Μία άγνωστη χημική ουσία για τον περισσότερο απλό κόσμο που φέρει την ονομασία CRP χτυπά καμπανάκι στις αρτηρίες χιλιάδων ανδρών. Γιατί όμως δεν το ακούν οι γιατροί;
Aκόμα κι αν είσαι από τους ανθρώπους που προσέχει ευλαβικά τον εαυτό του, κάτι που σημαίνει ότι δεν τρέφεσαι διαρκώς με ανθυγιεινες τροφες, εν τούτοις ενδέχεται η αρτηριακή σου πίεση να βρίσκεται πιο πάνω από τις ανώτερες φυσιολογικές τιμές, και συνάμα, η LDL χοληστερόλη σου να έχει πιάσει πάτο, που μπορεί ανά πάσα στιγμή να αισθανθείς αυτόν τον οξύ πόνο στο στήθος, ο οποίος θα σε στείλει μια και καλή στον άλλο κόσμο.
Πρόκειται για το πιο συγκεχυμένο από όλα τα καρδιακά μυστήρια: Κάθε χρόνο, τα εμφράγματα του μυοκαρδίου σκοτώνουν χιλιάδες άνδρες, οι οποίοι ειλικρινά δεν είχαν κανένα λόγο να πεθάνουν. «Τα μισά από τα εμφράγματα του μυοκαρδίου και τα εγκεφαλικά επεισόδια στις ΗΠΑ θα συμβούν σε υγιείς, μεσήλικες άνδρες, με φυσιολογικά επίπεδα χοληστερόλης», αναφέρει ο Paul Ridker, διευθυντής στο Κέντρο Πρόληψης Καρδιαγγειακών Παθήσεων της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. «Αν φεύγοντας από το ιατρείο του καρδιολόγου σου ξέρεις ότι τα επίπεδα της χοληστερόλης σου είναι χαμηλά και ότι είσαι σε καλή φόρμα, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν διατρέχεις κίνδυνο να προσβληθείς από έμφραγμα του μυοκαρδίου».
Στην πραγματικότητα, το ρίσκο μπορεί να είναι αρκετά υψηλό. Εδώ και πολλά χρόνια μας λένε να ελέγχουμε τα επίπεδα της χοληστερόλης μας, για να είμαστε σε θέση να μαντέψουμε αν διατρέχουμε κίνδυνο να εκδηλώσουμε κάποια στεφανιαία νόσο. Τώρα πια πολλοί καρδιολόγοι λένε ότι πρέπει να κοιτάμε και πέρα από την LDL και την HDL χοληστερόλη. Το CRP είναι πιθανότητα το μαγικό σύμβολο που μπορεί να σου σώσει τη ζωή.
Με τον όρο CRP αναφερόμαστε σε μία χημική ουσία, τη λεγόμενη C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, η οποία βρίσκεται μέσα στον οργανισμό μας. Τα επίπεδα της CRP σου, τα οποία μπορούν να ανιχνευτούν με μία απλή και ανέξοδη εξέταση αίματος, μπορεί να αποτελούν τον καλύτερο δείκτη, για να διαπιστώσεις κατά πόσο μελλοντικά μπορεί να προσβληθείς από καρδιακή προβολή ή εγκεφαλικό.
Σύμφωνα με τη λεγόμενη Physicians Health Study, κλινική μελέτη (19 ετών), στην οποία έλαβαν μέρος πάνω από 20.000 γιατροί, τα υψηλά επίπεδα CRP μπορεί να υποδηλώνουν μέχρι και 300% αυξημένο ρίσκο για καρδιακή προσβολή σε έναν άνθρωπο, ακόμα κι αν τα επίπεδα της χοληστερόλης του είναι φυσιολογικά. Τη διαγνωστική αξία της CRP υποστηρίζει και μία άλλη καρδιακή μελέτη-ορόσημο, η Framingham Heart Study, στην οποία έλαβαν μέρος περισσότεροι από 5.100 συμμετέχοντες από το 1971 έως σήμερα.
