Την προηγούμενη εβδομάδα κάναμε ένα πέρασμα στη περίπτωση της Trota του Salerno και των “Trotula“, βλέποντας πως η ίδια και η συνεισφορά της αμφισβητήθηκαν και ξεχάστηκαν από την ιστορία.
Σήμερα θα εξετάσουμε ένα θέμα που με τη πρώτη ματιά δε δείχνει σχετικό με την Trota και τα βιβλία της: το κυνήγι των μαγισσών κατά τον ύστερο Μεσαίωνα του οποίου η ακμή ξεκίνησε από τα μέσα του 15ου αιώνα και κορυφώθηκε κατά τον 16ο και 17ο αιώνα. Τι συσχετισμός υπάρχει όμως ανάμεσα στα γυναικολογικά συγγράμματα της Trota και στις γυναίκες που κυνηγήθηκαν ως μάγισσες τον Μεσαίωνα;
Μια μακροσκοπική αιτιολόγηση του φαινομένου στρέφεται στο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που κυνηγήθηκαν και εκτελέστηκαν ως μάγισσες κατείχαν γνώσεις μαιευτικής και γυναικολογίας, πράγμα που τους έδινε τον έλεγχο πάνω στην αναπαραγωγική διαδικασία — γεγονός που δεν συνέφερε την πολιτική και θρησκευτική εξουσία για κανένα λόγο.
Γιατί;
Επειδή ο έλεγχος της γυναικείας αναπαραγωγής, ο οποίος περιλαμβάνει την αντισύλληψη και τις αμβλώσεις, από τις ίδιες τις γυναίκες ήταν πέρα για πέρα αντιπαραγωγικός για την άρχουσα τάξη. Βλέπεις το ξέσπασμα του κυνηγιού των μαγισσών είχε προηγηθεί η επιδημία του Μαύρου Θανάτου, όπου είχε αποδεκατίσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Ευρώπης, με αποτέλεσμα μεγάλη χασούρα εργατικού δυναμικού, άρα και οικονομική ύφεση.
Οπότε ο έλεγχος των γεννήσεων, προερχόμενος από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα εμπόδιζε τον γρήγορο επαναπληθυσμό της τάξης των αγροτών, των εργατών, των τεχνιτών και εν ολίγοις όσων στήριζαν στις πλάτες τους την ευημερία των εξουσιαστικών αρχών.
Λαμβάνοντας υπόψιν μας αυτά τα δεδομένα, δεν είναι περίεργο πως από τον ύστερο Μεσαίωνα και έπειτα, οι γυναικολογικές γνώσεις βρέθηκαν εξ ολοκλήρου στα χέρια ανδρών γιατρών που άνηκαν στην αστική τάξη και ότι το τέλος του ελέγχου της αναπαραγωγής από τις ίδιες τις γυναίκες συνοδεύτηκε από μια σταδιακή πληθυσμιακή αύξηση, η οποία μετατράπηκε σε πληθυσμιακή έκρηξη κατά την πρώιμη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης.
Άλλες ιστορικές εκδοχές μας αναφέρουν πως το κυνήγι των μαγισσών αποτέλεσε ενέργεια της Καθολικής Εκκλησίας στα πλαίσια της αντί-μεταρρύθμισης (όχι πως και οι Προτεστάντες δεν σκότωναν μάγισσες) καθώς και ότι οι γυναίκες-μάγισσες χρησιμοποιηθήκαν σαν αποδιοπομπαίοι τράγοι από την πολιτική και θρησκευτική ηγεσία με σκοπό να μη στραφεί το βλέμμα της κοινής γνώμης στις δικές τους αποτυχίες που είχαν οδηγήσει σε οικονομική κρίση, αλλά το βάρος της ευθύνης να μετατοπιστεί στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, διχάζοντας και αποπροσανατολίζοντάς τες.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η κατά κύριο λόγο μισογυνική φύση αυτού του κυνηγιού μιας και το μεγαλύτερο μέρος των ατόμων που δικάστηκαν και θανατώθηκαν με κατηγορία τη χρήση μαγείας ήταν γυναίκες. Επίσης δεν είναι δύσκολο να παρατηρηθεί πως τα περισσότερα εγχειρίδια που απευθύνονταν σε κυνηγούς μαγισσών, με δημοφιλέστερο αυτών το “Malleus Malificarum” (Η Σφύρα των Μαγισσών) βρίθουν μισογυνικών αναφορών.
