Η Ιταλία είναι κράτος της Νοτιοδυτικής Ευρώπης , η οποία θεωρείται κοιτίδα ενός μεγάλου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Απαρτίζεται απ’ ολόκληρη την ιταλική χερσόνησο και τα δυο μεγάλα νησιά της Δυτικής Μεσογείου, τη Σικελία και τη Σαρδηνία.
Εχει έκταση 301.226 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 57.104.000 κατοίκους.
Θέση
Στα Βόρεια συνορεύει με την Ελβετία, Βορειοανατολικά με την Αυστρία, στα Ανατολικά με την Σλοβενία και βρέχεται απ’ το Αδριατικό πέλαγος, Δ. και Β.Δ. με τη Γαλλία και βρέχεται από το Τυρρηνικό πέλαγος και Ν. βρέχεται απ’ τη Μεσόγειο.
Η ιταλική χερσόνησος, σε σχήμα μιας τεράστιας μπότας, χωρίζει τη Μεσόγειο Θάλασσα σε δύο λεκάνες. Η Ιταλία (μαζί με τα νησιά της Σικελία, Σαρδηνία, Έλβα, Παντελάρια κ.ά. μικρότερα) .
Μορφολογία της Ιταλίας
Οροσειρές
Η οροσειρά των Άλπεων καθορίζει ουσιαστικά τη μορφολογία του εδάφους της. Κι αυτό γιατί οι Άλπεις, που διακλαδίζονται σ’ όλες σχεδόν τις γειτονικές χώρες και καλύπτουν όλο το μήκος των βόρειων συνόρων της, σχηματίζουν στα Β.Δ. της χώρας ένα τόξο, τ’ Αντιαπέννινα, που προχωρούν προς τα Ν. κι αποτελούν την οροσειρά-σπονδυλική στήλη της Ιταλίας, την οροσειρά των Απεννίνων, που φτάνει μέχρι το νοτιότερο άκρο της ιταλικής χερσονήσου και συνεχίζεται ακόμη και στη Σικελία.
Είναι μια δασώδης, με πυκνή μάλιστα βλάστηση οροσειρά, που έχει σαν ψηλότερη κορυφή το Γκράν Σάσσο σε υψόμετρο 2.914 μ. Στα μεγάλα υψόμετρα καλύπτεται από βελανιδιές, έλατα, οξιές και στις κοιλάδες και στις παρυφές από ελιές και πεύκα, μια χλωρίδα δηλαδή παρόμοια μ’ αυτήν των ελληνικών βουνών.
Πεδιάδες
Στο βόρειο μέρος της χώρας βρίσκεται η μεγάλη πεδιάδα της Λομβαρδίας που, επειδή διασχίζεται απ’ τον Πάδο, λέγεται και πεδιάδα του Πάδου. Αυτή, στην προέκτασή της και στο μυχό του Βενετικού κόλπου, σχηματίζει την πεδιάδα της Βενετίας. Στη Δ. πλευρά της χώρας σχηματίζονται οι μικρότερες πεδιάδες της Ρώμης και της Τοσκάνης και προς το Α. οι πεδιάδες της Απουλίας και της Καλαβρίας.
Ποταμοί
Έχει αρκετούς ποταμούς που οι πιο μεγάλοι βρίσκονται στη Β. Ιταλία. Ο Πάδος, που πηγάζει από το Μόντε Βίδο, διαρρέει την πεδιάδα της Λομβαρδίας και χύνεται στο Αδριατικό πέλαγος. Είναι πλωτός σε μήκος 500 χιλ. από τις εκβολές του. Ο Αδίγης πηγάζει από τις Άλπεις, έχει μήκος 400 χλμ. και χύνεται στο Αδριατικό πέλαγος. Στο Τυρρηνικό πέλαγος εκβάλλουν οι ποταμοί Άρνος, Τίβερης, Ομπρόνε, Βολτούρνο. Απ’ αυτούς, ο Τίβερης διασχίζει την πρωτεύουσα της χώρας, τη Ρώμη.
