ΑρχικήΑφιέρωμαΜελίνα Μερκούρη: Αφιέρωμα και πληροφορίες

Μελίνα Μερκούρη: Αφιέρωμα και πληροφορίες

Τι να πρωτοπώ, όλα σας είναι λίγο-πολύ γνωστά. Ότι ήταν η χαϊδεμένη εγγονή του τότε δημάρχου του Δήμου Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη. Ότι ήταν ατίθαση και ρέμπελη, δε χωρούσε πουθενά και όλοι της έκαναν πλάτες να κάνει του κεφαλιού της. Τι κι αν αυτή ήταν πιο τυχερή από άλλες; Σίγουρα το άξιζε όσο καμία. Τολμάει να δηλώσει μέχρι ότι οι μπράβοι του παππού με τα κουμπούρια τους ήταν ο μόνος λόγος που κατάφερε να πάρει το Απολυτήριο Λυκείου. “Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία”. Ίσως και μόνο τόλμη, τελικά.

Η Μελινα ήταν από μικρή ξανθούλα και πιο ψηλή από τα κοριτσάκια της ηλικίας της. Την είπαν άχαρη, της τόνισαν ότι δεν κάνει για το θέατρο. Ξέρετε ότι ο Φιλοποίμην Φίνος αιώνια την απέρριπτε, όποτε του γινόταν ανάλογη πρόταση; Ακόμη και όταν του προτάθηκε η συμπαραγωγή του Ποτε την Κυριακη, αρνήθηκε. Μέγα λάθος, θα το κατάλαβε αργότερα και θα τραβούσε τα μαλλιά του (όσα είχε). Υπήρχαν όμως άτομα που τη στήριξαν. Που είδαν το φως μέσα της, είδαν το πάθος και τη ζέση. Όχι μόνο να αναδειχτεί η ίδια, αλλά και να αναδείξει και ό,τι αγαπούσε πιο πολύ, τη χώρα της.

Έτσι τη μάθαμε όλοι ύστερα από το 1967, όταν οι Συνταγματάρχες έκαναν το λάθος να της αφαιρέσουν την ελληνική υπηκοότητα. Γεννήθηκα Ελληνίδα, βροντοφώναξε, αλλά, δεν είναι λίγοι που τοποθετούν όλες αυτές τις κινήσεις, όπως και κινήσεις άλλων σε επίπλαστες εξορίες, όπως λένε, στο σχέδιο συστηματικής προσωπικής προβολής και κάρπωσης κάθε είδους οφελών. Μην τους δίνετε σημασία.

Συνδέθηκε με πολλούς, αλλά αφοσιώθηκε σε έναν. Ο Jules Dassin είναι ο τυχερός που την είχε για μια ζωή σχεδόν. Ουσιαστικά μαζί έχτισαν την κινηματογραφική καριέρα της. Κάπως σαν την ιστορία του Πυγμαλίωνα δε μοιάζει; Ο Όμηρος του “Ποτέ την Κυριακή” καταφέρνει στην πραγματικότητα να κάνει την Ίλυα να λάμψει για πάντα. Η πρώτη ταινία που γύρισε ήταν η Στέλλα. Στέλλα, φύγε, κρατάω μαχαίρι. Η ατάκα που ζει και μας στοιχειώνει. Η Στέλλα έγινε το σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης σε εποχές που η ελληνική πραγματικότητα είχε πολύ δρόμο μπροστά της.

Η Μελίνα ως Στέλλα προτάθηκε για το Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας στις Κάννες, που τελικά δεν το πήρε. Όχι ότι το έχασε από κάποια άλλη, γιατί δε δόθηκε βραβείο στην κατηγορία αυτή εκείνη τη χρονιά. Όλα άρχισαν τότε, και ήταν ήδη-αυτό μάλλον δεν το ξέρετε- 35 χρονών. Και η πρώτη της ταινία με τον Dassin ήταν πέντε χρόνια μετά, αλλά αυτό δεν είχε καμιά σημασία. Το Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας στις Κάννες έγινε δικό της επιτέλους για το Ποτέ την Κυριακή καθώς και η υποψηφιότητα για Όσκαρ Πρώτου Γυναικείου Ρόλου.

Η Μελίνα έπαιζε αληθινά και έντονα. Σκέφτεται κανείς βλέποντας τις ερμηνείες της, ότι οι χαρακτήρες που υποδύθηκε τη χαρακτήριζαν έστω εν μέρει. Η ζωή της ήταν όντως γεμάτη έρωτα και χλιδή, γεμάτη τραγούδι και ελευθερία κινήσεων. Παρόλο που φοίτησε στο Εθνικό, είχε ένα ιδιαίτερο, εντελώς προσωπικό παίξιμο για να πει κανείς ότι ακολουθεί τη γραμμή των δασκάλων της. Ονόματα που τη δίδαξαν: Αιμίλιος Βεάκης, Κάρολος Κουν, Τάκης Μουζενίδης, Δημήτρης Ροντήρης. Στο θέατρο την πήραν στα σοβαρά μόλις πήγε στο θίασο της Κατερίνας (Ανδρεάδη), για να παίξει τη Λαβίνια στο έργο του Ευγενίου Ο Νηλ Το Πένθος Ταιριάζει στην Ηλέκτρα. Ακολούθησαν πολλοί ρόλοι ρεπερτορίου, τη θυμόμαστε όμως από τη Blanche Dubois της στο Λεωφορείο ο Πόθος, μια παράσταση που έχει ηχογραφηθεί και μας φέρνει ατόφια τη φωνή της Μελίνας: Χάρτινο το φεγγαράκι…