Για την ακρίβεια, όποια γυναίκα δεν κινούταν μέσα στα όρια της “αδύναμης και εξαρτημένης θηλυκότητας” που είχαν αρχίσει να δημιουργούνται εκείνο τον καιρό, είτε επειδή είχε τον έλεγχο στις αναπαραγωγικές της λειτουργίες και την σεξουαλικότητά της, είτε επειδή κατείχε γνώσεις – ιδίως βοτανολογίας -, είτε επειδή αμφισβητούσε με οποιοδήποτε τρόπο τις αρχές ή κατείχε δική της περιουσία, ήταν το πιο εύκολο να κατηγορηθεί ως “μάγισσα” να δικαστεί με συνοπτικές διαδικασίες, να βασανιστεί και να εκτελεστεί με ατιμωτικό τρόπο.
Η γκάμα των τρόπων εκτέλεσης περιλάμβανε το γνωστό σε όλους μας κάψιμο στη πυρά, το κρέμασμα, τον αποκεφαλισμό αλλά και το στραγγάλισμα ή το πνίξιμο στο νερό — αν και αποτελούσε κοινή πεποίθηση της εποχής πως οι μάγισσες δεν βουλιάζουν στο νερό, άρα δεν πνίγονται και από αυτό, οπότε βγάλε άκρη για το “ό,τι να ‘ναι” της μαζικής υστερίας που προκλήθηκε εκείνη την περίοδο.
Φυσικά υπάρχουν πολλές άλλες προσεγγίσεις πάνω στα αίτια αυτού του φαινομένου και του ηθικού πανικού που προκάλεσε, πράγμα που κάνει μια πληρέστερη ιστορική του αποκωδικοποίηση μάλλον πολύπλοκη υπόθεση, η οποία δεν είναι της παρούσης.
Εμείς μετά από αυτά τα λίγα εισαγωγικά θα αρκεστούμε στο να ρίξουμε μια ματιά στις περιπτώσεις ορισμένων γυναικών που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν ως μάγισσες.
Ας μη σου φανεί περίεργο πως δεν υπάρχουν πολλά βιογραφικά στοιχεία για τις αφεντιές τους, μιας και οι περισσότερες από τις γυναίκες που εκτελέστηκαν ως μάγισσες άνηκαν στην τάξη των αγροτών, ήταν απλές γυναίκες, όπου η εξουσία φρόντισε να απανθρωπίσει με κατηγορίες περί μαγείας, υπερφυσικών δυνάμεων και συμφωνιών με τον Σατανά — μη και δεν υποτάξουμε την γυναικεία δραστηριότητα, ακόμα και όταν αυτή είναι “παραβατική“, κάτω από μια πατριαρχική φιγούρα, θα μας χαλάσει το γλυκό.
Θα δούμε τέσσερις περιπτώσεις γυναικών πιάνοντάς τες με χρονολογική σειρά: θα ξεκινήσουμε με την Janet Douglas από τη Σκωτία, θα περάσουμε στη Γερμανίδα Merga Bien, έπειτα στη Σουηδή Malin Matsdotter και τέλος στην επίσης Σουηδή Anna Eriksdotter.
Πριν ξεκινήσεις την ανάγνωση παρακάτω, οφείλω να σε προειδοποιήσω ότι οι ιστορίες που ακολουθούν βρίθουν παράνοιας, παρανόησης και ανθρώπινης μικρότητας, αποδεικνύοντας για ακόμη μια φορά πόσο προβληματικά όντα μπορούμε να γίνουμε, δεδομένων των “κατάλληλων” συγκυριών.
Janet Douglas
Η Janet Douglas είναι η μοναδική από τις γυναίκες τις οποίες θα δούμε η οποία είχε αριστοκρατική καταγωγή, πράγμα που κάνει το πολιτικό παιχνίδι το οποίο παίχτηκε πίσω από την καταδίκη της να βγάζει πολύ εύκολα μάτι.
Φορ δε στόρυ, η οικογένεια της Janet βρισκόταν στα μαχαίρια με τον βασιλιά της Σκωτίας James V, μιας και ο αδερφός της δικιάς μας (ο Archibald) ήταν ο πατριός του βασιλιά, που δεν δίστασε να τον βάλει φυλακή προτού αυτός καταλάβει την εξουσία. Όταν ανέβηκε στον θρόνο λοιπόν, ανήγαγε σε ιερό σκοπό να εκδικηθεί την οικογένεια των Douglas με κάθε μέσο.
