Αν στο μέλλον οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής αποτελέσουν σημείο ιστορικής αναφοράς μσε τέτοιο σημείο ώστε ο κόσμος να ενδιαφέρεται για τον «βορειοαμερικανό άνθρωπο» όπως για τον αρχαίο Έλληνα, τον αρχαίο Ρωμαίο, τον Μεσαιωνικό, τον Αναγεννησιακό κ.ά., ένας από τους καλύτερους τρόπους να μάθει για αυτόν θα είναι η ανάγνωση των βιβλίων του Νόρμαν Μέιλερ που πέθανε πρόσφατα, πλήρης ημερών, ογδόντα πέντε χρονών, και πλήρης έργου: δεκάδες μυθιστορήματα, δοκίμια, θεατρικά, σενάρια, δημοσιογραφικά κείμενα και βιβλία. Χαλκέντερος και εργασιομανής, κυκλοφόρησε πέρσι το τελευταίο του μυθιστόρημα («Κάστρο στο δάσος»), το πρώτο μιας ανολοκλήρωτης πλέον τριλογίας με θέμα τον άνθρωπο που στοιχειώνει τον χριστιανικό λευκό ευρωπαϊκό πολιτισμό, τον Χίτλερ.
Η ζωή του Μέιλερ είναι τόσο αμερικανική όσο μια ταινία του Σκορτσέζε για τις συμμορίες. Γιος Εβραίων της Ρωσίας που μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές του προηγουμένου αιώνα (γεννήθηκε το 1922), διακρίθηκε από μικρός. Σε ηλικία δεκαέξι χρονών το βορειαμερικανικό σύστημα άγχους («Μην πάει κανένα ταλέντο χαμένο και χάσουμε κυριαρχία και λεφτά») τον έφερε στο Χάρβαρντ όπου σπούδασε αεροναυπηγός, επάγγελμα το οποίο δεν άσκησε ποτέ. Μετά την αποφοίτησή του κατατάχτηκε στον στρατό και πολέμησε στις Φιλιππίνες, εμπειρία που του ενέπνευσε το πρώτο του μυθιστόρημα «Οι γυμνοί και οι νεκροί», το οποίο τον εκτόξευσε αμέσως στην πρώτη γραμμή και του επέτρεψε να ζει άνετα για πολλά χρόνια.
Αυτή ήταν η αρχή. Μετά, όλος ο θίασος του «αμερικανικού ονείρου» ανέβηκε στη σκηνή: ακολούθησαν πολλά βιβλία και πολλοί γάμοι· παντρευόταν σχεδόν με κάθε γυναίκα που έμενε μαζί της· μέτρησε οκτώ γάμους, γέννησε οκτώ-εννιά παιδιά, σχεδόν όλα με διαφορετικές γυναίκες· μαχαίρωσε μια σύζυγό του, Ισπανίδα, δεν τη σκότωσε ευτυχώς, και τον έκλεισαν για λίγο σε ψυχιατρείο· κατέβηκε για δήμαρχος της Νέας Υόρκης και ήρθε τελευταίος· ήταν κατά φαντασίαν εραστής της Μέριλιν Μονρόε· εναντιώθηκε με πάθος στον πόλεμο του Βιετνάμ· υπήρξε «συντηρητικός αριστερός», όπως αυτοπροσδιοριζόταν· ήταν μέγας και τρανός πότης και καπνιστής· μεγάλος εραστής, σύμφωνα με δηλώσεις του· ερασιτέχνης πυγμάχος· είχε προβλήματα στο ένα μάτι του από κάποιο καβγά· ήταν πάντα μετρημένος απέναντι στο Ισραήλ, δεν εκμεταλλεύτηκε το Ολοκαύτωμα· φίλος του Τζον Κένεντι, στον οποίο απηύθυνε φιλοσοφικού τύπου επιστολές· εν ολίγοις υπήρξε η προσωποποίηση του παθολογικού φόβου των Βορειοαμερικανών να μη χάσουν λεπτό από τη ζωή τους, πράγμα που συχνά οδηγεί στο να τη χάνουν ολοκληρωτικά χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Σκέφτεστε ένα Βορειαμερικανό ο οποίος στην ερώτηση: «Τι κάνεις τώρα» απαντά: «Κάθομαι»;