Ενώ οι ταινίες της είναι μετρημένες στα δάχτυλα, αμέτρητη είναι η προσωπική της προσφορά. Ως υπουργός πολιτισμού επιδόθηκε σε δραστηριότητες ολκής. Με δική της πρωτοβουλία άρχισε η σύσταση των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. (Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα) που παρόλες τις ελλείψεις τους, ώθησαν την ανάπτυξη θεατρικής κουλτούρας στην περιφέρεια. Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Το θέμα για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Όλα με δική της πρωτοβουλία. Αλλά, γιατί να σας κουράζω; Η εικόνα της Μελινας είναι ακόμη ζωντανή και σας μιλάει. Μέσα από το πανί των θερινών σινεμά, που όταν πέφτει η νύχτα τη δείχνουν ως Φαίδρα, Ίλυα ή την Elizabeth Lipp.

Εκείνο που αγαπώ περισσότερο στον κόσμο είναι η Ελλάδα […], Γεννήθηκα Ελληνίδα, Μελίνα Μερκούρη.

Μελίνα Μερκούρη βιογραφία και καλλιτεχνικό έργο

Η Μαρία Αμαλία Μερκούρη καταγόταν από εξέχουσα και εύπορη οικογένεια. Ο παππούς Σπύρος Μερκούρης εξελέγη και ήταν δήμαρχος Αθηναίων για 30 χρόνια. Ο πατέρας της Σταμάτης Μερκούρης διετέλεσε βουλευτής και για μικρό διάστημα διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών της Ελλάδας. Μετά το χωρισμό των γονιών της, η Μελίνα έζησε με τον παππού της, ο οποίος απέρριψε κατηγορηματικά την επιθυμία της να γίνει ηθοποιός. Τελειώνοντας το λύκειο, το 1939 (κάποιες άλλες πηγές λένε το 1941), παντρεύτηκε τον ηλικιωμένο πλούσιο επιχειρηματία Παναγή Χαροκόπο, πήγε στη δραματική σχολή και ξεκίνησε παραστάσεις μικρής κλίμακας στο Εθνικό Θέατρο στην Αθήνα. Έκανε το ντεμπούτο της το 1944 σε ένα πρωτοποριακό έργο του Αλέξη Σολωμού. Οι κριτικές εκείνης της εποχής ανέφεραν ότι η ηθοποιός ήταν «πολύ νέα, πολύ ψηλή, πολύ ξανθιά και όμορφη, αλλά αδέξια και χωρίς ταλέντο».

Ο γάμος με το συγκεκριμένο επιχειρηματία δεν κράτησε πολύ. Το 1949, μετά από σύντομες εμφανίσεις στις επαρχίες της χώρας μας, τελικά η Μελίνα Μερκούρη πήρε τη μεγάλη απόφαση να φύγει από τη χώρα μας και να πάει να συμμετέχει στη θεατρική σκηνή του Παρισιού, αλλά σύντομα επέστρεψε στην πατρίδα της.

Ξεκίνησε την καριέρα της ως ηθοποιός το 1955 στην ελληνική ταινία μεγάλου μήκους Στέλλα, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη. Η ταινία έλαβε το Βραβείο Αμερικανών Κριτικών Κινηματογράφου για την καλύτερη ξένη ταινία της χρονιάς. Το 1955, στις Κάννες, όπου ήταν επίσης υποψήφια η Στέλλα, γνώρισε τον Εβραίο Αμερικανό εξόριστο σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν, με τον οποίο έμεινε για το υπόλοιπο της ζωής της και με τον οποίο παντρεύτηκε το 1966. Το 1956 έπαιξε υπό τη σκηνοθεσία του στην ταινία The Man Who Must Die. Ακολούθησε το 10:30 P.M. Summer, και το Gaily, Gaily.

Παρουσιάστηκε στο διεθνές κοινό το 1960 από την κωμωδία Ποτέ την Κυριακή» (Never On Sunday) σε σκηνοθεσία και πάλι Dassin. Για τον ρόλο της πόρνης Ilya, κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού στο Φεστιβάλ Καννών το 1960 και έλαβε υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου. Το τραγούδι του τίτλου, που συνέθεσε ο Μάνος Χατζιδάκις και διασκευάστηκε από πολλούς τραγουδιστές παγκοσμίως, έλαβε το βραβείο της καλύτερης κινηματογραφικής μουσικής. Από αυτή την ταινία και μετά, πλέον το όνομα της άρχισε να εδραιώνεται στο Διεθνές καλλιτεχνικό χώρο.