Όταν η Janet έμεινε χήρα από τον πρώτο της σύζυγο, τον λόρδο του Glamis, ο James έπεσε να την κατηγορήσει ότι δηλητηρίασε τον σύζυγο της. Η υπόθεση αφέθηκε στην άκρη βέβαια και μετά από μια τετραετία η Janet ήταν έτοιμη να παντρευτεί τον δεύτερο της σύζυγο, τον Archibald Campbell, όταν την ξαναέσουραν στην αυλή του James, αυτή τη φορά με τη κατηγορία ότι πήγε να φαρμακώσει τον ίδιο τον βασιλιά.
Εν τέλει της φορτώθηκε η κατηγορία της “χρήσης μαγείας εις βάρος του” και την έκλεισαν μαζί με τον γιο και τον αγαπητικό της στον πύργο του Εδιμβούργου.
Ο Archibal κατάφερε να δραπετεύσει αλλά εν τέλει θανατώθηκε, ενώ ο James κίνησε θεούς και διαβόλους για να καταδικαστεί η Janet. Περιττό να πούμε πως όσο καιρό την είχε στην ψειρού, μπήκε στην διαδικασία να διεκδικήσει το κάστρο της στο Glamis.
Πέρα από την προσπάθεια σφετερισμού της περιουσίας της, χρησιμοποίησε πολύ βρώμικα μέσα για να αποδείξει την ενοχή της. Μιας και η ίδια ήταν αρκετά αγαπητό πρόσωπο στην αυλή, δύσκολα θα μπορούσε κάποιος άλλος να την κατηγορήσει και να αποδείξει πως είναι ένοχη. Έτσι το τσουτσέκι ο James άρχισε να φυλακίζει και να βασανίζει συγγενείς και υπηρέτες της μέχρι αυτοί να “ομολογήσουν” πως η Janet ήταν μάγισσα.
Αφού μάζεψε αρκετά “αποδεικτικά στοιχεία” την καταδίκασε σε θάνατο με τον πλέον προσφιλή τρόπο της εποχής: κάψιμο στη πυρά. Η εκτέλεσή της έγινε στις 17 Ιουλίου του 1537.
Ο θρύλος λέει πως λίγο καιρό μετά την άδικη εκτέλεσή της στο κάστρο του Glamis άρχισε να εμφανίζεται μια γυναικεία οπτασία, η οποία υποτίθεται πως ήταν το φάντασμα της Janet.
Χαρακτηριστικά λέγεται πως υπάρχουν άνθρωποι που την έχουν δει στο παρεκκλήσι του κάστρου να προσεύχεται ή έξω από το κάστρο, δεμένη σε πάσαλο να καίγεται και να υποφέρει. Το φάντασμα της είναι γνωστό και ως “The Grey Lady” — ενημερωτικά, το κάστρο του Glamis είναι γνωστό για τα φαντάσματα που υποτίθεται πως κυκλοφορούν μέσα και γύρω από αυτό, τα οποία όμως δε θα μας απασχολήσουν παραπάνω.
Ας περάσουμε στην επόμενη αδικοχαμένη μας κυρία.
Merga bien
Γεννημένη κάπου στα ύστερα τη δεκαετίας του 1560 στη πόλη Fulda, ήταν από τις πρώτες γυναίκες που έπεσαν θύματα του φρενιασμένου κυνηγιού μαγισσών που έγινε κατά τη περίοδο 1603 -1605 και έχει μείνει γνωστό ως “the Fulda witch trials“.
H Merga παντρεύτηκε τρεις φορές και κληρονόμησε τις περιουσίες των δυο μακαριτών συζύγων της, πράγμα που χρησιμοποιήθηκε αργότερα σαν κατηγορία εις βάρος της — όχι πως οι αρχές ήθελαν να βάλουν χέρι στα περιουσιακά της στοιχεία, πώς σου πέρασε κάτι τέτοιο από το μυαλό;
Το 1588 παντρεύτηκε τον Blasius Bien και για μια περίοδο έφυγαν από την Fulda, αλλά γύρισαν πίσω επειδή είχαν προβλήματα με τους εργοδότες τους.
