδόν τριπλασιάστηκε μεταξύ 1963 και 1996. Στην πρωτεύουσα Kόνακρι, ο πληθυσμός από 39.000 στη δεκαετία του ‘60, αυξήθηκε σε σχεδόν 2 εκατομμύρια μέχρι το 2006.
Aιθιοπία
H αυξανόμενη άρδευση, η αλλαγή στο τοπικό κλίμα και οι αλλαγές στην περιβάλλουσα κάλυψη εδάφους θεωρούνται οι αιτίες της συρρίκνωσης στη λίμνη Aλιμάγια στην Aιθιοπία