Λίμνες
Η Ιταλία είναι πλούσια σε λίμνες που το μεγαλύτερο μέρος τους βρίσκεται στη Β. Ιταλία. Στους πρόποδες των Άλπεων είναι οι μεγάλες λίμνες Κόμο, Ματζόρε Βολσένας κλπ. Πολλές από τις λίμνες αυτές παρουσιάζουν ένα ιδιαίτερα γραφικό θέαμα, γι’ αυτό είναι γνωστές και σαν τουριστικά θέρετρα.
Ηφαίστεια
Πρέπει ακόμη ν’ αναφερθεί πως στην Ιταλία υπάρχουν τρία ενεργά ηφαίστεια:
- ο Βεζούβιος κοντά στη Νεάπολη
- το Στρόμπολι στα νησιά του Αιόλου και
- η Αίτνα στη Σικελία.
Κόλποι και νησιά
Παρουσιάζει μεγάλο θαλάσσιο διαμελισμό κι έχει μεγάλο αριθμό φυσικών λιμανιών που υποβοηθούν στην οικονομική ζωή της χώρας. Οι κυριότεροι κόλποι είναι της Βενετίας, της Γένοβας, του Τάραντα και τα πιο σπουδαία λιμάνια είναι της Γένοβας, του Λιβόρνο, της Νεάπολης, του Σαλέρνο, της Τεργέστης, της Βενετίας, της Αγκώνας, του Μπρίντιζι και τέλος στη Σικελία του Παλέρμο, της Κατάνης και της Μεσσήνης. Εκτός από τη Σαρδηνία και τη Σικελία έχει ένα μεγάλο αριθμό μικρών νησιών που της ανήκουν, όπως το Έλβα, η Παυτελάρια, τα Λιπάρια νησιά (ή νησιά του Αιόλου), τα Τοσκανικά, τα Καμπανιτικά, το Κάπρι κ.ά.
Κλίμα
Παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία στις κλιματολογικές συνθήκες από τόπο σε τόπο, αν και γενικά το κλίμα της είναι ήπιο, εύκρατο και, κυρίως σαν χώρα που βρέχεται από τη Μεσόγειο, παρουσιάζει την ιδιομορφία του μεσογειακού κλίματος. Σαν μόνη εξαίρεση είναι το κλίμα της κοιλάδας του Πάδου που είναι ηπειρωτικό, με ψυχρό χειμώνα και πολύ θερμό καλοκαίρι και βροχές σ’ όλη την διάρκεια του χρόνου.
Οικονομία
Η οικονομία της Ιταλίας παρουσιάζει εικόνα δυαδική. Δηλαδή ένα τμήμα της οικονομίας είναι αναπτυγμένο, ενώ το άλλο είναι υπανάπτυκτο. Η Β. Ιταλία είναι ένα υπεραναπτυγμένο βιομηχανικό και γεωργικό κέντρο και η Ν. Ιταλία είναι βουτηγμένη στη φτώχια και στην ανέχεια, γεγονός που αναγκάζει τον πληθυσμό της να μεταναστεύει σ’ άλλες ευρωπαϊκές χώρες μια και η ιταλική οικονομία δεν μπορεί να τον απορροφήσει. Η βιομηχανία, η γεωργία και ο τουρισμός είναι οι τρεις πιο σημαντικοί τομείς στην οικονομία της χώρας.
Γεωργία
Παράγει γεωργικά προϊόντα παρόμοια με τα ελληνικά αλλά με ρυθμούς παραγωγικότητας πολύ ψηλότερους από αυτούς της Ελλάδας. Αυτό οφείλεται στην εκμηχάνιση της γεωργίας (τρακτέρ και άλλα σύγχρονα μηχανήματα), στη συστηματική επιχειρηματική δραστηριότητα και στα μεγάλα αγροκτήματα. Παράγει κρασί, λάδι, εσπεριδοειδή, δημητριακά, βαμβάκι, καπνό, ρύζι κ.ά.