«Δεν μας απασχολεί τόσο πια η χοληστερόλη», αναφέρει ο Ishwarlal Jialal, διευθυντής στο Εργαστήριο Ερευνας της αρτηριοσκλήρυνσης και του μεταβολισμού, στην Ιατρική Σχολή του Davis, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. «Πλέον εξετάζουμε αυτό που συμβαίνει μέσα στα τοιχώματα των αρτηριών, γεγονός που αποτελεί μεγάλο άλμα στο συγκεκριμένο τομέα».
Στα πιο παλιά βιβλία η CRP μπορεί να αναφέρεται και ως «Credit Ridker Paul», δηλαδή με το όνομα του ανθρώπου που έκανε την πιο εκτεταμένη ερεύνα πάνω στη συγκεκριμένη χημική ουσία. Ο Dr. Ridker, ένας μελαχρινός ερευνητής γύρω στα 40, θεωρείται ένας από τους τοπ καρδιολόγους στον κόσμο κι εργάζεται πυρετωδώς, προκειμένου να καθιερωθεί η εξέταση για τη CRP στο διαγνωστικό οπλοστάσιο της αμερικανικής αγοράς. Μάλιστα, έχει ήδη επηρεάσει θετικά τους γιατρούς του προέδρου Μπους προς αυτή την κατεύθυνση, αφού εξέτασαν τα επίπεδα της CRP στην τελευταία καρδιολογική του εξέταση (τα οποία τελικά αποδείχτηκαν πολύ χαμηλά).
«Η εξέταση για τη CRP μπορεί να προβλέψει το ρίσκο για καρδιακή προσβολή, ακόμα και αν έχεις ρυθμίσει όλους τους υπόλοιπους παράγοντες, που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιαγγειακές παθήσεις», λέει ο Dr. Ridker. «Είναι πολύ εύκολο στη χρήση. Και φυσικά, ευρέως διαθέσιμο. Αν ο ασθενής ζητήσει από το γιατρό του να του κάνει αυτή την εξέταση, θα μπορεί να έχει πιο αξιόπιστη εικόνα για τον κίνδυνο που διατρέχει να προσβληθεί από καρδιακή προσβολή».
Στην καρδιά της CRP
Η επιστημονική πλευρά της CRP ξεκινά με ένα πρησμένο χείλος. Σε αυτήν την περίπτωση απελευθερώνεται η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, για να σου κρούσει τον κώδωνα ότι υπάρχει φλεγμονή στον οργανισμό σου. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και μέσα στην καρδιά σου. Η φλεγμονή σε κάποιο τοίχωμα μιας αρτηρίας, η οποία πυροδοτείται από το κάπνισμα ή κάποια δίαιτα φτωχή σε θρεπτικά συστατικά, αυξάνει, μερικές φορές μάλιστα δραματικά, τα επίπεδα της CRP στο αίμα. Από μόνη της μία αρτηρία που έχει υποστεί φλεγμονή δεν αποτελεί πρόβλημα. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν η φλεγμονή υπάρχει σε συνδυασμό με την παρουσία αθηρωματικής πλάκας στο εσωτερικό της αρτηρίας.
Η φλεγμονή μπορεί να κάνει πιο εύκολα την πλάκα να σπάσει, με αποτέλεσμα να αποκολληθεί κάποιο κομμάτι της και να φράξει κάποιο αγγείο οδηγώντας σε καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό. Σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται η σπουδαιότητα της CRP. Αν ανιχνευθούν έγκαιρα στον οργανισμό υψηλά επίπεδα CRP μπορούν να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να θεραπευθεί η φλεγμονή προτού οδηγήσει στην αποκόλληση τμήματος της αθηρωματικής πλάκας.
