Άρθρο της Μαρίας Σηφάκη.
Από εργαζόμενη γυναίκα αναγκαστήκατε να επιστρέψετε ξανά στα οικιακά λόγω ανεργίας; Ανακαλύψτε πως θα προσαρμοστείτε, χωρίς συμπλέγματα, ντροπή και στενοχώρια, στο πλήρες ωράριο του σπιτιού, για το οποίο σαφώς δεν είχατε προβλέψει εκ των προτέρων και πιστεύατε εσφαλμένα πως αυτός ο ρόλος ενδείκνυται μόνο για τη μαμά ή τη γιαγιά σας.
Η 42χρονη Λένα περιγράφει πως άλλαξεη ζωή της όταν έχασε, λόγω περικοπών, τη θέση της σε μεγάλη εταιρεία εκδόσεων και, μην μπορώντας να ξαναβρεί δουλειά, «από τα 12ωρα στη δουλειά, βρέθηκα ξαφνικά στο σπίτι, με αρμοδιότητα το νοικοκυριό και τη φροντίδα ενός συζύγου και δύο δίδυμων κοριτσιών ηλικίας 6 ετών. Μετά την αποχώρησή μου από την εταιρεία, αναγκαστήκαμε να διώξουμε τη γυναίκα που κρατούσε τα κορίτσια. Χωρίς δικό μου μισθό δεν μπορούσα να πληρώνω γυναίκα. Τον πρώτο καιρό, ένιωθα σχεδόν ανακουφισμένη, έλεγα “καλύτερα, θα ηρεμήσω, επιτέλους θα με δουν τα παιδιά μου, που γυρνούσα και ήταν ήδη στο κρεβάτι, είχα καταντήσει μαμά του Σαββατοκύριακου”.
Ύστερα, ήρθαν εκείνα τα ατέλειωτα πρωινά όπου, αντί για απανωτά μίτινγκ, ταξίδια για εκθέσεις και γεύματα εργασίας με συναδέλφους, το μόνο που είχα να κάνω ήταν ψώνια στο σουπερμάρκετ ή μαγείρεμα. Αντί για τα δικά μου χρήματα στο τέλος του μήνα, την επιβεβαίωση, τα μπράβο των ανωτέρων μου, το καθημερινό ντύσιμο στην τρίχα, βρέθηκα με τις φόρμες στην κουζίνα. Εκεί που είχα μεγαλώσει με το ταπεράκι της μαμάς και μετά έβρισκα έτοιμο το φαγητό από τη γυναίκα, όταν γυρνούσα σπίτι, τώρα, στα σαράντα, έπρεπε να μπω στο άχαρο καλούπι της Νοικοκυράς.
Ένιωθα σαν… μεταλλαγμένη, ανίκανη να προσαρμοστώ στα «οικιακά», σε έναν ρόλο, ούτε καν της μητέρας μου που εργαζόταν ως την σύνταξη, αλλά της γιαγιάς μου! Στις συγκεντρώσεις γονέων, στα παιδικά πάρτι το χειρότερό μου ήταν η ερώτηση, “εσείς, τι δουλειά κάνετε;”. Άκουγα τις άλλες να μιλούν για τις δουλειές τους κι εμένα, να ανοίξει η γη να με καταπιεί».
Καριέρα στο σπίτι
«Οι γυναίκες καριέρας, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές νοικοκυρές, συνδέουν μεγάλο μέρος της αυτοεκτίμησης και της κοινωνικής τους καταξίωσης με την εργασία τους. Αυτό σημαίνει ότι, αν ο ρόλος της εργαζόμενης παύει να υφίσταται, η γυναίκα δέχεται πλήγμα και μπαίνει στη διαδικασία πένθους για την απώλεια του ρόλου της και των συναισθηματικών απολαβών που είχε από αυτόν», εξηγεί η κυρία Αποστολάκη, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια και συνεχίζει:
«Αυτή είναι μια φυσιολογική διαδικασία που, για ένα χρονικό διάστημα, θα έχει επιπτώσεις στον ψυχισμό της και στη διάθεση της γυναίκας, θα την κάνει να αισθάνεται αδύναμη, ανήμπορη και “λίγη” απέναντι στον εαυτό της και στους γύρω της, θα της δημιουργείται άγχος για τα νέα δεδομένα. Σε μια υγιή προσωπικότητα, όμως, που η αξία της δεν προσδιορίζεται από τους ρόλους και έχει ισορροπημένη προσωπική και κοινωνική ζωή, αυτό σταδιακά αλλάζει.