Που να ήξεραν ότι γυρνώντας θα έπεφταν επάνω στα ξεκινήματα μιας φρενιασμένης καταδίωξης ενάντια όσων γυναικών μπορούσαν να θεωρηθούν μάγισσες, εμπνευσμένη από τον ηγούμενο του βενεκτιδικού μοναστηριού της Fulda, Balthasar von Dernbach;
Οι διώξεις άρχισαν τον Μάρτιο του 1603 και την δικιά μας την συνέλαβαν στις 19 Ιουνίου του ίδιου έτους. Και παρόλο που ο Blasius κωλοχτυπήθηκε στο Reichskammergericht να την αφήσουν ελεύθερη γιατί ήταν έγκυος, δεν κατάφερε και πολλά.
Οι τύποι δεν είχαν καμιά πρόθεση να την αφήσουν να γλιτώσει. Την βασάνισαν τόσο φρικτά που εν τέλει την ανάγκασαν να “ομολογήσει” την ενοχή της και να “παραδεχτεί” ότι σκότωσε τον πρώην σύζυγο, τα παιδιά που είχε μαζί του και ένα μέλος της οικογένειας των εργοδοτών της, πως είχε πάρει μέρος σε σάμπαθ προς τιμήν του Σατανά και ότι το παιδί που κουβαλούσε μέσα της ήταν δικό του και όχι το συζύγου της.
Αν έχεις μια ιδέα πως λειτουργεί ο ψυχολογικός εξαναγκασμός κατά την διάρκεια βασανιστηρίων μπορείς να καταλάβεις γιατί παραδέχτηκε όλες αυτές τις κατηγορίες. Δεν είναι τυχαίο πως τα βασανιστήρια σε μάγισσες και λοιπούς “άπιστους” και “προδότες” κατά τον Μεσαίωνα αποτελούν κατά πολλούς ιστορικό πρόγονο των τακτικών που χρησιμοποιήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως αυτά της Μαοϊκής Κίνας και της Βόρειας Κορέας κατά την δεκαετία του ’5o.
Είναι να χαμογελάς πικρά όταν συνειδητοποιείς το πως εξελίσσονται και συστηματοποιούνται τέτοιες μισανθρωπικές συμπεριφορές που μόνο ανούσια και μεγαλομανή συμφέροντα εξυπηρετούν, στρέφοντας τους ανθρώπους σε καταστάσεις κτηνώδους παράνοιας.
Ουφ, τέλος πάντων. Την Melga, αφού την κράτησαν στη στενή και συνέχισαν να την βασανίζουν, την έκαψαν το φθινόπωρο του 1603. Περίμενες κάτι πιο πρωτότυπο;
Πάμε παρακάτω.
Malin Matsdotter
Γνωστή και ως Rumpare Malin, αποτελεί μια από τις πιο αναγνωρίσιμες γυναίκες που καταδικάστηκαν με τη κατηγορία της χρήσης μαγείας στη Σουηδία. Ήταν επίσης ένα από τα τελευταία θύματα των μεγάλων διωγμών που έλαβαν χώρα στη Σουηδία τη περίοδο 1668-1676.
Η Malin γεννήθηκε το 1613, ήταν φιλανδικής καταγωγής και ζούσε στο Mariaberget της Στοκχόλμης, ούσα φτωχή και χήρα, ενώ μάλιστα ο άνδρας της είχε καταδικαστεί και εκτελεστεί για σοδομισμό — ω τι υπέροχα! Σε όλα αυτά πρόσθεσε πως η Malin εργαζόταν περιστασιακά σαν μαία.
Παραπάνω αναφέραμε τι σχέσεις είχε το καθεστώς με τούτες τις “παλιογυναίκες” που γνώριζαν τα τερτίπια του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, οπότε σαν χήρα -a.k.a. ελεύθερη γυναίκα- χαμηλής κοινωνικής τάξης και με “τζιζ κακές” γνώσεις ήταν εύκολο να μπει στο στόχαστρο ως “μάγισσα” έτσι και έπεφτε πάνω της η προσοχή των αρχών.
Και η προσοχή των αρχών έπεσε πάνω της με πολύ άσχημο τρόπο.