Είναι η δεύτερη χώρα, μετά τη Γαλλία, στην παραγωγή κρασιών και ο ανταγωνισμός των δύο αυτών χωρών στα κρασιά είναι ένα από τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ε.Ο.Κ., όπου και οι δύο συμμετέχουν. Επίσης έρχεται δεύτερη στην παραγωγή λαδιού μετά την Ισπανία.
Κτηνοτροφία
Συγχρόνως με την αναπτυγμένη γεωργία παρουσιάζει και μια αντάξια κτηνοτροφία, αφού διαθέτει 50.750 τετ. χιλ. σε βοσκότοπους και εφαρμόζει επιστημονικές μεθόδους στη διατροφή των ζώων.
Ορυκτός Πλούτος
Αν και δεν έχει σημαντικό ορυκτό πλούτο παρά μόνο γαιάνθρακες, σίδηρο, πετρέλαιο και όχι σε μεγάλες ποσότητες, η βιομηχανία της είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη και ανταγωνιστική στον ευρωπαϊκό χώρο. Οι Ιταλοί εκμεταλλεύονται τα πολλά νερά της Β. Ιταλίας και τις υδατοπτώσεις και με τα υδροηλεκτρικά τους εργοστάσια δίνουν φτηνή ενέργεια για να κινηθεί η βιομηχανία.
Επίσης εισάγουν πρώτες ύλες και ημικατεργασμένα προϊόντα που τα μετατρέπουν σε βιομηχανικά. Παράγει χημικά, φαρμακευτικά, λιπάσματα, συνθετικές ύλες και ακόμη προϊόντα βαριάς βιομηχανίας, όπως αυτοκίνητα, αεροπλάνα, ατμομηχανές, ηλεκτρικές συσκευές, γεωργικά μηχανήματα και τώρα τελευταία προϊόντα απ’ την εφαρμογή της ηλεκτρονικής τεχνολογίας.
Εμπόριο
Το εμπόριο με το εξωτερικό είναι πολύ μεγάλο και οι εισαγωγές της στρέφονται στις πρώτες ύλες και τα δημητριακά, ενώ οι εξαγωγές της είναι λάδι, κρασί, εσπεριδοειδή κλπ.
Έχει σαν νόμισμα τη λιρέτα. Υποβοηθητικός παράγοντας στην αναπτυγμένη οικονομική ζωή της χώρας είναι η συγκοινωνία της και ιδιαίτερα το εκπληκτικό σιδηροδρομικό και αυτοκινητικό της δίκτυο.
Δημογραφία
Πολίτευμα – γλώσσα – θρησκεία
Από το 1946 η Ιταλία είναι προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία, με πρόεδρο που εκλέγεται απ’ τη βουλή και τη γερουσία και η θητεία του διαρκεί 7 χρόνια. Τα μέλη της βουλής και της γερουσίας εκλέγονται με άμεσες εκλογές για πέντε και έξι χρόνια αντίστοιχα. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η ιταλική που αποτελεί συνέχεια της αρχαίας λατινικής γλώσσας. Οι Ιταλοί είναι καθολικοί και η εκκλησία (Βατικανό-πάπας) έχει μεγάλη δύναμη.
Πόλεις
Πρωτεύουσα της χώρας είναι η ιστορική Ρώμη με 2.985.000 κατοίκους, χτισμένη στις όχθες του Τίβερη που κάθε χρόνο προσελκύει εκατομμύρια τουρίστες εξαιτίας των ιστορικών της μνημείων, κατάλοιπων μιας εποχής που η Ρώμη αποτελούσε το κέντρο του κόσμου.
Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμίσουμε τη σημασία που έχει αποδώσει το ιταλικό κράτος στον τουρισμό και στην “τουριστική βιομηχανία” όπως λέγεται και είναι η εκμετάλλευση κάθε φυσικής ή καλλιτεχνικής ομορφιάς και των ιστορικών μνημείων και η παρουσίασή τους με κάθε τρόπο, ώστε η Ιταλία να είναι σήμερα το πρώτο ίσως τουριστικό θέρετρο της Ευρώπης.
