Ο ιδιαίτερος και μοναδικός ιαπωνικός λαός φημίζεται για πολλά πράγματα, μεταξύ των οποίων και κάποια από τα καλύτερα θρίλερ και τις πιο συναρπαστικές ταινίες τρόμου, τόσο την εποχή των «Κολασμένων παθών» όσο και σήμερα με τα anime που φορές φορές μοιάζουν να δίνουν νέα διάσταση στη φράση «αχαλίνωτη φαντασία».
Ωστόσο, ίσως το πλέον τρομακτικό θρίλερ να παίζεται στις ιαπωνικές οθόνες σε… ολοζώντανη μετάδοση. Η οικονομία της πατρίδας των Σαμουράι οδηγείται σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι, και φαίνεται καταδικασμένη να μας απασχολήσει πάρα πολύ σοβαρά στο μέλλον.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία η Ιαπωνία δίνει το στίγμα της επανάκαμψης των ανεπτυγμένων κρατών, σημειώνοντας μεγέθυνση της τάξης του 1,3% έναντι 0,1% του προηγουμένου τριμήνου. Στους εννιά περίπου μήνες που έχουν παρέλθει από την ανάληψη των καθηκόντων του Πρωθυπουργού Άμπε, έχει επιτύχει ανάπτυξη της τάξης του 4%. Παράλληλα, το χρηματιστήριο του Τόκιο έχει σημειώσει άνοδο κατά 80%.
Ο βασικός λόγος γι’ αυτό δεν είναι άλλος από την επεκτατική πολιτική που εφαρμόζουν οι αρχές της χώρας, σε νομισματικό (κρατώντας χαμηλά το γιέν) και δημοσιονομικό (χαμηλότερη φορολογία και αύξηση κρατικών δαπανών) επίπεδο. Ωστόσο, παρά τα χαρμόσυνα νέα ένα πέπλο ανησυχίας καλύπτει τις κινήσεις της διακυβέρνησης Άμπε και τα Abenomics.
Στην Άπω Ανατολή πραγματοποιείται ένα αληθινό οικονομικό πείραμα. Ο Άμπε έχει συνειδητά επιλέξει να «τονώσει την αγορά», επιχειρώντας να βγάλει την πάλαι ποτέ κραταιά ιαπωνική οικονομία από το τέλμα της τελευταίας δεκαετίας και να την σπρώξει προς την μεγέθυνση. Για τρεις δεκαετίες η μεγέθυνση ήταν συνώνυμη της Ιαπωνίας. Στο επίπεδο του 10% στα 60’s, 5% στα 70’s και 4% τη δεκαετία του 1980. Σήμερα ωστόσο έχει παραγκωνιστεί ήδη στην τέταρτη θέση, πίσω από το δίπολο ΗΠΑ – Κίνα, αλλά και την Ινδία.
Το περίπλοκο οικονομικό πρόβλημα της Ιαπωνίας
Το έργο του αποκτά μεγαλύτερη σημασία όταν αναλογιστεί κανείς την κολοσσιαία καταστροφή που βίωσε η χώρα του πριν δέκα χρόνια (11/3/2011), με τον «αποκαλυπτικό» σεισμό, το μετέπειτα τσουνάμι και βέβαια, την καταστροφή στη Φουκουσίμα (18.000 νεκροί, μέσα σε 70 λεπτά άμεσες και έμμεσες ζημιές ύψους μεταξύ 479 και 710 δις δολάρια!!!).
Που είναι λοιπόν το πρόβλημα; Ο Άμπε κάνει αυτό που λέει – μεταξύ άλλων – η κεϋνσιανή θεωρία, ρίχνει χρήμα στην αγορά όταν εκείνη βρίσκεται σε ύφεση. Αυτό δεν ζητάμε εδώ και πολλά χρόνια από την Ε.Ε, «να ανοίξει τις κάνουλες»; Το ατυχές είναι ότι αυτές οι εκφράσεις μεταφράζονται σε φορολογικές ελαφρύνσεις και κρατικές επενδύσεις που προφανώς αυξάνουν τις δημόσιες δαπάνες, και επομένως το περίφημο και εν Ελλάδι δημόσιο χρέος.
Big (debts) in Japan
Μαντέψτε. Η Ιαπωνία έχει τεράστιο, για την ακρίβεια διαθέτει την αμφιλεγόμενη δόξα να κατατάσσεται πρώτη παγκοσμίως όσον αφορά το ύψος του δημοσίου χρέους ως ποσοστό της παραγωγής της (ΑΕΠ). Συγκεκριμένα, το χρέος της φτάνει το 216% του ετησίου ΑΕΠ της, δηλαδή χρωστάει κάτι παραπάνω από δυο φορές αυτό που παράγει ολόκληρη μέσα σε ένα έτος (το 2012 η Ελλάδα κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο, πίσω και από τη Ζιμπάμπουε, με 150%).