Για την ακρίβεια, αυτές που την κατηγόρησαν ως μάγισσα ήταν οι ίδιες της οι κόρες, οι οποίες ισχυρίστηκαν πως η Malin είχε κλέψει τα παιδιά τους και τα είχε θυσιάσει στον Σατανά. Η Malin επέμεινε στην αθωότητά της από την αρχή και όταν την μάζεψαν για να την κλείσουν στη φυλακή και να τη βασανίσουν, το μόνο που έκανε ήταν να καταραστεί τις κόρες της και να αρνηθεί να τις αποχαιρετήσει.
Έπειτα από πολλά βασανιστήρια, η Malin συνέχισε να επιμένει πως ήταν αθώα, πράγμα που εξόργισε τους κατηγόρους της οι οποίοι θεώρησαν πως τέτοια επιμονή ήταν σημάδι υποστήριξης από τον διάολα — γιατί σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής οι γυναίκες ήταν αδύναμες και μόνο με σαπόρτ αρσενικών δυνάμεων μπορούσαν να σταθούν στα πόδια τους — ΝΟΤ!
Πέρα από αυτό αποφάσισαν να την κάψουν ζωντανή, πράγμα όχι και τόσο σύνηθες στην Σουηδία. Ναι, οι τύποι σκότωναν μάγισσες για σπορ, αλλά συνήθως πρώτα τις αποκεφάλιζαν ή τις κρεμούσαν και μετά έκαιγαν τα πτώματά τους. Το να τις κάψουν ζωντανές τους φαινόταν πάρα πολύ μπρουτάλ και γενικά το απέφευγαν, αλλά φαίνεται πως η Malin τους είχε σπρώξει στα όρια τους με την αγέρωχη στάση της.
Την ημέρα της εκτέλεσής της έγινε ακόμα μια προσπάθεια να την “συνεφέρουν” και να την κάνουν να ομολογήσει ως ένοχη για τα εγκλήματα που της φόρτωναν, υποσχόμενοι πως αν έκανε κάτι τέτοιο θα την αποκεφάλιζαν και θα γλίτωνε το μαρτύριο του να καεί ζωντανή.
Η ίδια δεν άλλαζε στάση όμως. Παράλληλα, ένα μέλος της δικαστικής επιτροπής που παρευρισκόταν στο σημείο της εκτέλεσης πρότεινε προτού την κάψουν να την βασανίσουν με καυτό σίδερο, έτσι ώστε να χάσει τις αισθήσεις της και να μην βιώσει το κάψιμο από την φωτιά (μα τι μεγαλοψυχία!).
Στον αντίποδα ήρθε η άποψη ενός ιερέα ο οποίος ισχυρίστηκε πως στα μάτια του Θεού “θα της έκανε καλό να βιώσει τον πόνο της φωτιάς” — δώσε παράνοια και σαδισμό μάτια μου! Μετά λέει ο κόσμος τους BDSMers ανώμαλους.
Εν τέλει, απλά της κρέμασαν ένα σακούλι με μπαρούτι στο λαιμό για να πεθάνει πιο γρήγορα.
Η ίδια δέχτηκε αυτή την κίνηση με χαμόγελο, ενώ ήταν εντελώς ψύχραιμη όταν ο δήμιος την έδενε στον στύλο και άναβε την φωτιά. Ακόμα και εκείνες τις τελευταίες στιγμές, οι κατήγοροί της επέμεναν να αποδεχτεί την ενοχή της και μάλιστα οι κόρες της πετάχτηκαν από το πλήθος με σκοπό να την μεταπείσουν.
Η ίδια τις καταράστηκε για ακόμη μια φορά και κράτησε την στάση που είχε από την αρχή. Κατά την καύση της δεν έβγαλε άχνα, πράγμα που ήταν ένα ακόμη “πειστήριο” για την ενοχή της, μιας και κατά τους “σοφούς” μαγισσοκυνηγούς και τη παράδοση, οι μάγισσες δεν ένιωθαν πόνο κατά τη καύση τους.
Βέβαια, λίγο καιρό μετά την εκτέλεσή της, υπήρξαν άτομα που εξέφρασαν σκεπτικισμό απέναντι σε αυτή και άλλες περιπτώσεις όπου παιδιά κατηγόρησαν τις μανάδες τους για μαγεία. Έτσι έγινε επανεξέταση όλων των μαρτύρων και εν τέλη βγήκαν στη φόρα ομολογίες για ψευδομαρτυρία, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να αφεθούν ελεύθερες όσες γυναίκες κρατούνταν με κατηγορίες για μαγεία.
