Όπως κι εμείς στην ηλικία τους, τα μικρά φοβούνται πράγματα που δεν ξέρουν ή αυτά με τα οποία τα έχουμε πιθανόν κατά καιρούς… τρομοκρατήσει. Έναν αντιπαθητικό συγγενή, ένα φανταστικό τέρας; Το σκοτάδι…
Όσο κι αν προβληματίζεστε για τους κατά καιρούς φόβους των παιδιών σας, οι ειδικοί μας διαβεβαιώνουν ότι πρόκειται για κάτι απόλυτα φυσιολογικό και πολλές φορές φέρνει θετικά αποτελέσματα.
Τι είναι φόβος;
Όταν βρισκόμαστε μπροστά σε επικίνδυνες καταστάσεις στις οποίες χρειάζεται άμεση αντίδραση, ο οργανισμός θέτει σε εφαρμογή το φόβο για να προκαλέσει την απαραίτητη αντίδραση. Όταν λοιπόν ο εγκέφαλος αντιληφθεί κάτι ως επικίνδυνο, στέλνει τα ερεθίσματά του στο σώμα για να μπορεί ο άνθρωπος να αντεπεξέλθει.
Πρόκειται για μια διαδικασία απαραίτητη, που δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να προστατέψει τον εαυτό σου σε μια δύσκολη στιγμή. Στο χέρι των γονιών είναι να του μάθουν τη χρησιμότητα του φόβου και κυρίως να ξέρουν ότι πρέπει να εκδηλωθεί για να μπορέσει το παιδί να μάθει πως θα τον ξεπεράσει.
Φόβος και ηλικία
Σαφώς και η ηλικία του παιδιού παίζει ρόλο, καθώς μεγαλώνοντας θα αρχίσει από μόνο του να ξεπερνά κάποιους από τους φόβους του.
Βρέφος: Σε αυτήν τη φάση ο φόβος προκαλείται κυρίως από τους έντονους θορύβους, εσωτερικούς και εξωτερικούς.
6ος έως 8ος μήνας: Από αυτήν την ηλικία και μέχρι τον πρώτο χρόνο της ζωής του, το παιδί φοβάται όσους το περιβάλλουν και δεν τους γνωρίζει. Στο στάδιο αυτό αναγνωρίζει τη μητέρα του και ταυτόχρονα γεννιέται ο «φόβος του αποχωρισμού». Σταδιακά και μέχρι τα πέντε του χρόνια σιγά-σιγά οι φόβοι κατευνάζονται.
Πριν το σχολείο: Τώρα προκύπτουν φόβοι οι οποίοι προκαλούνται από διάφορες δυσάρεστες καταστάσεις που έχει μέχρι τότε βιώσει το παιδί. Τραυματικές καταστάσεις μπορεί να είναι η επαφή με τον γιατρό, με ένα μεγαλόσωμο ζώο, οι σκοτεινοί χώροι, οι οξείς και δυνατοί ήχοι.
6+ ετών: Από τα έξι και πάνω οι φόβοι του παιδιού έχουν περισσότερη σχέση με την καθημερινότητα. Τα παιδιά φοβούνται μήπως χτυπήσουν, μήπως πονέσουν ή πάθουν κακό οι γονείς τους.
8 με 9 ετών: Τώρα αρχίζουν να… ηρεμούν και αυτή είναι η ηλικία κατά την οποία τα παιδιά διαφοροποιούνται. Μερικά παιδιά είναι πιο εκδηλωτικά, ενώ κάποια άλλα είναι πιο μαζεμένα σε σημείο που να εμποδίζεται η ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Σε περίπτωση που παρουσιάζεται ένας παθολογικός φόβος, τότε μιλάμε για φοβία.
Τι προκαλεί το φόβο;
Το παιδί συνήθως εκδηλώνει φόβο από:
- Προσωπική εμπειρία: Αν το παιδί καεί, σίγουρα θα φοβάται τους αναπτήρες, τα αναμμένα μάτια της κουζίνας, τα κεριά και ό,τι άλλο του θυμίζει τον πόνο του καψίματος.