Για του λόγου το αληθές, η εξέταση της CRP θα μπορούσε να προσδιορίσει τους 25.000.000 Αμερικανούς που έχουν φυσιολογικές τιμές στη χοληστερόλη τους, αλλά η φλεγμονή στο εσωτερικό των αρτηριών τους ξεπερνά το μέσο όρο, αναφέρει ο Δρ. Ridker (αν έχεις αυξημένη CRP και υψηλή την LDL χοληστερόλη, έχεις διπλάσιο κίνδυνο να προσβληθείς από καρδιακή προσβολή απ’ ό,τι αν είχες μόνο αυξημένη χοληστερόλη). «Η εξέταση της CRP προδικάζει για το αν υπάρχει φλεγμονή στις αρτηρίες», εξηγεί ο Eric Topol, επικεφαλής στο τμήμα Καρδιαγγειακής Ιατρικής στην Κλινική Cleveland. «Πρόκειται για ζωτικό κομμάτι της καρδιακής αξιολόγησης».
Ένα άλλο πλεονέκτημα στην εξέταση της CRP είναι ότι οι γιατροί μπορούν να προειδοποιούν τους ασθενείς τους για ένα δυνητικό πρόβλημα υγείας πολλά χρόνια νωρίτερα. «Εχουμε διαπιστώσει αυξημένα επίπεδα CRP, 30 με 40 χρόνια προτού εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματα καρδιαγγειακής νόσου», αναφέρει ο Dr. Ridker. «Πιστεύουμε ότι περίπου οι μισές παραλλαγές (στη φλεγμονή) είναι γενετικά προκαθορισμένες, ενώ οι υπόλοιπες μισές οφείλονται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα, η λανθασμένη διατροφή, η έλλειψη άσκησης και η παχυσαρκία. Ειδικά στο θέμα της παχυσαρκίας, το φαινόμενο CRP μπορεί πολύ εύκολα να εξηγήσει γιατί οι παχύσαρκοι νέοι έχουν αυξημένο κίνδυνο να προσβληθούν από καρδιαγγειακή νόσο».
Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σε θέση να εξηγήσουν πώς οι περιβαλλοντικοί παράγοντες οδηγούν σε φλεγμονή στο εσωτερικό των αρτηριών. «Πιστεύουμε ότι ενεργοποιούν εκείνα τα κύτταρα, που προκαλούν τη φλεγμονή», αναφέρει ο Dr. Jialal. «Ωστόσο, δεν υπάρχουν λεπτομερείς μελέτες πάνω στο θέμα».
Μία παγοκύστη για τις αρτηρίες σου
Γνωρίζεις βέβαια πως να θεραπεύσεις ένα πρησμένο χείλος: ακουμπάς ένα παγάκι και περιμένεις μέχρι να υποχωρήσει η φλεγμονή. Ευτυχώς, το να θεραπεύεις μία αρτηρία που έχει φλεγμονή είναι εξίσου εύκολη υπόθεση. «Όλοι εκείνοι οι παράγοντες που γνωρίζουμε ότι μειώνουν το ρίσκο για καρδιακή προσβολή (υγιεινή διατροφή, διακοπή του καπνίσματος, άσκηση), απ’ ό,τι φαίνεται μειώνουν και τα επίπεδα της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης», αναφέρει ο Dr. Ridker. Πιο συγκεκριμένα, ο Δείκτης Μάζας του Σώματος σου (ΔΜΣ) πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 18,5 και 24,9, να ξεχάσεις τα τσιγάρα, να τρως λιγότερα κορεσμένα και τρανς λιπαρά και να ασκείσαι 30 με 60 λεπτά, τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα. Καταπίνοντας και καμιά ασπιρίνη μπορεί να ρίξεις τη CRP σου.
Σε ό,τι αφορά τα επίπεδα της CRP, που δεν μπορούν να πέσουν με την αλλαγή του τρόπου ζωής, οι γιατροί μπορούν να συστήσουν κάποιο φάρμακο που μειώνει τη χοληστερόλη, όπως είναι οι στατίνες (Lipitor, Zocor, Pravachol). «Με τις στατίνες έχεις το “δύο σε ένα” αποτέλεσμα», αναφέρει ο Dr. Ridker, εξηγώντας ότι η συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων ρίχνει την LDL χοληστερόλη και δρα και ως αντιφλεγμονώδες. «Ακόμα και οι άνθρωποι που έχουν ιδανικά επίπεδα χοληστερόλης, θα πρέπει να πάρουν στατίνες για να μειώσουν τη CRP τους», συμπληρώνει ο Dr. Topol.