Επαναπροσδιορίζει τον εαυτό της, βάσει των νέων συνθηκών, ενισχύει τους ήδη υπάρχοντες ρόλους της και πιθανότατα να υιοθετήσει καινούργια ενδιαφέροντα και λύσεις, επαναφέροντας την ισορροπία στην ζωή της». «Πέρασα δύσκολα, με άγχη, νεύρα, έλλειψη αυτοεκτίμησης, διάθεση στο ναδίρ», συνεχίζει την εξομολόγησή της η Ρένα. «Θα είχα βουλιάξει στην κατάθλιψη, αν δεν με είχε στηρίξει ο άνδρας μου σε όλο αυτό. Κάθε φορά που με πιάνουν τα υπαρξιακά μου, φροντίζει να μου υπενθυμίζει πόσο πολύτιμη είναι η παρουσία μου για την οικογένεια και πόσο αναγνωρίζει τους κόπους μου, να κουμαντάρω, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, σπίτι και παιδιά.
Σχεδόν δύο χρόνια μετά την τελευταία μου μέρα στο γραφείο, νιώθω σαν να έχω βρει κάπως τις ισορροπίες μου. Πέρα από την πικρή αλήθεια, ότι με τις περισσότερες φίλες μου είμαστε πια…συνάδελφοι στην ανεργία, νιώθω τουλάχιστον τυχερή ότι δεν χάνω στιγμή από το μεγάλωμα των παιδιών μου. Ύστερα, δεν είμαι μόνο νοικοκυρά αλλά σοφέρ (πηγαινοφέρνω τις μικρές στα αγγλικά, γερμανικά, κολυμβητήριο), ζαχαροπλάστης (έμαθα στα 41 μου να φτιάχνω το καλύτερα κέικ!), ταμίας και μάνατζερ.
Ξέρεις τι είναι να πρέπει να τα βγάλεις πέρα κάθε μήνα με ένα εισόδημα στο σπίτι; Όσο για την ερώτηση, τι δουλειά κάνω, απαντώ πλέον: “διευθύνω με επιτυχία μια μικρή, οικογενειακή επιχείρηση! Αυτό, άλλωστε, δεν είναι σήμερα το νοικοκυριό;».
Νέο στάτους στην οικογένεια
Μια αλλαγή στα οικονομικά και στον ρόλο της γυναίκας στην οικογένεια, φέρνει αναστάτωση «όχι μόνο στην ίδια που υφίσταται την αλλαγή, αλλά και σε όλα τα μέλη της, που καλούνται να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση», παρατηρεί η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια. «Στο μεταβατικό αυτό στάδιο, η γυναίκα μπορεί είναι ευέξαπτη, να αμφισβητεί την αποδοχή του συζύγου της και των παιδιών της τώρα που δεν έχει οικονομικές απολαβές για την οικογένειά της, να νιώθει αποτυχημένη, κοινωνικά απομονωμένη, οικονομικά εξαρτημένη και ίσως αρχίζει να παραιτείται από τις συνηθισμένες της ασχολίες».
Όπως περιγράφει η κυρία Αποστολάκη, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που μπορεί εμφανιστούν ή να ενταθούν, είναι ανάλογα με εκείνα που εμφανίζονται στις αγχώδεις διαταραχές ή στην κατάθλιψη (πονοκέφαλοι, γαστρεντερικά προβλήματα, πόνοι στο σώμα, υπερένταση, διαταραχές ύπνου, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, δερματικά προβλήματα) «και, βέβαια, εξαρτώνται από την προϋπάρχουσα ευαισθησία που έχει βιολογικά το άτομο».
Ανατροπές στο σπίτι
Ο σύζυγος καλείται να επωμιστεί επιπλέον οικονομικό βάρος, «αυτό επιφέρει άγχος και εκνευρισμό, συνήθως αδυνατεί να αναγνωρίσει την προσφορά της συζύγου στο σπίτι και να την επιβραβεύσει», παρατηρεί η ψυχολόγος. «Επιπλέον, πολλές φορές, η έλλειψη της καριέρας της γυναίκας μπορεί να την κάνει να δείχνει υπερβολικό ζήλο στους ρόλους της ως συζύγου και μητέρας καταπιέζοντας τους υπολοίπους στην οικογένεια σε προσδοκίες που σκοπό έχουν να αναπληρώσουν την καταξίωση που ένιωθε μέσω της καριέρας της.
