If…. (1968): Περιμένοντας την έκρηξη

Σύνοψη ταινίας

• Σκηνοθέτης: Lindsay Anderson
• Ηθοποιοί: Christine Noonan, David Wood, Malcolm McDowell, Peter Jeffrey, Richard Warwick, Robert Swann
• Είδος: Δράμα
• Έτος κυκλοφορίας: 1968

Εμείς τα αγοράκια έχουμε την συνήθεια να γκρινιάζουμε συχνά για τον χαμένο χρόνο στο στρατό και την πειθαρχία που μας ξεβολεύει από την ζωούλα μας. Η διάρκεια της θητείας είναι πλέον μικρότερη από 12 μήνες, και όμως φαίνεται αιώνια όταν υπηρετείς. Τουλάχιστον βέβαια, πηγαίνεις εκεί μετά τα 18 σου χρόνια, έχοντας ζήσει λίγο μια ελεύθερη -σχετικά- ζωή. Τι να πούνε όμως και οι μαθητές σε ξένες χώρες που πηγαίνουν εσώκλειστοι σε κολέγια (ή όπως τα λέμε στο χωριό μου boarding school); Σχολεία δηλαδή, που από μικρή ηλικία ζούνε και φοιτούν κάτω από την ίδια στέγη μαζί με τους συμμαθητές και τους καθηγητές τους, που βλέπουν το πατρικό τους μόνο στις διακοπές. Σκέψου την φάση με τον Χάρι Πότερ, μόνο χωρίς το διασκεδαστικό κομμάτι και πιο άθλιες εγκαταστάσεις.

Τέτοια σχολεία είναι συνηθισμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, υπάρχουν όμως και αλλού. Αν και συνήθως οι μαθητές πηγαίνουν στα 13-14 τους χρόνια μέχρι τα 18, υπάρχουν σχολεία που δέχονται 5χρονα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι πρόκειται για μια θητεία μακράς διαρκείας, στην εμφάνιση της εφηβείας, με δεκάδες ορμές να εμφανίζονται καθημερινά και οι οποίες πρέπει να κατασταλούν εν τη γενέσει τους καθώς είναι ενάντια στους κανονισμούς εύρυθμης λειτουργίας. Η τιμωρία παραφυλά άλλωστε! Και μετά αναρωτιόμαστε γιατί τα Αγγλάκια γίνονται τόσο τζαζεμένα. Με τόση καταπίεση και επιβολή συντηρητισμού, πού αλλού θα μπορούσε να γεννηθεί το πανκ;

Οι παραπάνω σκέψεις μου ξεδιπλώνονταν στο μυαλό καθώς έβλεπα το If… για πολλοστή φορά στη ζωή μου. Και φυσικά, ο παραλληλισμός σχολείο-μαθητές με κυβέρνηση-πολίτες ήταν αναπόφευκτος.

Το φιλμ είναι από εκείνα που σημαδεύουν μια ολόκληρη εποχή. Με δεκάδες πολέμιους που από το σενάριο του και μόνο αντιμάχονταν το γύρισμά του (μέχρι και η εταιρία διανομής ήθελε να σταματήσει να προβάλλεται στις αίθουσες), το If… κατάφερε να κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών το 1969, αποστομώνοντας τους πάντες. Βρισκόμασταν σε μια νέα εποχή!

Στο σχολείο της ταινίας, η νεολαία διδάσκεται τα βασικά μαθήματα, αλλά και την αξία της θρησκείας (άσχετα αν δεν πιστεύεις), της άθλησης (ακόμη και αν τα καταφέρνεις καλύτερα σε πνευματικές ασκήσεις) και του πολέμου (ουδέν σχόλιο). Οι ρουφιάνοι βρίσκονται παντού και οι τιμωρίες γίνονται τόσο σκληρές όσο σκληρό είναι το ηθικό του τιμωρούμενου. Ένα από τα μεγαλύτερα παιδιά, ο Μικ, έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερη φιλοσοφία για την βία και δεν δυσκολεύεται να βρει ακόλουθους. Όταν βρει ένα ξεχασμένο κασόνι στο υπόγειο, θα…

Εδώ έχουμε την πρώτη εμφάνιση του Malcolm McDowell, σε αυτή την ταινία τον είδε ο Kubrick και του χάρισε τον ρόλο που τον έκανε αθάνατο στο A Clockwork Orange. Η σκηνοθεσία είναι αρκετά έξυπνη, χωρίζοντας το φιλμ σε δύο ουσιαστικά μέρη: το πρώτο, όπου μεταδίδεται στον θεατή η καταπίεση και το κλίμα του σχολείου, και το δεύτερο, όπου η οργή ψάχνει τρόπους να εκφραστεί. Παράλληλα, η ταινία μεταμορφώνεται από την ρεαλιστική της απεικόνιση σε σουρεαλιστική φαντασία, οπότε μην εκπλαγείτε με κάποια πράγματα που μοιάζουν μη-λογικά! Να αναφερθεί επίσης ότι το φιλμ χωρίζεται σε κεφάλαια που βοηθούν τον θεατή να επικεντρώσει την προσοχή του σε μικρές, μα σημαντικές λεπτομέρειες της σχολικής ζωής.

Η ταινία είναι κυρίως έγχρωμη. Η χρήση ασπρόμαυρου φιλμ σε μερικά πλάνα ξεκίνησε από το γεγονός ότι ήταν δύσκολο να τραβηχτούν μερικά πλάνα με φυσικό φωτισμό σε κλειστούς χώρους (όπως η εκκλησία και το γυμναστήριο) με έγχρωμο φιλμ (ήταν υπερβολικά κοκκώδες). Έτσι προέκυψε το ασπρόμαυρο και χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες σκηνές για να τονίσει την μετάβαση από την πραγματικότητα στην φαντασία.

Αυτά για σήμερα. Ας ελπίσουμε ότι τα σχολεία/κυβερνήσεις θα συνειδητοποιήσουν ότι δημιουργούν μεγαλύτερο κακό με την ακαμψία των απαρχαιωμένων κανόνων τους και θα βάλουν λίγο νερό στο κρασί τους. Η βία πάντα θα γεννά βία.

Φιλιά!