Η υπερδραστήρια ζωή του Μέιλερ κράτησε μέχρι τα σαράντα πέντε του. Μετά, αυθεντικό γέννημα του τελολογικού πολιτισμού των Λευκών Αγγλοσαξόνων Προτεσταντών (WASPs), έκοψε τσιγάρο και ποτό, περιόρισε τους γάμους, και τα τελευταία χρόνια ήταν παντρεμένος με μια γυναίκα είκοσι πέντε χρόνια νεότερή του. Σκοπός του ήταν να γράψει, αυτός που δεν βαριόταν να αυτοεξυμνείται –διαθέτοντας έναν πλεονάζοντα προτηλεοπτικό ναρκισσισμό–, το Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα. Δεν ξέρω αν το πέτυχε, δεν έχω διαβάσει ακόμα το τελευταίο του έργο, έχω όμως την εντύπωση ότι δεν έγραψε το μεγάλο παγκόσμιο μυθιστόρημα. Οι ήρωές του, συχνά του ίδιου τύπου, ήταν εφηβικά συγκλονιστικοί και προσκολλημένοι στις ερωτικές τους σχέσεις, γιατί ο εντυπωσιακός συγγραφέας τους, άριστος τεχνίτης του λόγου με νεύρο και με πάθος, και δεινότατος αφηγητής, με ακατάβλητη φαντασία, ήταν βαθύς χωρίς ποτέ όμως να έρθει σε ρήξη με τα θεμέλια του σύγχρονου κόσμου, ήταν ένας μεγαλομανής αλαζονικός υπαρξιστής κι όχι «μεταφυσικός», χωρίς παγκόσμια αίσθηση της ιστορίας, και η σκέψη του κατέληξε στην κοινοτοπία: «Γίνεται πόλεμος στο σύμπαν μεταξύ Θεού και Διαβόλου για το ποιος θα ελέγξει τον άνθρωπο», δήλωσε προ ετών στο «ΒΗΜΑgazino»: «(Οι άνθρωποι) πότε συνεργαζόμαστε με τον Θεό και πότε με τον Διάβολο», συνέχισε· τέτοια όμως λένε οι ορθόδοξοι παράφρονες ρήτορες των καναλιών μας. Ήταν λαμπρός και διεισδυτικότατος στοχαστής σε πολλά περιφερειακά ζητήματα, αλλά πώς να πείσει ότι όργωσε πάνω-κάτω τα πνευματικά χωράφια; Δεν ξεπέρασε την εποχή και την κοινωνία του, την κατέγραψε. Κι άλλος ένας μεγάλος συγγραφέας, ο Αργεντινός Ερνέστο Σάμπατο («Περί ηρώων και τάφων» κ.ά.) έχει δηλώσει πεπεισμένος για την ύπαρξη του «καλού και του κακού». Αν τόσο σημαντικοί άνθρωποι πιστεύουν τέτοιες δεισιδαιμονίες, δεν είναι μόνο απογοητευτικό. Μας βοηθάνε εν αγνοία τους να καταλάβουμε τα θεμέλια του σύγχρονου πολιτισμού.
Ωστόσο ο Μέιλερ, με την τόσο ισχυρή και γενναία προσωπικότητα, κέρδισε το στοίχημα, αν σκοπός του ήταν να γράψει καλύτερα από κάθε άλλον συμπατριώτη του για τον βορειοαμερικανό λευκό χριστιανό, που βασανίζεται από τύψεις, νευρώσεις, ενοχές, υποτιθέμενες αμαρτίες, φοβίες, ακροδεξιές ψυχώσεις, χριστιανικές εμμονές, δεισιδαιμονίες, σατανάδες, κολάσεις, εξωγήινους, σούπερμαν, Αποκαλύψεις, κι αντιμετωπίζει το σεξ, που πολύ απασχόλησε τον ίδιο αναστατώνοντας τον πυρήνα της σκέψης του, μάλλον επειδή δυσπιστούσε στην πρωταρχική του ιερότητα, όχι σαν κάτι ιερό αλλά σαν εφιάλτη που ίσως οδηγήσει στην καταστροφή. Τέτοιοι τεξανοί βοθρατζήδες οδηγούν τον πλανήτη και την τεχνολογία.
Ήταν ο Μέιλερ μεγάλος συγγραφέας; Ήταν πολύ μεγάλος για να ’ναι μέτριος και ρηξικέλευθα καθεστωτικός διανοητής για να ’ναι πραγματικά μεγάλος, αυτό όμως ισχύει και για δεκάδες άλλους ανά τους αιώνες. Δεν κέρδισε το Νόμπελ, που διακαώς επιθυμούσε, ως ο μεγαλύτερος συγγραφέας των ΗΠΑ (μαζί με τον Χένρι Μίλλερ) το β’ μισό του 20ου αιώνα, αλλ’ αυτό είναι εξαιρετικά τιμητικό, αν σκεφτούμε ότι το πήρε ο Παμούκ. Ανέταμε τον βορειοαμερικανό άνθρωπο και κάποια ιστορία, όχι τον άνθρωπο και την παγκόσμια ιστορία. Αλλά με το χαρισματικό του ταλέντο με έμαθε πώς να γράφω, κι ακόμα ότι συγγραφέας σημαίνει «μιλάω», όχι «σωπαίνω», και δεν το ξεχνάω ποτέ και τον αγαπώ βαθύτατα. Τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτη (κυρίως), Λιβάνη, Πλέθρο, Άγκυρα – παλιά έβγαινε σε Βίπερ, απ’ όπου τον διαβάζαμε.