Άλλες σπουδαίες πόλεις είναι το Μιλάνο (3.670.000 κατ.), το βιομηχανικό κέντρο της χώρας, η Νάπολη (62.905.000 κατ.), σπουδαίο λιμάνι, το Τορίνο (1.181.567 κατ.) με την περίφημη αυτοκινητοβιομηχανία του, η Γένουα, το Παλέρμο, η Μπολώνια, η Φλωρεντία με τους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς της, η Κατάνη, η Βενετία, ο τουριστικός “ομφαλός” της χώρας, το Μπάρι, η Τεργέστη, οι Συρακούσες, η Μεσσήνη, η Βερόνα κ.ά.
Ιστορία
Η Ιστορία της Ιταλίας χάνεται στους αιώνες. Υπήρξε κοιτίδα πολλαπλών πολιτιστικών ρευμάτων και τη μέγιστη ακμή της κατά την αρχαιότητα τη γνώρισε την εποχή της ρωμαϊκής κοσμοκρατορίας.
Μετά την κατάρρευση του ρωμαϊκού “ιμπέριουμ” έγινε έρμαιο διάφορων επιδρομέων, έχασε την ενότητά της και κατατεμαχίστηκε σε μικρά κρατίδια. Η ενοποίηση της Ιταλίας έγινε τελικά το 1871.
Αλλά και η νεότερη ιστορία της είναι ιδιαίτερα ταραγμένη. Συμμετείχε και στους δύο παγκόσμιους πολέμους και στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι βοήθησε το Χίτλερ στην πραγματοποίηση των απάνθρωπων ονείρων του. Τότε ήταν και η εποχή του μεγάλου ΟΧΙ που πρόταξε ο ελληνικός λαός στα σχέδια του γελοίου δικτάτορα για την προσάρτηση της Ελλάδας στη φανταστική νέα ρωμαϊκή του αυτοκρατορία.
Μετά το τέλος του πολέμου η Ιταλία ανακηρύχθηκε δημοκρατία και τοποθετήθηκε στις χώρες του Δ. κόσμου. Συμμετέχει στο Ν.Α.Τ.Ο. και στην Ε.Ο.Κ.
Σύγχρονη Ιστορία
Αφού πέρασε μία μικρή περίοδο οικονομικής αναβάθμισης, αντιμετώπισε πάλι το πρόβλημα της χαμηλής παραγωγικότητας, το οποίο θα ήταν πολύ πιο κρίσιμο αν δεν λειτουργούσε η παραοικονομία μέσα από την οργάνωση της Μαφίας. Το Φεβρουάριο 1991 δημιουργήθηκε το Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς στη θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το Μάρτιο πραγματοποιήθηκαν δημοτικές εκλογές στις οποίες πρώτευσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ταυτόχρονα κατέρρευσε η 49η μεταπολεμική κυβέρνηση και τον Απρίλιο σχηματίστηκε η 50η μεταπολεμική κυβέρνηση και η 7η με Πρωθυπουργό τον Τζούλιο Αντρεόττι.
Τον Ιούνιο του 1991 παρουσιάστηκε νέα έξαρση στο σκάνδαλο Γκλάντιο μετά τα νέα στοιχεία που προστέθηκαν από τον Πρόεδρο Κοσίγκα, ότι η οργάνωση Γκλάντιο δεν ανήκει στο ΝΑΤΟ αλλά είναι προϊόν συμφωνιών του 1952 ανάμεσα στις ιταλικές μυστικές υπηρεσίες και στην αμερικανική Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών. Λίγες μέρες μετά έγινε δημοψήφισμα βάση του οποίου ψηφίστηκε η μονοσταυρία, ενώ ο Υπουργός Δικαιοσύνης ενέκρινε την αίτηση αποφυλάκισης του ιδρυτή των Ερυθρών Ταξιαρχιών Ρενάτο Κούρτσιο.
Το Δεκέμβριο το συνδικαλιστικό όργανο των καραμπινιέρων με ανακοίνωσή του εξέφρασε την αλληλεγγύη του στον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Φραντσέσκο Κοσίγκα, τον οποίο λίγες μέρες πριν αποφάσισαν να δικάσουν τα τρία κόμματα της αντιπολίτευσης.