Προσφάτως δε η ιαπωνική Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε ότι το χρέος έφτασε τα….1.000.000.000.000.000 γιέν. Αυτό διαβάζεται ένα τετράκις εκατομμύρια και στην αγγλική one quadrillion. Ναι κυρίες και κύριοι, δεκαπέντε μηδενικά (για τους λογιστές, 1,008,628,100,000,000 γιέν ή ειδάλλως 10.5 τρις $). Γιατι λοιπόν δεν έχει καταρρεύσει η παγκόσμια οικονομία όπως παραλίγο να συμβεί με την ελληνική περίπτωση πριν από 4 χρόνια;
Οι λόγοι εναπόκεινται όχι μόνο στην ισχύ της ιαπωνικής παραγωγής και εξαγωγικής δραστηριότητας, αλλά κυρίως στο δεδομένο ότι τα εφτά από τα 10,5 τρις εκατομμύρια του χρέους δεν οφείλονται σε δεκάδες τράπεζες του εξωτερικού ή σε άλλα κράτη, αλλά στο εσωτερικό. Μπορεί να προηγείται στο δημόσιο χρέος παγκοσμίως, αλλά βρίσκεται μόλις στην Πέμπτη θέση όσον αφορά το εξωτερικό χρέος, με το 70% να οφείλεται σε ιαπωνικές επιχειρήσεις, ταμεία και τραπεζικούς οίκους.
Αποτέλεσμα αυτού η απουσία παγκόσμιας ανατάραξης και του κινδύνου μαζικής φυγής κεφαλαίων, αλλά όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό το ίδιο ακριβώς στοιχείο μπορεί να αποβεί κυριολεκτικά καταστροφικό για την εγχώρια αγορά η οποία βρίσκεται λίγο πριν το χαρακίρι.
Και τα αρνητικά δεν σταματούν εδώ. Η περίφημη για δεκαετίες ιαπωνική εξαγωγική δυναμική μπορεί να μην έχει εξαφανισθεί, ωστόσο ο κακός αδερφός τους, οι εισαγωγές, έχουν εκτοξευθεί με συνέπεια μεγάλα ελλείμματα και στο εμπορικό ισοζύγιο (1 τρις Γιεν).
Μεγάλο ρόλο σ’ αυτό διαδραματίζει το κόστος των εισαγόμενων ενεργειακών προϊόντων. Μετά την τραγωδία στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας της Φουκουσίμα τον Μάρτιο του 2011, όλοι σχεδόν οι πυρηνικοί αντιδραστήρες στην Ιαπωνία παραμένουν απενεργοποιημένοι, επιβραδύνοντας την διαδικασία επανάκαμψης των Ιαπώνων.
Οι δημόσιες δαπάνες από την άλλη δεν αναμένεται να μειωθούν στο άμεσο μέλλον, καθώς ο ιδιαιτέρως γερασμένος πληθυσμός και τα συνακόλουθα έξοδα συντάξεων θα συνεχίζουν να αποτελούν χαρακτηριστικό της Ιαπωνίας (ηλικία 55-65 ετών: 38,6 του πληθυσμού).
Πράγματι, στη χώρα του ανατέλοντος ηλίου μια ώθηση είναι κάτι παραπάνω από αρκετή. Οι εποχές που οι Ιάπωνες ανταγωνίζονταν τις ΗΠΑ για την πρωτοκαθεδρία στη διεθνή οικονομία έχουν παρέλθει και τη θέση τους στον περιφερειακό, μα και τον διεθνή, καταμερισμό ισχύος έχει κλέψει η γειτονική – και συχνά μισητή – Κίνα. Ωστόσο, είναι αμφίβολο εάν η επεκτατική οικονομική πολιτική θα είναι η δάδα για το φως της επόμενης μέρας ή μάλλον το φυτίλι της επόμενης και πολύ πιο καταστροφικής παγκόσμιας κρίσης.
Η Ιαπωνία δεν μπορεί πλέον να διαδραματίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του 20ου αιώνα στην περιφέρειά της. Ο γίγαντας που ονομάζεται Κίνα ξύπνησε την πιο κατάλληλη ώρα, και οι Σαμουράι αδυνατούν να ακολουθήσουν. Πιθανόν στην φούρια τους να καλύψουν την απόσταση να δημιουργούν τη μεγαλύτερη φούσκα στην ιστορία!
Πριν από εξήντα και πλέον χρόνια, ο κορυφαίος Αμερικανός διπλωμάτης Τζορτζ Κέναν χώριζε θεωρητικά τον κόσμο σε πέντε μεγάλα βιομηχανικά κέντρα. ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, Γερμανία (Δυτική Ευρώπη) και Άπω Ανατολή. Υπογράμμιζε ότι το κλειδί για την ηγεμονία στο Διεθνές Σύστημα είναι η κυριαρχία στη δική σου περιφέρεια και παράλληλα η παρεμπόδιση οποιασδήποτε άλλης Δύναμης να επικρατήσει σε μεγάλο βαθμό στη δική της.
Καθώς λοιπόν το διεθνές bras de fer ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα θα κορυφώνεται, ο προσεταιρισμός της Ιαπωνίας στην Ανατολή ίσως και να αποβεί καθοριστικός για την έκβαση του ανταγωνισμού.
