Ο Ρενέ Ντεκάρτ, είναι περισσότερο γνωστός με το όνομα Καρτέσιος, ήταν διακεκριμένος Γάλλος φιλόσοφος και μαθηματικός, γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου 1596 στην Τουρένη και απεβίωσε στις 11 Φεβρουαρίου 1650 στη Στοκχόλμη. Για να μην υπάρξουν παρανοήσεις, αξίζει να επισημάνουμε πως το όνομα του γράφεται στα Γαλλικά René Descartes και στα Λατινικά Renatus Cartesius.
Βιογραφία
Καταγόταν από πλούσια αστική οικογένεια και σπούδασε μέχρι το 1612 στο κολέγιο Λα Φλες, των Ιησουιτών. Η οικογένειά του τον προόριζε για το στρατιωτικό επάγγελμα και το 1617 στρατεύτηκε στην υπηρεσία του ηγεμόνα του Νασσάου και του εκλέκτορα της Βαυαρίας και το 1621 του κόμη Μπυκουά. Αργότερα εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και από το 1629 για είκοσι χρόνια στην Ολλανδία. Η Χριστίνα, βασίλισσα της Σουηδίας, τρέφοντας μεγάλο θαυμασμό, τον προσκάλεσε το Σεπτέμβριο του 1649 στη Στοκχόλμη, όπου έμεινε έως το θάνατό του.
Έχοντας την τύχη να μην αντιμετωπίσει δύσκολες οικονομικές συνθήκες κατά τη διάρκεια των νεανικών του χρόνων, αφοσιώθηκε από πολύ νωρίς στα γράμματα και ιδιαίτερα στη φιλοσοφία, η οποία ως καθαρό δημιούργημα ισχυρού δημιουργικού αλλά και αντιφατικού χαρακτήρα, είναι μείγμα μεσαιωνικής αλλά και σύγχρονης σκέψης, ιδεαλιστική, αλλά και υλιστική, με επιστημονικές τεκμηριώσεις αλλά και μεταφυσικές τάσεις.
Ενώ από μεταφυσική άποψη παρουσιάζεται καθαρά ιδεαλιστής ποτέ του δεν αρνήθηκε τον εξωτερικό κόσμο. Οι ιδέες του έγιναν αφορμή πολλών διχογνωμιών από το μέρος των διάφορων φιλοσόφων και κανένας άλλος φιλόσοφος δεν ερμηνεύτηκε με τόσους διάφορους τρόπους όσο αυτός.
Έργα του Ρενέ Ντεκάρτ
Έγραψε τα
- “Λόγος περί της μεθόδου”, που δημοσιεύτηκε το 1637,
- “Στοχασμοί”, δημοσιευμένο το 1641 στα λατινικά,
- “Αρχές της Φιλοσοφίας”, δημοσιευμένο το 1644 επίσης στα λατινικά,
- “Διατριβή για τα πάθη της ψυχής” (1649)
και το ατελείωτο έργο του
- “Κανόνες για την καθοδήγηση του πνεύματος”.
Τα άπαντα του εκδόθηκαν στο Παρίσι από το 1897 μέχρι το 1910 σε 12 τόμους.
Οι απόψεις του Ρενέ Ντεκάρτ
Φιλόσοφος της αμφιβολίας
Στη φιλοσοφία του ξεκινά από την απόλυτη αμφιβολία, που κορυφώνεται στο “Λόγο περί της μεθόδου” και στους “Στοχασμούς”. Για κάθε γνώση επιθυμεί να απαλλαγεί από κάθε παράδοση-αυθεντία και να δημιουργήσει νέα βάση για τη φιλοσοφία. Η αμφιβολία του επεκτείνεται και σε ό,τι θεωρείται βέβαιο, όπως στην κατ` αίσθηση αντίληψη και την ύπαρξη αντικειμενικού κόσμου. Η ίδια αβεβαιότητα χαρακτηρίζει όλες τις παραστάσεις των αισθήσεων και ακυρώνει τη διάκριση ανάμεσα στην εγρήγορση και τον ύπνο, πιστεύοντας ότι όλες οι σκέψεις που κάνουμε ξύπνιοι μπορούν να μας έρθουν και όταν κοιμόμαστε στα όνειρά μας.
Η αμφιβολία αυτή οδηγεί στη γνώμη ότι τίποτα δεν υπάρχει. Στην προσπάθεια να βρει μία αδιαφιλονίκητη αλήθεια καταλήγει στο συμπέρασμα ότι με την αμφιβολία οδηγείται κανείς στη σκέψη. Άρα δεν μπορούμε να αμφιβάλλουμε ότι σκεπτόμαστε. Η πρώτη αρχή της βεβαιότητάς του εκφράζεται με τη φράση cοgitο, ergο sum (σκέφτομαι, άρα υπάρχω). Αυτό είναι τόσο αδιάσειστο, που καμία θεωρητική σκέψη δεν μπορεί να το κλονίσει και με την αδιάσειστη αυτή βεβαιότητα για την ύπαρξή μας μπορούμε να συνάγουμε το γενικό κριτήριο της αλήθειας.