- Συνειρμική σύνδεση ενός ουδέτερου ερεθίσματος με κάποιο άλλο φοβικό: Αν ο αδερφός του έσπασε το πόδι του μια μέρα με δυνατή βροχή, θα φοβάται τη δυνατή βροχή.
- Μίμηση: Τα παιδιά μιμούνται τους μεγαλύτερους. Μπορεί λοιπόν να αποκτήσει έναν φόβο μόνο και μόνο γιατί κάποιος συγγενής φοβάται κάτι συγκεκριμένο, π.χ. τα σκυλιά, το ασανσέρ κ.ά. Βάσει ερευνών, οι φόβοι των παιδιών και των γονιών συνδέονται άμεσα.
- Ο φόβος μεταφέρεται από το ένα ερέθισμα στο άλλο: Αν για παράδειγμα το παιδί σας φοβάται να πάει στο σχολείο (συνηθισμένος παιδικός φόβος), μπορεί ο φόβος αυτός να είναι μεταφορά του φόβου που νιώθει το παιδί όταν αποχωρίζεται τη μητέρα του.
Μπορώ να βοηθήσω;
Σαφώς, αρκεί να έχετε υπόψη σας ότι κάθε παιδί έχει τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του.
- Γνωρίστε στο παιδί σας τις καταστάσεις ή τα αντικείμενα που φοβάται, αλλά φροντίστε να αισθάνεται ασφάλεια, να σας βλέπει π.χ. ή να σας αγγίζει.
- Μιλήστε του και δείξτε του πρακτικά ότι το αντικείμενο που φοβάται δεν το απειλεί.
- Δείξτε του πως μπορεί μόνο του να αντιμετωπίσει ό,τι το φοβίζει. Να ανάβει π.χ. μόνο του το φως αν φοβάται το σκοτάδι.
- Βοηθήστε να ξεπεράσει το φόβο του σιγά-σιγά και μαλακά, όχι γρήγορα και με το ζόρι.
- Πριν από κάθε νέα κατάσταση μιλήστε στο παιδί και εξηγήστε του τι θα συμβεί. Πριν πάει στο σχολείο, πριν μπει σε αυτοκίνητο κ.λπ.
- Οι παιδικοί φόβοι υποχωρούν συνήθως με τα πέρασμα του χρόνου. Αν όμως επιμένουν, τότε πρέπει να συμβουλευτείτε γιατρό.
Τι να αποφύγω;
- Μην κλείνετε τα αφτιά στο φόβο του και μην το αγνοείτε. Σε αυτήν την ηλικία δεν μπορεί να τον ξεπεράσει μόνο του.
- Μην χρησιμοποιείτε πλάσματα φανταστικά για να το πείσετε να φαει ή να κάνει κάτι. Αν π.χ. το απειλείτε με τον μπαμπούλα για να κάνει μπάνιο, σίγουρα θα διαταραχθεί το αίσθημα ασφάλειας που νιώθει και θα δημιουργηθεί ο φόβος, ενώ στην πραγματικότητα εσείς δεν το επιδιώκετε.
- Μην το κοροϊδεύετε όταν φοβάται.
- Μην το φέρετε ξαφνικά αντιμέτωπο με τους φόβους του.
Tips
- Κάντε το παιδί σας να αισθάνεται ασφαλές.
- Μάθετε το από νωρίς να εκτιμά τον εαυτό του και συζητήστε μαζί του τους φόβους του.
- Μην το τρομοκρατείτε αν δεν «συμμορφώνεται με τις υποδείξεις».
- Εξηγήστε του ότι οι φόβοι του είναι θέμα ηλικίας.
- Μην ντραπείτε να αναζητήσετε τη βοήθεια των ειδικών αν ο φόβος δεν υποχωρήσει.