Όλα τα παραπάνω, το πρώτο διάστημα μπορεί να φέρουν προβλήματα και συγκρούσεις και να αναδείξουν και ήδη υπάρχοντα προβλήματα, κάνοντας τις συγκρούσεις εντονότερες και την αντιμετώπισή τους δυσκολότερη. Όμως, μια καλή δομή οικογένειας, η αποδοχή, η κατανόηση και το μοίρασμα συναισθημάτων και ευθυνών μεταξύ των μελών, ελαχιστοποιούν τέτοιου είδους καταστάσεις και συσφίγγουν τους συναισθηματικούς δεσμούς, απαραίτητη προϋπόθεση για να αντιμετωπιστούν κάθε είδους δυσκολίες»
Τips: Νοικοκυρά, χωρίς συμπλέγματα, ντροπή και στενοχώρια
Η ψυχολόγος συμβουλεύει πως να αντεπεξέλθετε στις νέες συνθήκες και να ζήσετε την καθημερινότητά σας μέσα στα νέα δεδομένα, χωρίς δυσάρεστα συναισθήματα:
- Έχετε κατά νου, ότι ο ρόλος της εργαζόμενης γυναίκας είναι απλά ρόλος και επιλογή, όχι προσδιορισμός της προσωπικότητας.
- Μπορεί η απομάκρυνση από τον εργασιακό χώρο να επιφέρει δυσκολίες, αλλά είναι και μια ευκαιρία να μετουσιώσετε τη δυσκολία αυτή σε μια ανάπαυλα από τον συνηθισμένο τρόπο ζωής με τις πολλαπλές προσδοκίες από τον εαυτό σας και τους γύρω σας.
- Λάβετε υπόψη ότι η δημιουργικότητα, οι γνώσεις, οι ικανότητες και η παραγωγικότητα μιας γυναίκας δεν περιορίζονται στο χώρο εργασίας, αλλά μπορούν να αξιοποιηθούν και σε διαφορετικές δραστηριότητες, μέσω της προσφοράς στον εαυτό της, στην οικογένειά της, αλλά και μέσω της συμμετοχής της στα κοινωνικά δρώμενα.
- Σε σχέση με τα συναισθήματά σας, χρειάζεται να μιλάτε γι’ αυτά με τους οικείους σας, να εξωτερικεύετε τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς σας.
- Όσον αφορά στα παραδοσιακά πρότυπα με τα οποία μεγαλώσατε, αναλογιστείτε ότι φαίνεται να μην είναι πλέον ίδια. Τα σύγχρονα πρότυπα τρόπου ζωής, όπως προβάλλονται στα ΜΜΕ (εκπομπές μαγειρικής, κηπουρικής, κ.ά.) προάγουν μια καινούργια οπτική, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της εποχής, που τείνουν να αλλάξουν τα δεδομένα του όρου «νοικοκυρά». Η παλαιότερη βιομηχανική επανάσταση αποκτά οικιακές διαστάσεις και οι καινούργιες σύζυγοι και μαμάδες δεν είναι πλέον «νοικοκυρές σε απόγνωση». Η ενασχόληση με τις οικιακές εργασίες και το μεγάλωμα των παιδιών αφορά πλέον και τα δύο φύλα. Η μαγειρική, από ρουτίνα γίνεται «δημιουργική κουζίνα», η κηπουρική γίνεται «διακοσμητική κήπου» και η καθαριότητα και η διακόσμηση εσωτερικών χώρων προβάλλεται ως δημιουργικότητα με κοινωνική αποδοχή και επιβράβευση.
- Εάν παρατηρήσετε παρατεταμένη περίοδο θλίψης, ευερεθιστότητας, ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, διαταραχών στον ύπνο ή/και στη διατροφή, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε ψυχολόγο ή ψυχίατρο, ιδίως όταν υπάρχει ιστορικό ψυχικής ασθένειας ή αισθάνεστε επιθυμία να προκαλέσετε κακό στον εαυτό σας.