Διαρχία: Νόηση και Έκταση
Η θεωρία του για τον κόσμο είναι διαρχική. Η εμπειρία παρουσιάζει δύο είδη όντων ή ουσιών, τις πνευματικές και τις υλικές, τη νόηση και την έκταση. Υπάρχει εσωτερικός κόσμος (συνείδηση, εγώ) και εξωτερικός (υλικός). Δέχεται την ύπαρξη του Θεού. Αν και η μεταφυσική του είναι ιδεαλιστική και σχετίζεται με του Μπέρκλεϊ, όμως δεν αρνείται την ύπαρξη του υλικού κόσμου. Συνείδηση και υλικός κόσμος είναι δύο ουσίες διάφορες και ανεξάρτητες μεταξύ τους. Η συνείδηση δεν έχει τίποτε κοινό με το χώρο και τα μεγέθη, ο άνθρωπος όμως έχει ξεκάθαρη παράσταση του ποσοτικού, της έκτασης στο χώρο.
Η έκταση είναι ιδιότητα του πνεύματος. Η έκταση, το μεριστό και η κίνηση αποτελούν τις μόνες ιδιότητες των υλικών όντων. Οι ποιοτικές τους ιδιότητες προσθέτονται σ` αυτά από το αισθανόμενο υποκείμενο. Η ύλη και ή έκταση ταυτίζονται.
Η έννοια της ψυχής περιορίζεται στη νόηση και θεωρείται ως αρχή της πνευματικής ζωής και όχι της οργανικής. Έτσι οι οργανισμοί καταντούν απλές μηχανές που η λειτουργία τους εξηγείται με τους νόμους της μηχανικής. Συνεπώς στο πεδίο αυτό ο Κ: είναι οπαδός του μηχανιστικού υλισμού, όπως και οι σύγχρονοί του Λαμερτί, Ντιντερό, Χόλμπαχ κ.ά.
Ο ορθολογισμός του δέχεται τις νοητικές αλήθειες ως κάτι έμφυτο στο νου, που δεν έρχεται από ένα κόσμο υπερβατικό, όπως υποστηρίζει ο Πλάτωνας. Από την άλλη μεριά, εξετάζοντας το σώμα ως μία ζωντανή μηχανή, έθεσε τις βάσεις της νεότερης επιστήμης.
Φιλοσοφία και ζωή
Φιλοσοφία είναι κάθε γνώση, τόσο του κόσμου, όσο και της συμπεριφοράς στη ζωή (πλατιά αντίληψη της φιλοσοφίας, που είχαν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης). Ο Κ. θεμελιώνει μία νέα μεταφυσική, που έχει για βάση τις έμφυτες ιδέες (το τέλειο, το χώρο, την αιτία) και μέθοδο την απαγωγή. Αγκαλιάζει όλο το είναι, γιατί έχει για αντικείμενο το Θεό, τον άνθρωπο, τη φύση, και με τα πορίσματά της θέλει να οδηγήσει τον άνθρωπο στη ζωή. Η μεταφυσική του είναι θεωρητική μαζί και πρακτική. Τη βάση όμως στην πράξη τη δίνει η θεωρία.
Λοιπές φιλοσοφικές απόψεις
Οι μεταβολές των υλικών όντων είναι κινήσεις. Γι` αυτό οι νόμοι της κίνησης είναι οι ύψιστοι φυσικοί νόμοι. Οι τρεις βασικοί νόμοι της φυσικής είναι η αρχή της αδράνειας, η τάση των σωμάτων να κινούνται σε ευθεία γραμμή, η αρχή της διατήρησης της κίνησης. Ο φυσικός κόσμος νοείται ως ένας μηχανισμός. Τη μηχανική αυτή αντίληψη του κόσμου τη μεταφέρει και στη βιολογία. Η ψυχολογία του αναλύεται στο έργο του “Τα πάθη της ψυχής”, που περιέχει σκέψεις για τον ηθικό χαρακτήρα.
Μαθηματικό έργο
Εκτός από τη φιλοσοφία, που υπήρξε και η κύρια απασχόλησή του, έθεσε και τις βάσεις της σύγχρονης άλγεβρας.
Δημιούργησε την αναλυτική γεωμετρία, ασχολήθηκε με τη μελέτη της θεωρίας των συνόλων και έθεσε τις αρχές της φυσικής και βιολογικής αιτιοκρατίας. Διατύπωσε τη μέθοδο των συντεταγμένων, με την οποία ένα γεωμετρικό πρόβλημα μετατρέπεται σε αλγεβρικό και αντίστροφα.
Μαζί με το μαθηματικό Φερμά είναι ο ιδρυτής της αναλυτικής γεωμετρίας. Στην άλγεβρα διατύπωσε το γνωστό “καρτεσιανό κανόνα”, σύμφωνα με τον οποίο ο αριθμός των παραλλαγών προσήμου στην ακολουθία των συντελεστών μιας αλγεβρικής εξίσωσης με πραγματικούς συντελεστές, μ` έναν άγνωστο, ισούται με τον αριθμό των θετικών ριζών της εξίσωσης ή τον υπερβαίνει κατά έναν άρτιο.