Μετά από αυτό το περιστατικό οι διωγμοί μαγισσών στη Σουηδία καταλάγιασαν και από εκεί και έπειτα ελάχιστα ήταν τα άτομα που εκτελέστηκαν επειδή ήταν μάγισσες.
Η τελευταία τέτοια περίπτωση στη Σουηδία ήταν η Anna Eriksdotter.
Anna Eriksdotter
Γεννημένη το 1624 καταγόταν από το Bollnas και μετακόμισε μαζί με τον σύζυγό της ο οποίος ήταν στρατιωτικός, στο χωριό Skomakarbacken το 1680.
Μιας και ήταν ξένη στο χωριό δεν άργησαν να κυκλοφορούν φήμες πως ασχολούνταν με μαγεία, έχοντας σαν πειστήρια το ότι “το είχε” με το να θεραπεύει κόσμο και τη πολύ καλή σχέση της με τα ζώα, ιδιότητες που έκαναν τον κόσμο στο χωριό να την φωνάζει “Sotpackan” που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει “γριά μάγισσα“. Με τέτοιο προσωνύμι δεν ήταν δύσκολο να αρχίσουν να βγαίνουν βρώμες που την ήθελαν να έχει κάνει συμφωνία με τον διάβολο.
Εν τέλει την συνέλαβαν το 1704 στην Eskilstuna με έναν τύπο ονόματι Nils Jonsson να την κατηγορεί πως του προκάλεσε τύφλωση, κώφωση και βουβαμάρα χρησιμοποιώντας μαγεία. Η ίδια παραδέχτηκε το γεγονός λέγοντας πως της είχε φερθεί σιχαμένα και στη συνέχεια άρχισε να αραδιάζει ιστορίες για το ότι είχε κάνει συμφωνία με τον διάολα από τότε που ήταν παιδί, πως είχε καταραστεί τον εφημέριο που την απέλυσε από την δούλεψή του όταν του είπαν πως είναι μάγισσα και άλλα τέτοια όμορφα.
Ορισμένοι από τους υψηλόβαθμους δικαστικούς θεώρησαν την ομολογία της απλά σαν τον παραλογισμό μιας γριάς γυναίκας και απέσυραν την ποινή της σε θάνατο, αλλά ο μονάρχης την επανέφερε και έτσι η Anna εκτελέστηκε με τον πατροπαράδοτο σουηδικό τρόπο – αποκεφαλισμός και καύση – στις 15 Ιουνίου του 1704.
Όπως αναφέραμε η Anna ήταν η τελευταία περίπτωση εκτέλεσης μάγισσας στην Σουηδία. Από εκεί και έπειτα υπήρξαν κάποια κρούσματα συλλήψεων και ο νόμος κατά της άσκησης μαγείας καταργήθηκε 75 χρόνια έπειτα την εκτέλεση της. Στη Μεγάλη Βρετανία βγήκε νόμος υπεράσπισης όσων κατηγορούνταν για χρήση μαγείας το 1735, αλλά σποραδικά κυνήγια συνέβαιναν μέχρι το 1782.
Σε όλη την Ευρώπη και τις Αμερικάνικες αποικίες καταγράφηκαν 12.545 εκτελέσεις μαγισσών, αν και ο πραγματικός τους αριθμός ήταν ως πολύ μεγαλύτερος με τους πιο συγκρατημένους υπολογισμούς να φτάνουν στις 35.184 εκτελέσεις και τους πιο τραβηγμένους στις 63.850.
Ναι, αυτός ο ηθικός πανικός κατά των μαγισσών έστειλε εγκληματικά πολύ κόσμο για εκτέλεση και κατά ορισμένους υπήρξε ένας από τους παράγοντες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση το σύγχρονου οικονομικού συστήματος όπως το γνωρίζουμε.
Για περισσότερα επί αυτής της προσέγγισης μπορείς αν θέλεις να ψάξεις το “Caliban and the Witch” της Silvia Federici ή αν σε ενδιαφέρει, να ρίξεις μια ματιά σε σχετικό της άρθρο εδώ για το σύγχρονο κυνήγι μαγισσών στην Αφρική, τη Παπούα της Νέας Γουινέας, την Ινδία και τη Λατινική Αμερική και πως αυτό συνδέεται με το κυνήγι των μαγισσών κατά τον ύστερο Μεσαίωνα.