Από το 1991 έως το 1997 πολλά συνέβησαν στην Ιταλία με πιο κύριο την δίωξη του σοσιαλιστή Κράξι (που φυγοδικεί στη Λιβύη) και του Τζιάνι ντε Μικέλις (παντοδύναμου υπουργού του Κράξι), τις κατηγορίες κατά του Αντρεότι και του Μπερλουσκόνι (που από το 1993-1996 κυβέρνησε την Ιταλία επί κεφαλής συνασπισμού της Δεξιάς) και την άνοδο του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος για πρώτη φορά στην εξουσία, ύστερα από 70 χρόνια δράσης του και επιρροής του στην Ιταλική κοινωνία.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ιταλίας είναι το μεγάλο ποσοστό του δημόσιου χρέους που πλησιάζει το 115% του ΑΕΠ και η δυσκαμψία της γραφειοκρατικής δημόσιας διοίκησης.
Σήμερα (1997) στην Ιταλία κυβερνά ο συνασπισμός της Ελιάς της Αριστεράς (Κομουνιστικό Κόμμα – Σοσιαλιστικό Κόμμα – Ριζοσπάστες – Πράσινοι και Οικολόγοι) που κέρδισαν στις εκλογές του 1996.
Το σημερινό κυβερνητικό σχήμα έχει να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα, αλλά φαίνεται ότι θα τα καταφέρει. Πρόσφατα η κυβέρνηση επέβαλε σε όλους τους Ιταλούς τον ευρωφόρο (Eurotassa) που είανι κεφαλικός φόρος και πρέπει να πληρώσουν όλοι οι Ιταλοί για να μπορέσει η Ιταλία να πιάσει τους όρους ένταξης του Μάαστριχτ (της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Τέχνη
Αν θελήσουμε να μιλήσουμε για τα γράμματα και τις τέχνες στην Ιταλία, μπορούμε να πούμε απλά πως ο ευρωπαϊκός πολιτισμός περνά από εκεί, από την πατρίδα του Βιργιλίου, του Οράτιου, του Δάντη, του Μιχαήλ Άγγελου, του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και τόσων άλλων προσωπικοτήτων που σφράγισαν και σφραγίζουν την εξέλιξη του ευρωπαϊκού πνεύματος.
Μπορούμε όμως να σταθούμε για λίγο στους σύγχρονους που είναι σχετικά άγνωστοι στην Ελλάδα.
Στη ζωγραφική, ο Αμεντέο Μοντιλιάνι, ο Ντε Κίρικο, ο Γκουττούζο, ο Καρά κ.ά.
Στην ποίηση, ο Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο, ο Τ. Ουγκαρέττι, ο Ευγ. Μοντάλε, ο Σ. Κουαζίμοντο κ.ά.
Στην πεζογραφία και στο θέατρο, ο Κρότσε, ο Πιραντέλο, ο Μοράβια, ο Βιτορίνι, ο Μπέτι και, τέλος, στο μεταπολεμικό κινηματογράφο μια δωδεκάδα μεγάλων σκηνοθετών, όπως ο Φελίνι, Αντονιόνι, Παζολίνι, Μπερτολούτσι, Βιττόριο ντε Σίκα, Ρομπέρτο Ροσελίνι, Φράνκο Ρόζι, Λουκίνο Βισκόντι, Πιέτρο Τζέρμι, Μπολονίνι, Ντε Σέτα κ.ά.
Όλοι αυτοί σκιαγραφούν την πορεία της τέχνης στην Ιταλία του 20ου αιώνα.
Εκπαίδευση
Τέλος, για την παιδεία και το βαθμό ανάπτυξής της, το γεγονός ότι η Ιταλία διαθέτει πάνω από 35 πλήρη πανεπιστήμια, καθορίζει το μεγάλο βαθμό ανάπτυξής της και τον προσανατολισμό της παιδείας της στις ανάγκες μιας βιομηχανικής χώρας που βαδίζει σταθερά με το όραμα της πλήρους ένταξής της στην ενωμένη Ευρώπη, για την οποία η Ιταλία αγωνίζεται.