Υπάρχουν όμως και κάποια άλλα φάρμακα που μειώνουν τη φλεγμονή, τα οποία συνταγογραφούνται ή εξετάζονται για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Σύμφωνα με τον Dr. Topol, οι μελέτες του έδειξαν ότι το αντιαιμοπεταλιακό φάρμακο Plavix μειώνει ουσιαστικά τη CRP. Κάποια άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα (όπως το Avandia και το Actos) μειώνουν τη φλεγμονή, καθώς και οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου. Επίσης, οι υψηλές δόσεις νιασίνης μειώνουν τα επίπεδα της CRP και αυξάνουν την HDL χοληστερόλη. Προς το παρόν, όμως, οι στατίνες είναι τα φάρμακα εκλογής, αλλά ο Dr. Jialal ελπίζει να ακολουθήσουν κι άλλα. «Θεωρώ ότι θα παρασκευαστούν φάρμακα, που θα μειώνουν απευθείας τη CRP 40-50%», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Γιατί δεν ξέρω τίποτα για τη CRP;
Γιατί, λοιπόν, ο γιατρός σου δεν σου τα έχει πει όλα αυτά; Για όλα φταίει η ιατρική γραφειοκρατία. Στο εγγύς μέλλον, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων και η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHA) αναμένεται να εισηγηθούν την εξέταση της CRP. Εως τότε «η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία δεν συστήνει την εξέταση της CRP στον καθένα», λέει ο Richard Becker, ομιλητής της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας. «Συσσωρευμένες πληροφορίες αναφέρουν ότι η CRP είναι ένας σημαντικός δείκτης. Ωστόσο, χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να καθοριστεί ο ρόλος της CRP στον υπολογισμό ρίσκου ευρείας κλίμακας. Είμαστε πολύ κοντά σε αυτό το σημείο, αλλά δεν έχουμε φτάσει ακόμη μέχρι εκεί».
Ένα άλλο επιχείρημα είναι ότι τα επίπεδα της CRP μπορεί να αυξηθούν για κάποιον άλλο λόγο πέρα από τη φλεγμονή στο εσωτερικό των αρτηριών, η οποία μπορεί να οφείλεται και σε λανθασμένη διάγνωση. «Υπάρχουν πολλοί λόγοι που αυξάνουν τη CRP, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με καρδιαγγειακή νόσο, όπως είναι οι λοιμώξεις και τα αρθριτικά», αναφέρει ο Christopher O’Donnell, διευθυντής στο Νational Heart, Lung and Blood Institute, όπου εκπονήθηκε η μελέτη Framingham.
Ο Dr. Ridker επιμένει ότι η CRP πρέπει να ελέγχεται σε συνδυασμό με τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης, όχι τόσο σε ασθενείς που νοσηλεύονται μέσα σε νοσοκομεία, αλλά σε εκείνους που καλούνται να υποβληθούν σε εργαστηριακές εξετάσεις εκτός νοσοκομείου. «Πιστεύω ότι με αυτό τον τρόπο φαίνεται καθαρά αν ο ασθενής διατρέχει κάποιο κίνδυνο να υποστεί καρδιακή προσβολή», ισχυρίζεται ο ίδιος. Ο Dr. Topol, ο οποίος τα τελευταία δύο χρόνια εξετάζει τα επίπεδα της CRP στους ασθενείς του, συμφωνεί ότι η συγκεκριμένη εξέταση αποτελεί επαναστατική πρόοδο στο χώρο της ιατρικής και πρέπει να συνοδεύει τις υπόλοιπες εξετάσεις ρουτίνας, που συστήνονται από τον καρδιολόγο σε ασθενείς, οι οποίοι κρίνεται ότι την έχουν ανάγκη.
Τα επίπεδα της CRP σου αποτελούν τον καλύτερο δείκτη για να διαπιστώσεις αν κινδυνεύεις από καρδιακή προσβολή.