Η παγκόσμια επιτυχία με το Ποτέ την Κυριακή! άνοιξε το δρόμο για περαιτέρω παραγωγές μεγάλης κλίμακας. Γνώρισε την επιτυχία σε ταινίες όπως η Φαίδρα (1962), στην οποία ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε τη μουσική, το Τοπ Καπί (1964), το Hot Place Chicago (1969) και το Promise at Twilight (1970). Η Μελίνα Μερκούρη έπαιξε επίσης τον ρόλο της Ilya στο μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ με τίτλο Illya Darling το 1967/1968.

Κατά τη διάρκεια της επταετούς στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα μεταξύ 1967 και 1974, η Μερκούρη έζησε εξόριστος στη Γαλλία. Όταν η καλλιτέχνις πήρε δημόσια θέση ενάντια στο καθεστώς, οι έχοντες την εξουσία της αφαίρεσαν την ελληνική υπηκοότητα, ενώ το διαβατήριό της ακυρώθηκε με αρνητικό αποτέλεσμα η Μελίνα Μερκούρη να δυσκολεύεται να ταξιδεύει διεθνώς.

Η ίδια αντέδρασε σφόδρα, λέγοντας: «Ελληνίδα γεννήθηκα και Ελληνίδα θα πεθάνω. Ωστόσο ο Παττακός (τότε υπουργός Εσωτερικών της Ελλάδας) φασίστας γεννήθηκε και φασίστας θα πεθάνει» . Η Μελίνα Μερκούρη έκανε ξεκάθαρη την κριτική της απέναντι σε αυτό το απεχθές καθεστώς και μάλιστα σε όλες τις περιοδείες που έκανε τότε ως τραγουδίστρια σε όλο τον κόσμο, εξηγούσε πως ήταν τα πράγματα στην Ελλάδα.

Μετά την πτώση της στρατιωτικής χούντας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας στις 24 Ιουλίου 1974, η καλλιτέχνις επέστρεψε στην πατρίδα της. Το 1977 εξελέγη για πρώτη φορά στη Βουλή των Ελλήνων ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Έκανε την τελευταία της ταινία το 1978 που είχε τον τίτλο A Dream of Passion.

Τον Οκτώβριο του 1981, ο νεοεκλεγείς Έλληνας πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου την διόρισε Υπουργό Πολιτισμού. Κατείχε αυτή τη θέση από το 1981 έως το 1989 και ξανά από το 1993 έως το 1994. Η ιδέα ίδρυσης της ετήσιας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης προήλθε από την πρωτοβουλία της Μερκούρη. Μεταξύ άλλων, έκανε εκστρατεία για την επιστροφή της ζωφόρου του Παρθενώνα (Ελγίνεια Μάρμαρα) στην Ελλάδα από το Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.

Το 1989 η καλλιτέχνης, που είχε καπνίσει το πρώτο της τσιγάρο σε ηλικία έντεκα ετών, έκανε την πρώτη της επέμβαση για καρκίνο του πνεύμονα. Ένα χρόνο αργότερα έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος των Αθήνας, αλλά έχασε τις εκλογές από τον Αντώνη Τρίτση με πολύ μικρή διαφορά. Στις 6 Μαρτίου 1994, η Μελίνα Μερκούρη πέθανε μετά από χειρουργική επέμβαση στο Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering στη Νέα Υόρκη. Ο τάφος της βρίσκεται στο Α’ Αθηναϊκό Νεκροταφείο.

Μετά τον θάνατο της συζύγου του, ο Ζυλ Ντασέν ίδρυσε το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη, το οποίο διατηρεί ζωντανή τη μνήμη και τα οράματα της ηθοποιού και πολιτικού. Το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη για τη διατήρηση των πολιτιστικών τοπίων , που απονέμεται από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αποτελεί υπενθύμιση της πολιτιστικής και πολιτικής δέσμευσής της . Ο Ζυλ Ντασέν πέθανε στην Αθήνα στις 31 Μαρτίου 2008 και κηδεύτηκε δίπλα στη σύζυγό του.

Στέλιος Θεοδωρίδης
Στέλιος Θεοδωρίδης
Ο ήρωας μου είναι ο γάτος μου ο Τσάρλι και ακροάζομαι μόνο Psychedelic Trance
RELATED ARTICLES

Αφήστε ένα σχόλιο

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

Πρόσφατα άρθρα

Tηλέφωνα έκτακτης ανάγκης

Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος: 11188
Ελληνική Αστυνομία: 100
Χαμόγελο του Παιδιού: 210 3306140
Πυροσβεστική Υπηρεσία: 199
ΕΚΑΒ 166